• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Muayene
• Tedavisi
• Önlem
• Seyri

Nedir

El Kırıkları

El, insan anatomisinin mucizevi bir biçimde karmaşık kısımlarından biridir. Bununla beraber milyonlarca insanın elinde kırıklar olur. Ellerimize çok bağımlı olduğumuz için, çok küçük bir işlev bozukluğu bile çoğu zaman ömür boyu sakatlık anlamına gelebilir.  Kırık bir el genellikle doktora gitmeyi gerektirir ve eski haline gelmesi için aylar gerekebilir.

• El, bilekleri de sayarsak tam 27 kemikten oluşur.  El kırıkları en yaygın olarak ele doğrudan bir darbeden veya el üzerine düşmekten kaynaklanmaktadır. Yaygın sakatlıklar; parmak uçlarının, başparmağın kırılması veya el ayasının pembe kısmında oluşan kırıklardır.
• Doktorlar, ellerdeki kemiklerden bahsederken birçok terim kullanırlar.
• Karpal kemikler bilekteki 8 kemiktir. Bunlar elin bir parçası olmakla beraber elin işlemesi için hayati bir önem arz ederler.
• Metakarpallar elin ayasını oluşturan 5 kemiktir.
• Falanks kemikleri bir araya geldiklerinde başparmağı ve parmakları oluşturan 14 küçük kemiktir. Başparmakta 2  falanks bulunur. Diğer 4 parmağın her birinde 3 falanks bulunur.
• Parmak eklemlerine (muşta) MKF eklemi denir, yani Metakarpal-Falanks eklemi (çünkü falanksardan oluşan parmaklar metakarpallardan oluşan avuçla birleşir).
• Parmaklardaki eklemlere PIP ve DIP eklemleri denir. PIP eklemleri parmaktaki avuca yakın olan eklemdir ve PIP''in açılımı Proksimal interfalangeal eklemdir. DIP eklemleri parmak ucuna yakın olan eklemdir ve PIP''in açılımı ise Distal interfalangeal eklemdir.
• Parmaklara; başparmak, işaret parmağı, orta parmak, yüzük parmağı ve serçe parmağı (veya küçük parmak) denir.
• Kişinin hangi eli kullandığı onun baskın elini belirler. Kişi sağlaksa sağ ele, solaksa sol ele baskın el denir.

Belirtileri

Belirtiler

El sakatlıkların büyük bir kısmı çok belirgindir. Kırık belirtileri şunlar olabilir:

• Geçmişte yaşanan bir sakatlık
• Şiş
• Morarma
• Ağrı
• Parmakların düz olmaması
• Kuvvetsizlik
• Bir şeyi tutamama
• Parmak hareketlerinde kısıtlanma

Doktora ne zaman gitmeli?

Genel bir kural olarak elde yaralanma veya sakatlanma olursa, çok küçük bir olay değilse doktora gitmek gerekir. Elleriniz, işlerinizi yerine getirebilmenizde hayati bir önem arz eder; bu yüzden kalıcı bir hasar oluşmadığından emin olmalısınız.

Elleriniz çok önemli olduğu için, çok küçük sakatlanmalar haricinde, mutlaka bir doktora gösterilmelidirler.  Doktorunuzu arayın, büyük ihtimalle teşhis ve tedavi için sizi bir acil servise yönlendirecektir.

Sebepleri

Sebepler

El sakatlanmalarına; iş yeri sakatlanmaları, aletlerin yanlış kullanılması, ezilme, düşme yaralanmaları ve spor sakatlananları neden olur. Sakatlanmaların büyük bir kısmı önlenebilirdir.

Muayene

Muayene ve Testler

El sakatlıkların büyük bir kısmı, röntgen çekilmesini gerektirir. Elin nasıl yaralandığına dair öykü, doktorun en olası kırılmayı tespit etmesine yardımcı olur. Örneğin el sakatlığı yumruk atma yüzünden meydana gelmişse, en olası kırık beşinci metakarpaldır.

Doktorunuz en ağrılı bölgeyi bulmak ve eldeki kan damarları ve sinirlerde herhangi bir tahribat olup olmadığını belirlemek için elinizi muayene eder.

Tedavisi

El Kırıkları Tedavisi

Evde Tedavi

Genel bir kural olarak çok küçük sakatlıklar haricindeki tüm el sakatlıkları bir doktora gösterilmelidir. Bununla birlikte basit bir ilk yardım daha öte hasarın gerçekleşmesini önleyebilir.

