Kuşlarda Kuş Gribi

Kuş gribi, kuş gribi virüslerinin neden olouğu bulaşıcı bir hastalıktır. Bu grip virüsleri, kuşlar arasında doğal olarak yaşar. Dünya genelinde yabani kuşlar, virüsleri bağırsaklarında taşırlar, ama genelde onlardan dolayı hastalanmazlar. Ancak kuş gribi, kuşlar arasında çok bulaşıcıdır ve tavukların, ördeklerin ve hindilerin de içinde olduğu bazı evcil kuşları çok hasta edebilir ve onları öldürebilir.

Hastalığın bulaştığı kuşlar, grip virüsünü tükürüklerinde, burun sıvılarında ve dışkılarında taşırlar. Hassas kuşlar, hastalığın bulaştığı kuşlardan çıkan dışkı veya salgıların bulaştığı yüzeylerle veya dışkı veya salgı ile temas ettiklerinde hastalık bulaşır. Evcil kuşlar, hastalığın bulaştığı su kuşu veya başka kümes hayvanları ile doğrudan temas yoluyla veya virüs bulaşmış malzemeler (su veya yem gibi) veya yüzeylerle (kir veya kümes gibi) temas yoluyla hastalığa yakalanabilirler.

Evcil kümes hayvanlarına kuş gribi virüslerinden bulaşan hastalık, düşük ve yüksek ölüm oranlarıyla iki temel şekilde ortaya çıkar. “Düşük patojenik” şekli, teşhis edilemeyebilir ve genelde sadece hafif belirtilere (karışmış tüyler ve yumurta üretiminde bir düşüş gibi) neden olur. Ancak “yüksek derecede patojenik” şekli, kümes hayvanı sürüleri yoluyla daha hızlı yayılır. Bu şekil, birçok iç organını etkileyebilir ve çoğunlukla 48 saat içinde %90-100 seviyelerine ulaşabilen bir ölüm oranına sahiptir.   

Kuş gribi virüsünün insana bulaşması

A tipi grip virüsünün birçok farklı alt tipi vardır. A tipi grip virüsünün (hemaglutin [HA] ve nöraminidaz [NA] proteinleri) yüzeyinde bulunan belirli proteinlerdeki değişikliklere göre alt tiplere ayrılır. A tipi grip virüsünün bilinen 16 HA alt tipi ve 9 NA alt tipi vardır. HA ve NA proteinlerinin birçok farklı kombinasyonu mümkündür. Her bir kombinasyonu, farklı bir alt tipi temsil eder. A tipi grip virüsünün tüm bilinen alt tipleri kuşlarda bulunabilir.

Genelde “kuş gribi virüsü”, büyük oranda kuşlarda bulunan A tipi grip virüsüne verilen isimdir, ama bu virüsle bulaşan hastalıklar insanlarda da oluşabilir. Kuş gribinden kaynaklanan risk genelde çoğu insan için düşüktür, çünkü virüsler genelde insanlara bulaşmaz. Ancak kuş gribinin çeşitli alt tiplerinden kaynaklanan ve insanlara bulaşan onaylı vakaları, 1997 yılından beri raporlanmaktadır. İnsanlarda görülen kuş gribi vakalarının çoğu, hastalığın bulaştığı kümes hayvanları ile (örneğin evcil tavuklar, ördekler ve hindiler) veya hastalığın bulaştığı kuşlardan çıkan salgı veya dışkıların bulaştığı yüzeylerle temastan kaynaklanır. Kuş gribi virüsünün hasta bir kişiden diğerine yayılmasının çok ender olduğu bilinmektedir ve sınırlıdır, etkisizdir ve uzun sürmemektedir.

 “İnsana bulaşan virüs” tanımı, genelde büyük oranda insanlar arasında yayılan alt tipleri için kullanılır. Mevcut durumda insanlar arasında dolaşan grip virüslerinin sadece üç bilinen A alt tipi (H1N1, H1N2 ve H3N2) vardır. Mevcut insana bulaşan A tipi grip virüslerinin bazı genetik parçalarının ilk başta kuşlardan gelmesi olasıdır. Bulaşıcı A tipi grip virüsleri sürekli olarak değişmektedir ve insanlara bulaşmak ve insanlar arasında yayılmaya zamanla adapte olabilirler.

Kümes hayvanları arasında kuş gribinin patlak vermesi sırasında, hastalığın bulaştığı kuşlardan çıkan salgılar veya dışkıların bulaştığı yüzeylerle veya hastalığın bulaştığı kuşlarla teması olan insanlar, olası bir risk altındadır.

İnsanlardaki kuş gribi belirtileri, tipik insan gribi benzeri belirtilerden (ateş, öksürme, boğaz ağrısı ve kas ağrıları gibi) göz enfeksiyonlarına, pnömoniye (akciğer iltihaplanması), ciddi solunum hastalıklarına (akut solunum sıkıntısı gibi) ve diğer ciddi ve hayatı tehdit eden yan hastalıklara kadar uzanır. Kuş gribi belirtileri, enfeksiyona neden olan virüs tipine bağlı olarak değişir.

