• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Testleri
• Tedavisi
• Hastalığın Seyri
• Önleme

Nedir

Kayakçı Başparmağı

Kayakçı başparmağı, başparmağınızın kemiklerini birbirine bağlayan yumuşak dokuların sakatlığıdır. Tıbbi terminolojide bu yumuşak dokulara ligament, yani kiriş veya bağ doku denir.

İlk olarak 1955 yılında kayıt altına alınan bu kronik kiriş sorunu, tavşanların boyunlarını kırmak için sürekli kullandıkları başparmaklarını zedeleyen İskoçyalı avlak bekçilerinde görülmüştür. Bu sakatlanmaya o zamanlar avlak bekçisi başparmağı deniyordu. Tepe aşağı kayak sporunun popülerleşmesiyle birlikte bu sakatlanma gelişmiş ülkelerde çok daha yaygınlaşmış ve eski terim yerini kayakçı başparmağı denilen yeni terime bırakmıştır.

Kayakçı başparmağı terimi bugün çok sayıda kayak sakatlanması için kullanılır. Şiddetli vakalarda kirişin tümüyle yırtılmasıyla birlikte sakatlık ancak ameliyatla onarılabilir. Kirişin başparmağın tutma işlevindeki önemli yeri dolayısıyla tam anlamıyla sağlamlaştırılması şarttır.

Kayak başparmağı olan insanlar kısa ama doğru bir rehabilitasyon programının ardından eski işlerine geri dönebilirler.

Belirtileri

Belirtiler

Bu belirtiler sakatlanmaya neden olan düşüşten sonraki dakikalar ve saatler içinde ortaya çıkabilir.

• Başparmağınızın altında ve başparmakla işaret parmağı ağında acı
• Başparmağın şişmesi
• Başparmakla işaret parmağıyla (en önemlisi) tutamama veya zayıf tutma
• Başparmağınızın işaret parmağına bakan yanına dokununca acı
• Başparmak üzerindeki cildin kararması veya morarması
• Her yönde hareketle kötüleşen başparmak ağrısı
• Bilekte ağrı (bu ağrı başparmaktan vuruyor olabilir)

Doktora Ne Zaman Gitmeli?

Bir sakatlanmanın ardından kayakçı parmağının belirtilerinden herhangi birini yaşarsanız mümkün olduğunca çabuk doktoru arayınız. Doktorunuzun başparmağınızla ilgili kendi başınıza yapmanız gereken şeylere dair talimatlarını dinleyerek onunla ne zaman görüşebileceğinizi öğrenin.

Eğer kayakçı parmağı denilen sakatlanmanın olası olduğunu öğrenirseniz, o zaman arabayla bir hastanenin acil servisine götürülmeniz gerekir. Tek ulaşım yolunuz bu değilse ve kazada daha ciddi başka bir yaralanma olmamışsa hastaneye ambulansla gitmeniz gerekmez.

Acil servis bölümü yerine bir ortopedi cerrahına veya bir el ameliyatı kliniğine de gidebilirsiniz. Eğer kaza günü sizi bir ortopedi cerrahı görebiliyorsa, acil servis yerine cerraha gitmek daha etkili olacaktır.

Sebepleri

Sebepler

Kayakçı başparmağı denilen kiriş sakatlanmasının en yaygın nedeni kayak kazalarıdır. Bu kiriş sakatlaması bütün kayak kazalarının yüzde 10’unu oluşturur.

• Daha kesin bir şekilde konuşmak gerekirse eliniz açıkken batonun üzerine düşmek başparmağın kirişini fazla esnetmek veya yırtmak için gerekli kuvveti yaratır.
• Boş bir elle öne uzatılmış el üzerine düşme genelde bu tür bir kuvvete neden olmaz. Ne var ki eliniz karın içine yüksek bir hızla düşerse başparmağınız sakatlanabilir.
• Bu sakatlanmanın o kadar yaygın olmayan başka bir sebebi de şoförün direksiyonu yalnızca başparmağıyla yönettiği sırada geçirilen trafik kazalarıdır.
• Başparmağın anormal bir şekilde geriye veya yana bükülmesine neden olan bir kaza kayakçı başparmağına neden olabilir.

Testleri

Teşhis ve Testler

Doktor ilk olarak ekleminizi zarar verebilecek başkaca bir yaralanma olup olmadığına bakar ve bundan sonra başparmağınızı daha ayrıntılı muayene eder.

• Doktorunuz size kazanın nasıl meydana geldiğini soracaktır. Şu soruları yanıtlamaya hazır olun.
• Sakatlanma ne zaman meydana geldi?
• Sakatlanma sırasında eliniz ve başparmağınızın tam pozisyonu neydi?
• Ağrı ve şiş sakatlanmadan ne kadar sonra ortaya çıktı?
• Başparmağınız normal hareketinin çok dışında bir harekete zorlandığı için, acaba nasıl hissettiniz?
• Doktorunuz size tıbbi geçmişinizi soracaktır. Şu soruları yanıtlamaya hazır olun.
• Daha önce benzeri bir sakatlanma yaşadınız mı?
• Elinizden veya bileğinizden herhangi bir ameliyat oldunuz mu?
• Ağrı kesici ilaçlardan herhangi birine alerjiniz var mı?
• Daha önce bilek veya elinizde herhangi bir kemik kırıldı mı?
• Solak mısınız yoksa sağlak mı?
• Mesleğiniz nedir?
• Doktor bundan sonra fiziksel muayeneye geçer.
• Başparmağınızın ulnar kollateral kirişinin gevşekliğini kontrol eder:  Bu test sırasında başparmağınızın dibi sabit bir konumda tutulurken, başparmak ucunuza, ne kadar bükülebildiğini görmek için yanlara doğru güç uygulanır.  Bu parmağın hareket yeteneği sakatlanma geçirmeyen diğer parmakların hareketleriyle karşılaştırılır. Ağrı, bu testin kazadan hemen sonra yapılmasını imkansız kılabilir, bu durumda sakatlanma tedavi edilir ve birkaç gün sonra tekrar muayene edilir.
• Elinizdeki üç önemli sinirin normal işlevinin değerlendirilmesi.
• Elinizin belli kemikli yerlerini elle kontrol etmekle, mevcut kırıklar tespit edilebilir.
• Hiçbir kemiğin kırık olmadığından emin olmak için elin röntgeni çekilir.
• Kolunuzun geri kalanı bu kazayla ilgili bilekte, önkolda, dirsekte veya omuzda başka bir sakatlanma var mı diye muayene edilir.