• Yara üzerine temiz bir bez veya yara bandı koyarak kanamayı kontrol altına alın.
• Sakatlanmanın ardından ağrıyı ve/veya şişi azaltmak için hasarlı bölgeye vakit kaybetmeden buz uygulayın.
• Elinizdeki takıları hemen çıkarın. El ciddi biçimde şişerse, bu takıları çıkarmak neredeyse imkansız olabilir.
• Doktorunuzu arayın, büyük ihtimalle teşhis ve tedavi için sizi bir acil servise yönlendirecektir.
• Eğer elde belirgin bir şekilde şekil bozukluğu oluşmuşsa elinizi bir yastıkla destekleyerek doktora veya acil servise yastıkla gidin.
• Reçetesiz satılan bir ağrı kesici alın.

Tıbbi Tedavi

Elin karmaşık yapısından dolayı el sakatlığı tedavileri belli işlemler gerektirir. Takip edilen prosedür genellikle aşağıdaki gibidir: 

• Doktor önce bir röntgen filmi çektirir.
• Bilekteki sinirlere veya parmak diplerinizdeki sinirlere iğne yaparak eliniz kısmen uyuşturulabilir. Yaralar dikkatle temizlenip muayene edilir.
• Her kesik (dikiş veya başka yöntemler kullanarak) dikkatle kapatılır.
• Yaranın enfeksiyon kapmasını önlemek için size antibiyotik verilebilir.
• Sakatlanmış kısım belli bir pozisyonda durması için kırık tahtasıyla sabitlenir.
• Bir el uzmanına bir ortopediste veya plastik cerraha yönlendirilebilirsiniz.
• Sakatlanmadan sonraki birkaç gün ağrı kesici alırsınız.

Sonraki Adımlar

Takip ziyaretleri

Hastaneden veya doktorun yanından ayrıldıktan sonra, şu aşağıdaki önerileri takip ederek iyileşme sürecini mümkün olduğunca hızlandırabilirsiniz: 

• Size hastaneden verilen talimatları dikkatle okuyun ve anlamadıklarınızı sorun. Birçok araştırma gösteriyor ki bu talimatlar ya okunmuyor ya da tam anlaşılmıyor.
• Bir kırık tahtası takılmışsa, size çıkarın denilene kadar çıkarmayın.
• Size tavsiye edilen ağrı kesicileri kullanın. Bir el yaralanması ve sakatlanması genelde bütün gece zonklayarak sizi uyanık tutabilir.
• Elinizi mümkün olduğunca yukarıda tutun. Elinizi yüksekte tutma ağrıyı ve şişi azaltır.
• Takip muayenelerine gidin ve ilaçları size söylendiği gibi alın.

Önlem

Önlem

Aslında sakatlanmaların büyük bir kısmı önlenebilirdir.

• İş yerinde el yaralanma ve sakatlıklarını önlemek için 
• Herhangi bir kaza olmadan önce tehlikeli şeylere dikkat edin.
• Makinelerdeki artıkları temizlemek için elinizi kullanmayın, bu amaç için tasarlanmış bir fırça veya süpürge kullanın.
• İşe başlarken ve iş bitiminde makinenizi mutlaka kontrol edin. Makinenizin iyi bir şekilde çalıştığından emin olun.
• Bir makineyi tamir etmeden veya temizlemeden önce, elektrik fişinin çekildiğinden ve bütün emniyet prosedürlerini izlediğinizden emin olun.
• Hareketli makinelerin yakınında çalışırken eldiven, takı veya bol kıyafetler takıp, giymeyin.
• Yaptığınız işe uygun koruyucu eldivenleri ve kıyafetleri takın ve giyinin.
• Eldivenlerinizin elinize tam olarak uysun ve yaptığınız işe uygun olsun.
• Kırıkları önlemek veya sınırlamak için spor yaparken gerekli ekipmanları kullanın.
• Belli sporlarda el ve bilek korumalıkları takılmalıdır.
• Bir topu içeren sporlar el kazalarına en çok neden olan sporlardır. Bu tür sporları yaparken özel dikkat gösterin.
• Özellikle küçük çocuklar için elle birlikte bütün sakatlanmalar karşı önlemler alın.
• Bir el sakatlanmasından kaynaklanacak uzun dönemli bir hasarı önlemek için vaktinde muayene olup tedavi görün.
• Kızgınlık anında herhangi bir nesneye yumruk atmak, vurmak veya tokat atmaktan kaçının. El yaralanmalarının çoğu bu şekilde kendi kendini oluşan yaralanmalardan kaynaklanır.

Seyri

Hastalığın Seyri

El ve parmak sakatlıkları kalıcı sakatlanmaya yol açabilecekleri için çok dikkatle muayene edilmelidir. Teşhis, kaza ve yaralanmanın bir eklemle ilgili olup olmadığına, doku kaybının yaşanıp yaşanmadığına veya bir enfeksiyonun gerçekleşip gerçekleşmediğine ve son olarak size söylenenleri ne kadar iyi yerine getirdiğinize bağlıdır. Görünürde çok küçük olan birçok kırık, elin tam işlevini tekrar kazanması için ameliyat ve sonrasında fizik terapi gerektirmektedir.