Laboratuarlarda yapılan çalışmalar, insana bulaşan virüsler için Amerika Birleşik Devletleri’nde onaylanan reçeteli ilaçların bazılarının insanlarda kuş gribi enfeksiyonunu tedavi etmede işe yaraması gerektiğini belirtmektedir. Ancak bulaşıcı grip virüsleri bu ilaçlara karşı dirençli olabilir, bu nedenle bu ilaçlar her zaman işe yaramayabilir. Bu ilaçların etkinliğini göstermek için ek çalışmalar yapılması gerekmektedir.

Kuş Gribi A Virüsü (H5N1)

Kuş gribi A (H5N1) virüsü – aynı zamanda “H5N1 virüsü” de denir – genelde kuşlarda oluşan A tipi grip virüsü alt tipidir, kuşlar arasında yüksek oranda bulaşıcıdır ve onlar için ölümcül olabilir. H5N1 virüsü genelde insanlara bulaşmaz, ama bu virüs enfeksiyonları insanlarda oluşabilir. Görülen vakaların çoğu, H5N1 virüsü bulaşmış kümes hayvanlarıyla veya H5N1 virüsü bulaşmış yüzeylerle doğrudan veya yakın teması olan insanlardan kaynaklanmaktadır.

H5N1 virüsünün patlak vermesinin insan sağlığına oluşturduğu riskler

İnsanlara bulaşacak şekilde tür bariyerini aşan birkaç kuş gribi virüsünden olan H5N1, insanlarda büyük ölçüde ciddi hastalığa ve ölüme sebep oldu. Ancak daha hafif vakalar raporlanmazken en ciddi şekilde hasta olanlarda virüs teşhis edildi ve raporlandı. Kuş gribi ve biriken vaka sayısı hakkındaki en güncel bilgiler için Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) kuş gribi web sayfasını ziyaret ediniz.

Asya ve Avrupa’nın bir kısmındaki kümes hayvanlarında ve yabani kuşlarda bulunan H5N1 virüsü bulaşmış insanların yarıdan fazlası öldü. Çoğu vaka, öncesinde sağlıklı olan çocuklar ve genç yetişkinlerdi. H5N1 virüsü bulaşan kümes hayvanları ile ve H5N1 virüsü bulaşmış yüzeylerle doğrudan veya yakın temasta olmaktan kaynaklanmaktadır. Genelde H5N1, insanlarda çok az görülen bir hastalık olarak bilinir. H5N1 virüsü, insanlara kolaylıkla bulaşmaz ve eğer bir kişiye bulaşmışsa, virüsün bir başka kişiye bulaşması çok zordur.

Bazen insandan insana bulaşsa bile bu sınırlıdır, etkisizdir ve devamı gelmemektedir. Örneğin 2004 yılında Tayland’ta hasta çocuğu ile annesi arasında uzun süren ve yakın temastan kaynaklanan insandan insana geçme vakası rapor edildi. Haziran 2006’da Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Endonezya’da insandan insana bulaştığına dair bir vakayı da raporladı.

Bu durumda bir ailedeki 8 kişiye hastalık bulaştı. İlk aile üyesinin hastalık bulaşmış kümes hayvanları ile temasıyla hasta olduğu düşünülmektedir. Altı kişiden birisi (bir çocuk) sonrasında hastalığı diğer aile üyesine (babası) bulaştırdı. Virüse maruz kalan ailenin dışında daha fazla bir yayılma vakası belgelenmedi veya olasılığından şüphelenilmedi.

Bununla beraber tüm grip virüslerinin uyum becerisi olması yüzünden bilim adamları H5N1 virüsünün bir gün tüm insanları etkileyebileceğine ve bir kişiden diğerine kolaylıkla bulaşabileceğinden endişe etmektedirler. Bu virüsler genelde insanlara bulaşmadığından insanların onlara karşı bağışıklığı çok azdır veya hiç yoktur. Eğer H5N1 virüsü kişiden kişiye kolaylıkla yayılma kapasitesi kazansaydı, bir grip salgını (hastalığın dünya genelinde patlak vermesi) başlardı. 

Bir salgın durumunu hiç kimse tahmin edemez. Ancak dünyanın birçok yerindeki uzmanlar, Asya ve Avrupa’daki H5N1 virüsünü yakından izliyorlar ve virüsün insandan insana daha kolay ve daha çabuk geçmeye başlayabileceği ihtimaline karşı hazırlık yapıyorlar.

İnsanlardaki H5N1 virüsü için tedavi ve aşı önlemleri

Asya’da insanların hastalanmasına ve ölümüne yol açan H5N1 virüsü, grip için genelde kullanılan iki anti virüs ilaç tedavisi olan amandatin ve rimandatine karşı dirençli çıkmıştır. Diğer iki anti virüs ilaç tedavisi olan ozeltamivir ve zanamivir, muhtemelen H5N1 virüsü