• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Önleme

Nedir

Lateks Alerjisi

Lateks alerjisi, kauçuk ağacının sütsü sıvısından yapılan doğal kauçuktaki proteinlere karşı gelişen bir reaksiyondur. Eğer latekse alerjiniz varsa vücudunuz lateksi zararlı bir madde gibi algılama yanlışlığı yapar. Lateks alerjisi, hapşırmadan burun akıntısına veya hayatı tehdit eden alerjik şok anafilaksiye kadar değişen alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Doktorunuz, lateks alerjiniz olup olmadığını ya da alerji geliştirip geliştirmeyeceğinizi belirleyebilir. Lateksi tanımak ve lateksin yaygın kaynaklarına aşina olmak, kendinizde ya da başkasındaki alerjik reaksiyonları önlemenize yardım edebilir.

Belirtileri

Belirtileri

Eğer latekse alerjikseniz, muhtemelen kauçuk eldivenlerdeki lateksle, eldivenler çıkartıldığında havaya karışan lateks partiküllerini soluduğunuzda reaksiyon göstereceksinizdir. Belirtileri, sizin duyarlılığınıza ve maruz kaldığınız lateks alerjeninin miktarına bağlı olarak hafiften şiddetliye değişebilir. Reaksiyonunuz, latekse maruz kalmanın tekrarlanmasıyla kötüleşebilir.

Hafif belirtiler

Hafif lateks alerjisi belirtileri şunlardır:

• Kaşıntı
• Cilt kızarıklığı
• Kurdeşen ya da isilik

Daha şiddetli belirtiler

Daha şiddetli lateks alerjisi belirtileri şunlardır:

• Hapşırma
• Burun akıntısı
• Kaşıntılı göz sulanması
• Boğaz gıcıklanması
• Nefes almada zorlanma
• Hırıltı
• öksürme

Anafilaksi belirtileri

Lateks alerjisinin en şiddetli reaksiyonu anafilaksi şokudur ve ölümcül olabilir. Anafilaksi, seyrek olarak latekse maruz kalmanın ilk reaksiyonudur. Anafilaksi reaksiyonu, çok yüksek duyarlılıklı kişilerin latekse maruz kalmalarının hemen ardından gelişir. Belirtileri şunlardır:

• Nefes almada zorlanma
• Hırıltı
• Kan basıncında düşme
• Baş dönmesi
• Bilinç kaybı
• Sersemleme
• Konuşmada güçlük
• Hızlı ya da güçsüz nabız
• Dudaklarınız ve tırnak yataklarınız da dahil, cildinizde mavileşme
• İshal
• Mide bulantısı ve kusma

Doktora ne zaman gidilir?

Eğer anafilaktik reaksiyonunuz olduğunu düşünüyorsanız acil tıbbi tedaviye başvurun. Eğer latekse maruz kaldıktan sonra daha az şiddetli reaksiyonunuz geliştiriyorsanız doktorunuza görünün. Eğer mümkünse, reaksiyon geçirirken doktorunuzu görün. Bu, teşhise katkıda bulunacaktır. Ayrıca, eğer çoklu ameliyat gibi yüksek risk kategorisindeyseniz doktorunuzu durumunuzu haberdar edin.

Sebepleri

Sebepleri

Lateks alerjisinde bağışıklık sisteminiz, lateksi zararlı bir madde olarak tanımlar. Bağışıklık sisteminiz lateks bileşikleriyle (alerjen) savaşmak için immünoglobülin E (IgE) antikorları üretmesi için belli hücreleri ateşler. Tekrar lateksle temasa geçtiğinizde IgE antikorları bunları hisseder ve bağışıklık sistemini, histamin ve diğer kimyasalları kan dolaşımınıza salgılaması için uyarır. Ne kadar yüksek düzeyde latekse maruz kalırsanız, bağışıklık sisteminizin tepkisi (duyarlılığı) o kadar güçlü olacaktır. Kimyasallar, bir dizi alerjik belirtiye yol açar. Histamin, çoğu alerjik tepkiden kısmen sorumludur. Latekse duyarlılık şu yollarla olur:

• Doğrudan temas. En yaygın lateks alerjisi sebebi, lateks eldivenler giymek ya da diğer lateks içeren ürünlere doğrudan temastır.
• Soluma. Lateks partiküllerini soluyarak da lateks alerjisi geliştirebilirsiniz. Lateks ürünleri, özellikle eldivenlerde veya depo vb. yerlerde bulunan lateks partikülleri havada dolaşabilir. Eldivenlerin içinde, giyilip çıkarılmasını kolaylaştırmak için bazen mısır nişastası kullanılır. Mısır nişastası lateks proteinlerini emer, ancak eldivenler uygulama sırasında yırtıldığında ya da çıkarıldığında lateksle dolu partiküller havaya uçuşur. Eldivenlerden gelen havadaki lateksin miktarı büyük oranda kullanılan eldivenin markasına bağlıdır.

Gerçek lateks alerjisi, ‘yüksek bağışıklık duyarlılığı tepkisi olarak bilinir ve bağışıklık sisteminiz, doğal kauçuk sütünde bulunan proteinlere tepki gösterdiğinde meydana gelir. Alerji belirtileri dokunmanın hemen ardından gelişir. Bununla birlikte latekse karşı alerji olmayan başka reaksiyonların gelişmesi de mümkündür. Bunlar şunlardır:

• Alerjik temasla deri iltihabı (dermatit). Bu, üretim sürecinde kullanılan kimyasal katkılara karşı bir reaksiyondur. Belirtileri genellikle su dolu kabarcıkları da içeren zehirli ağaç sarmaşığınkine benzer cilt kızarıklığıdır ve temastan 24 ile 48 saat sonra gelişir.
• Tahriş edici temasla deri iltihabı. Alerji değildir. Deri iltihabının bu türü, muhtemelen kauçuk eldiven giyilmesi ya da bunların içerisindeki pudraya maruz kalınmasıyla ortaya çıkan tahrişlerdir. Belirtileri genellikle el üzerinde kuru, kaşıntılı, tahriş olmuş bölgelerdir.

Lateks türleri

üreticiler, doğal bitki sütü kaynaklarından iki türde lateks üretirler:

• Katılaşmış kauçuk. Lateksin bu türü; atletizm ayakkabıları, araba lastikleri ve lastik toplar gibi ürünlerde bulunur. Katılaştırılmış kauçuk çoğu insanda alerjiye neden olmaz.
• Latekse daldırma. Bu türdeki lateks; kauçuk eldivenler, balonlar ve kondomlar (prezervatif) gibi esneyen bazı ürünlerde bulunur. Latekse alerjik reaksiyonların çoğunluğu, latekse batırılmış ürünlere olur. çünkü bunlar genellikle doğrudan cilt üzerinde kullanılır.
• Diğer kauçuklar. Latekse duyarlı olan bazı insanlar, ayrıca seyrek olarak, silgi, kauçuk oyuncak parçaları, kauçuk bantlar, tıbbi cihazlardaki kauçuk ve giysilerdeki kauçuk elastikleri gibi, diğer kauçuk ürünlerine de reaksiyon gösterirler.

Bütün lateks ürünleri doğal kauçuk kaynaklardan yapılmaz. Kauçuk boya gibi, insan yapımı (sentetik) lateks içeren ürünlerin bir reaksiyona neden olma olasılığı azdır. çünkü bunlar doğal maddeler içermezler.

Lateks içeren ürünler

Binlerce tüketim maddesi lateks ya da kauçuk içerir ve birçokları evin içinde de bulunur. Yaygın kauçuk ürünleri şunları kapsar:

• Bulaşık eldivenleri
• Halılar
• Giysilerdeki kemerler
• Balonlar
• Kauçuk oyuncaklar
• Sıcak su torbaları
• Biberon emzikleri
• Atılabilir çocuk bezleri
• Kadın hijyen petleri
• Kauçuk bantlar
• Silgiler
• Kondomlar
• Diyaframlar
• Yüzücü gözlükleri
• Raket sapları
• Motosiklet ve bisikletlerin gidonları

Lateks ürünleri ayrıca tıbbi bakım takımlarında da bulunur. Ancak, lateks alerjisi sorunu nedeniyle birçok tıbbi bakım kuruluşu kauçuk olmayan eldivenler kullanır. Lateks ya da kauçuk içeren diğer tıbbi malzemeler şunlardır:

• Tansiyon ölçme aleti manşeti
• Stetoskoplar
• Damar içi boru malzemeleri
• Şırıngalar
• Gaz maskesi
• Elektrot petleri
• Ameliyat maskeleri

Risk Faktörleri

Risk faktörleri

Bazı insanlar alerji geliştirirken diğerlerinin neden geliştirmediği net değildir. Bununla birlikte, bazı kişiler lateks alerjisi geliştirmede daha yüksek risk altındadırlar.