Tedavisi

Tedavi

Evde Tedavi

Eğer kayakçı başparmağı olduğunuzdan şüpheleniyorsanız, evde ağrı ve şişliğe karşı önlemler almalısınız. Ağrı ve şişi azaltmak için aşağıdaki şeyleri yapabilirsiniz.

• Günde 4 kez her seferinde 35 dakika boyunca başparmağınıza buz koyun. Buzu doğrudan cildin üzerine koymayın. Ağrı durana kadar buz koymaya devam edin. (Sakatlanmadan sonra vakit kaybetmeden doktora görünmeli ve bundan sonra, buz tedavisi için doktorun talimatlarını uygulamalısınız.)
• Başparmağınızı mümkün olduğunca hareket ettirmeyin. Çok sıkı olmayan bir sargı başparmağın sabitlenmesine yardım eder. Sabitlemek ağrınızı azaltır.
• Ağrıyı dindirmek için ağrı kesici ve iltihap kurutucu kullanabilirsiniz. Reçetesiz ağrı kesici seçerken mide sorunlarınızı da gözetin.
• Evde bakımın en önemli noktası, sakatlanmanın bir acil servis doktoru, ortopedi cerrahı tarafından ilk birkaç gün içinde tam olarak muayene edildiğinden emin olmaktır.

Tıbbi Tedavi

Eğer doktorunuz sizin kayakçı başparmağı olduğunu tespit ederse, tedavinizde bundan sonraki adım bir el cerrahına veya ortopedi cerrahına yönlendirilmektir. Ortopedi cerrahı başparmağınızın ne zaman yeniden muayene gerektirdiğine karar verir. O zaman geldiğinde cerrahi ve cerrahi olmayan seçenekleriniz tartışılacaktır.

Genelde kısmi ulnar kollateral kiriş yaralanmaları birkaç hafta boyunca sabitlenirken, kirişin tümüyle yırtılması genellikle ameliyatla onarımı gerektirir.

Ameliyat

Eğer ameliyat olmayı seçerseniz, büyük ihtimalle kirişi tamir için kiriş kancası denilen yöntem kullanılır. Operasyondan sonra başparmağınızı iyileşirken sabitlemek için eliniz hafif bir alçıya alınır. Ortopedi cerrahının tercihlerine bağlı olarak bu alçıyı epey bir süre taşıyabilirsiniz, bununla birlikte cerrahlar alçı çıkarılmadan önce hafif hareketlerin yapılmasını tavsiye eder.

Kayakçı başparmağıyla ilişkili herhangi bir kırığınız varsa, bu kırıkta ona uygun bir alçıya alınabilir. Eğer bir kemik parçası yerinden çıkmışsa veya yanlış bir yerde duruyorsa kırık kemiğin onarımı için ameliyat gerekebilir.

Sonraki Adımlar

Kontrol Muayeneleri

Ortopedi uzmanı sizi ameliyatla onarımdan sonra veya alçıyla sabitlemenin üzerinden bir süre geçtikten sonra sizi tekrar görmek ister. Başparmağınız yeniden muayene edilir. Doktorunuz başparmağınızın sabit tutulmaya devam edilmesi gerekip gerekmediğine ve alçı içindeyken hareketlerinizi tekrar kazanmak için fizik terapiye ihtiyacınız olup olmadığına karar verecektir. Rehabilitasyonunuzun geri kalanı ve sakatlanmadan kaynaklanabilecek herhangi bir kronik soruna ortopedi uzmanı veya el cerrahı bakacaktır.

Hastalığın Seyri

Hastalığın Seyri

• Akut kısmi ulnar kollateral kiriş yırtılması 4 hafta alçı içinde sabitlenmeyle etkili bir şekilde tedavi edilebilir. Kısmi yırtılmalarda genelde tam iyileşme olur.
• Tam yırtılmada sabitleme de ameliyatla tedavi de tam veya kısmi iyileşmeyle sonuçlanabilir, bununla birlikte kronik ağrı, eklem kararsızlığı gibi uzun dönemli komplikasyonlar da risk dahilindedir.

Önleme

Önlem

• Kayakçılar düşme anlarında batonlardan nasıl kurtulacaklarını öğrenmelidir. Kayak yaparken baton olmadan önü uzanmış el üzerine düşmek sakatlanma riskini azaltacaktır.
• Kayakçılar batonları bilek bandı veya tam kapanmış el gibi kısıtlayıcı bir biçimde değil, parmaklarla tutmaya teşvik edilmelidir.
• Motorlu bir araç kazasında kayakçı başparmağı sakatlanması yaşamamak için başparmaklarınızı diğer parmaklarla birlikte direksiyonun dışında tutabilirsiniz. Bu yeni rutin biraz bilinçli çaba gerektirecektir, çünkü birçok sürücüye direksiyonu kayak batonlarına benzer bir şekilde tutmak öğretilmiştir.