• İçindekiler
• Nedir
• Niçin Yapılır
• Riskler
• Nasıl Hazırlanacaksınız
• Neler Yaşayacaksınız
• Sonuçlar

Nedir

Kemik Yoğunluğu Testi

Kemik dansitometrisi, DXA taraması da denilen kemik yoğunluğu testi, osteoporoz olup olmadığınızı ya da osteoporoz riskinizi saptamak için kullanılır. Osteoporoz kemiklerinizi daha kırılgan hale getiren bir hastalıktır.

Geçmişte osteoporoz, herhangi bir kemiğiniz kırıldıktan sonra tespit edilebilirdi. Ama kemikleriniz kırılmadan önce oldukça güçsüzleşebilir. Kemik yoğunluğu testi, kemiklerinizin kırılma riskinin, gerçekleşmeden önce bilinmesini mümkün kılar.

Kemik yoğunluğu testinde, bir kemik kesitinde kaç gram kalsiyum ve diğer kemik mineralleri olduğunu ölçebilmek için röntgen ışını kullanılır. Kemik yoğunluğu testi kırık riskini kesin olarak belirleyebilir.

Niçin Yapılır

Neden Yapılır?

 Kemik yoğunluğu testi aşağıdaki amaçlarla kullanılır:

• Kemiğiniz kırılmadan önce, kemik yoğunluğundaki azalmanın saptanması.
• Kemiklerinizin kırılma riskinin belirlenmesi.
• Daha önce kemiğiniz kırıldıysa, osteoporozun teşhisinin onaylanması,
• Osteoporoz tedavisinin izlenmesi.

Kemiklerinizin mineral içeriğinin yüksek olması, kemiklerinizin yoğun olduğu anlamına gelir. Yoğun kemikler de genellikle daha güçlü olur ve daha az kırılır.

Kemik yoğunluğu testleri kemik taramalarıyla aynı değildir. Kemik taramaları önce enjeksiyon gerektirir ve genellikle kemikteki kırıkları, kanseri, enfeksiyonu ve diğer anormallikleri tespit etmek için kullanılır.

Doktorlar, aşağıdaki durumlarda kemik yoğunluğu testini önerir:

• 65 yaşında veya üzerinde kadın olmak.
• 65 yaşın altında olup osteoporoz risk faktörlerinden birini ya da birkaçını taşıyan postmenopozal (menopoz sonrası dönemde) kadın olmak.
• 70 yaşında veya üzerinde erkek olmak.
• 50 ila 70 yaşında olup, osteoporoz risk faktörlerinden birini ya da birkaçını taşıyan erkek olmak.
• 50 yaşın üzerinde olup herhangi bir kemik kırığı yaşamış olmak.
• Postmenopozal bir kadın olup östrojen veya hormon tedavisini bırakmış olmak.

Araştırmalar, kemik yoğunluğu testinin uygun tekrar aralığını ya da testi bırakma yaşının ne olduğunu henüz belirleyememiştir. Ama kemik yoğunluğunuzdaki değişimin doğru şekilde ölçülebilmesi için, testler arasında iki üç yıl olması gerekir. Doktorunuz kişisel tıbbi geçmişinize ve osteoporoz risk faktörlerinize bağlı olarak sizin için en uygun test aralığını önerir.

Osteoporoz risk faktörleri

Osteoporozun risk faktörleri şunlardır:

• Yaşlı olmak. Yaşlandıkça kemikler güçsüzleştiği için osteoporoz riskiniz artacaktır.
• Etnik köken. Örneğin, Güneydoğu Asyalı kadınlar için osteoporoz riski oldukça yüksekken, Afro-Amerikan ve İspanyol kadın ve erkekler, daha az olmakla birlikte yine de önemli ölçüde risk taşırlar.
• Vücut ağırlığının düşük olması veya boyunuz ortalama uzunluktaysa 56,7 kilonun altında olmak.
• 40 yaşından sonra kişisel kırık geçmişi bulunması.
• Anne babada osteoporoz ya da kalça kırığı geçmişi olması.
• Özellikle steroidler gibi kemik kaybına neden olabilecek bazı ilaçların kullanımı.

Riskler

Riskler

Kemik yoğunluğu testi, osteoporozun teşhisi için oldukça yararlı bir araçtır. Ayrıca kırık meydana gelme riskinizi oldukça kesin biçimde tahmin edebilir.

Kemik yoğunluğu testindeki kısıtlamalar şunlardır:

• Test yöntemleri arasındaki farklılıklar. Omuriliğinizin ve kalça kemiğinizin yoğunluğunu ölçen santral aygıtlar, ön kol ve topuk kemiğinin yoğunluğunu ölçen periferik aygıtlardan daha kesin ancak daha masraflıdır.
• Sigorta kapsamında olmayabilir. Kemik yoğunluğu testlerini her sigorta kurumu kapsamayabilir. Bu nedenle özel sigortanız varsa, sigortanızın bu testi karşılayıp karşılamadığını öğrenin.
• Düşük kemik yoğunluğunun nedenini saptayamaz. Kemik yoğunluğu testi, düşük kemik yoğunluğunu saptayabilir ama nedenini tespit edemez. Bu sorunun yanıtını alabilmek için, kişisel geçmişinizin incelenmesi ve fiziksel bakımdan tam bir tıbbi muayeneden geçmeniz gerekir. Muayeneden elde edilecek bilgiler, doktorunuzun kemik yoğunluğu testinizin sonuçlarını daha iyi yorumlamasını sağlayabilir.

