• İçindekiler
• Nedir
• Niçin Yapılır
• Riskler
• Neler Yaşayacaksınız

Nedir

Kan ve Kemik İliği Bağışı

Kan ve kemik iliği bağışı, gönüllü bir işlemdir. İşlemde, doktorların kanınızdan ve kemik iliğinizden nakil amacıyla kan kök hücrelerinizi almasını kabul edersiniz. Kandan ve kemik iliğinden alınan kök hücreler; lösemi, multipl miyelom, lenfoma ve başka hastalıklar gibi bazı kanserleri iyileştirmede kullanılır. Aile bireylerinizden birinin kan kök hücresi nakline ihtiyacı varsa ve doktorlar sizin nakil için bu kişiyle uyuştuğunuzu düşünüyorsa kan ve kan kök hücresi bağışlamayı düşünebilirsiniz.

Kan kök hücresi nedir?

Kan kök hücreleri, tüm vücudun kan hücrelerini üreten hücrelerdir. Kemik iliğinde oluşur ve gelişirler. Daha sonra kan dolaşımına bırakılırlar. Her ne kadar bu hücrelere, “kök hücresi” denilse de, tedavi amaçlı (teröpatik) klonlama ve diğer araştırmalarda kullanılan embriyonik kök hücrelerden farklıdırlar.  

Niçin Yapılır

Neden Yapılır?

Kan ve kemik iliği bağışı, nakil için kan kök hücreleri ihtiyacını karşılar. Geçmişte, kalça kemiğinden kan kök hücrelerini içeren kemik iliğinin alınabilmesi için donörlerin (bağışta bulunan kişi) ameliyat olması gerekirdi.

Ancak bugün yaygın olarak, kan kök hücreleri doğrudan kandan alınabiliyor. Buna periferik kan kök hücresi bağışı denir. Kan kök hücreleri, göbek kordonundan ya da doğum esnasında kordon kanından da alınabilir. Ancak göbek kordonundan az miktarda kan kök hücresi alınabilmektedir. Bu nedenle bu tür nakiller, genellikle çocuklar ya da küçük yetişkinler için ayrılır.

Riskler

Riskler

Kan ve kemik iliği bağışı çok az risk taşır. Ancak periferik kan kök hücresi bağışında, kemik iliğinizden daha fazla kan kök hücresi çekilebilmesi için ilaç almanız gerekir. İlaçların kemik ağrısı, kas sancısı, baş ağrısı, bitkinlik, bulantı, kusma ve uyuma güçlüğü gibi yan etkileri olabilir. Sıkıntılarınızı gidermek için asetaminofen içeren ilaçlar alabilirsiniz. Eğer işe yaramazsa doktorunuz sizin için bir ağrı kesici yazabilir. Yan etkiler genellikle enjeksiyonun tamamlanmasının ardından birkaç gün içinde yok olur.

Kanınızdaki kök hücrelerin filtrelenmesi işleminin de bayılma hissi, titreme, ağız çevresinde yanma ile uyuşma hissi ve ellerde kramp gibi bazı hafif yan etkileri olabilir. Yan etkiler işlem tamamlandıktan sonra tedavi edilebilir ve ortadan kaldırılabilir.

Neler Yaşayacaksınız

Ne Bekleyebilirsiniz?

Sizinle nakle ihtiyacı olan kişi arasında eşleşme olup olmadığının belirlenmesi için doktorlar, insan lökosit antijeni sınıflandırması denilen bir test kullanırlar. İnsan lökosit antijen proteinleri anne ve babadan kalıtsal olarak geçer. Bu nedenle genel olarak öz kardeşler eşleştirme için en iyi adaylar olur. Tam eşleşme, nakil alıcının vücudunun bağışlanan hücreleri kabul etme şansını arttıracaktır. Eğer insan lökosit antijeni sınıflandırması sizin uygun eşleşme olduğunuzu gösterirse, nakil alıcıya geçebilecek genetik ya da bulaşıcı bir hastalığınız olmadığından emin olmak için bazı ilave testler yaptırmanız gerekebilir. Doktorunuz, bağışın sizin için güvenli olup olmadığını değerlendirmek için sizin ve ailenizin sağlık geçmişi hakkında da sorular sorar.

Eğer kan kök hücreleri doğrudan kanınızdan alınacaksa kan dolaşımınızda daha fazla kan kök hücresi dolaşması için size kan kök hücresi üretimini arttırıcı bir ilaç verilir. Bu şekilde kan kök hücreleri kanınızdan kolaylıkla çekilebilir.

İlaç genellikle işlemden önceki 4 gün boyunca günde 1 defa ve bağış süresince enjeksiyon olarak verilir. Doktorunuz kan hücreleri sayımınızı düzenli olarak kontrol eder. Bir hemşire ise bağış işlemi için hangi damarın kullanılabileceğini belirler.  Eğer kollarınızdaki damarlar inceyse ya da damar duvarlarınız inceyse, boynunuzdaki geniş damara merkezi damaryolu yerleştirilmesi gerekebilir. Bu işlem, nadiren yan etkilere neden olur. Yine de akciğerlerinizle göğüs duvarınız (pnömotoraks) arasına hava dolması, kanama ve enfeksiyon gibi komplikasyonlar gelişebilir.                         

Beşinci gün, kanınızdaki kan kök hücreleri aferez denilen bir işlemle toplanır. Aferez esnasında kolunuzdaki damardan ya da merkezi damar yolundan alınan kandaki kan kök hücreleri bir makine aracılığıyla süzülür. Filtrizasyonun ardından kan yeniden vücudunuza verilir. Aferez işleminin uygulanması 4 ila 6 saat sürer ve hastane yatışı gerektirmez. Ne kadar kan kök hücresine ihtiyaç olduğuna bağlı olarak, muhtemelen iki ila dört aferez seansı yapılır.