Nasıl Hazırlanacaksınız

Hazırlık

Kemik yoğunluğu testi kolay, hızlı ve ağrısızdır. Hiçbir önemli hazırlık gerektirmez. Aslında kemik yoğunluğu testinin basit türleri bazı eczanelerde bile yapılabilir.

Eğer testi bir tıp merkezi ya da hastanede yaptırıyorsanız, yakın zamanda oral kontrastlı ya da nükleer tıp testleri yaptırdıysanız, testten önce bunu doktorunuza söyleyin. Bu testler kemik yoğunluğu testinizi bozabilecek olan radyoaktif iz maddelerinin enjeksiyonunu gerektirir.

Neler Yaşayacaksınız

Ne Bekleyebilirsiniz?

Kemik yoğunluğu testleri genellikle osteoporoz sebebiyle kırılma ihtimali yüksek olan kemiklere uygulanır. Bu kemikler:

• Aşağı omurilik kemikleri (lumbar vertebrae)
• Uyluk kemiğinizin kalçanızla birleştiği yer olan uyluk kemiği boynu (femur boynu)
• Bilek ve önkoldaki kemikler

Kemik yoğunluğu santral ya da periferik aygıtlarla ölçülebilir.

• Santral aygıtlar. Santral aygıt, kemik yoğunluğu testi esnasında üzerinde yattığınız büyük bir makinedir. Bu araç gereçler, çift enerji X ışını absorbsiyometri taraması ya da DXA taraması denilen bir test aracılığıyla, kalça ve omurganızdaki kemik yoğunluğunuzu ölçer. DXA taraması oldukça kesin sonuçlar verir ve osteoporozun teşhisinde tercih edilen bir testtir.

Test esnasında bir görüntüleme cihazı (mekanik kola benzeyen bir aygıt) vücudunuzun üzerinden geçerken, birkaç dakikalığına bir masanın üzerine uzanırsınız.  Bu aygıt size temas etmez. Bu aygıt radyasyon yayıyor olsa da, kemik yoğunluğu testi esnasında maruz kalacağınız radyasyon miktarı, genellikle bir göğüs röntgeni esnasında maruz kalınan miktarın yaklaşık onda biri kadardır. Bu testin tamamlanması ortalama 5 ila 10 dakika sürer.

• Periferik aygıtlar. Periferik aygıt parmak, bilek ya da topuğunuz gibi iskeletinizin dış sınırındaki kemik yoğunluğunu ölçen küçük ve taşınabilir bir makinedir. Periferik aygıtlar genellikle eczanelerde bulunur ve santral aygıtlarla yapılan testlere göre çok daha az masraflıdır.

Kemik yoğunluğu, vücudunuzdaki bölgeler arasında değişiklik gösterebileceğinden, genellikle topuğunuzdan yapılan ölçüm kırık riskini, omurga ya da kalçanızdan yapılan ölçüm kadar iyi tahmin edemez. Bu nedenle periferik aygıtla yapılan test sonucunuz pozitifse doktorunuz teşhisin kesinleşmesi için omurga ya da kalçanızda DXA taraması yapılmasını isteyebilir.

Sonuçlar

Sonuçlar

Kemik yoğunluğu testleri sizin yaşınızdaki, cinsiyetinizdeki ya da benzer özelliklerdeki diğer kişilere oranla kırık riskinizin ne kadar olduğunu belirleyebilir.

Kemik yoğunluğu testi sonuçları iki farklı biçimde değerlendirilebilir: T-puanı ve Z-puanı.

T-puanı

T puanınız, sizin cinsiyetinizdeki genç ve sağlıklı bir birey için normal olan değerlerle karşılaştırılan kemik yoğunluğunuzdur. T-puanı kemik yoğunluğunuzun ortalamanın üzerinde ya da altında olduğunu gösteren rakamlarla, yani standart sapmayla ifade edilir.

T-puanı	Puanınızın anlamı
-1’den büyük	Kemik yoğunluğunuz normal olarak kabul edilir.
-1 ila -2,5 arası	Puanınız, kemik yoğunluğunuzun normalin altında olduğuna ve osteoporoza yol açabilen osteopeniye işaret eder.
-2,5’ten küçük	Kemik yoğunluğunuz, osteoporoz olduğunuza işaret eder.

Bu puanların yorumlanmasının daha çok diğer ırklarla ve erkeklerle karşılaştığında kemik yoğunlukları düşük olma eğiliminde olan beyaz ve postmenapozal (menapoz sonrası dönemdeki) kadınlar için uygun olduğunu unutmayın. Erkek ya da başka bir ırktansanız kemik yoğunluğu testi sonuçları farklı yorumlanabilir.

Z-puanı

Z-puanınız, aynı yaşta, aynı cinsiyette, aynı etnik köken veya ırkta olduğunuz bir birey için normal olan kemik yoğunluğu değerlerinin altında veya üzerinde olan standart sapma değeridir. Bu puanlama, kemik kaybına yaşlanma dışında bir etkenin neden olduğu sekonder osteoporozun teşhisinde faydalı olabilir.

Z-puanının -1,5’in altında olması osteoporoza başka etmenlerin neden olduğuna işaret eder. Doktorunuz, kemik kaybının gelişmesinde, yaygın nedenler olan yaşlılık ya da menopoz dışında, altta yatan başka bir neden olup olmadığını belirlemeye çalışacaktır. Eğer doktorunuz bu nedeni tespit edebilirse, osteoporoz genellikle tedavi edilebilir ve kemik kaybı yavaşlatılabilir veya durdurulabilir.