• Spina bifidası olan çocuklar. Spina bifidası olan çocuklarda lateks alerjisi riski en yüksektir (spina bifida-omuriliğin gelişimini etkileyen bir doğum kusuru). Bu bozukluğu olan çocuklar çoğunlukla, erken ve sık yapılan tıbbi bakımlarında lateks ürünlerine maruz kalmışlardır. Spina bifidası olan çocukların yaklaşık yarısı latekse alerjiktir.  
• Doğumda idrar yolları anormallikleri olan insanlar. Spina bifidası olan çocuklar gibi doğuştan idrar yolları sorunları olan insanlar, erken dönemde yapılan sağlık kontrollerinde lateks ürünlerine sık maruz kalırlar.
• çoklu ameliyat ya da tıbbi süreçler yaşayan kişiler. Tekrar tekrar kauçuk eldivenlere maruz kalmak lateks alerjisi geliştirme riskinizi arttırır.
• Sağlık kuruluşu çalışanları. Eğer sağlık hizmetleri alanında çalışıyorsanız alerjiyi geliştirme riskiniz daha yüksektir. Lateks alerjisinin belirtileri, iş yerindeki maddelerin solunmasıyla ortaya çıkan bir akciğer hastalığı olan mesleki astımınkine benzerdir.
• Kauçuk endüstrisi çalışanları. Tekrar tekrar latekse maruz kalmak duyarlılığı arttırır.
• Aile geçmişinde alerji bulunan insanlar. Eğer ailenizde saman nezlesi ya da kurdeşen gibi diğer alerjiler yaygınsa lateks alerjiniz olması ihtimali yüksektir.

Gıda alerjisi ve lateks alerjisi arasındaki ilişki

Lateks alerjisi ayrıca belli gıdalarla da ilişkilidir. Avokado, muz, kestane, kivi gibi tropik meyveler, latekste bulunan alerjenlerin bazılarını içerirler. Eğer lateks alerjiniz varsa bu gıdalara da alerjik olma ihtimaliniz daha yüksektir.

Muayenesi

Randevunuza Hazırlık

öncelikle aile doktorunuza ya da genel bir pratisyene görünerek başlayabilirsiniz. Ancak, bazı durumlarda randevu almak için telefon ettiğinizde, acilen alerjik bozukluklarda (alerjist-immünolojist) uzmanlaşmış bir doktora yönlendirilebilirsiniz. İhtiyacınız olan tüm bilgileri edindiğinizden emin olmak için randevunuza hazırlanmak iyi olacaktır. İşte randevunuza hazırlanmanıza yardım edecek bilgiler ve doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz.

Neler Yapabileceğiniz

• Yaşadığınız bütün belirtileri yazın, buna randevu almanıza sebep olan nedenle bağlantılıymış gibi görünmeyenleri de dahil edin.
• Latekse maruz kaldığınızı bildirin, ne zaman meydana geldiğini ve ne tür reaksiyonunuz olduğunu yazın.
• önemli kişisel bilgilerinizi yazın, buna önemli streslerinizi ya da son dönemde yaşamınızdaki değişiklikleri de dahil edin.
• Kullanmakta olduğunuz bütün ilaçların bir listesini yapın, buna vitamin ve destekleri de ekleyin.
• Bir aile üyesi ya da arkadaşınızı yanınızda götürün; eğer mümkünse. Bazen randevu sırasında size verilen bütün bilgileri özümsemek zor olabilir. Size eşlik eden birisi sizin unuttuğunuz ya da atladığınız bir şeyi hatırlayabilir.
• Doktorunuza soracağınız soruları yazın.

Randevunuzdan önce soruların bir listesini hazırlamak, doktorla birlikte geçireceğiniz zamanın verimliliğini arttıracaktır. Sorularınızı en önemliden en az önem arz edene doğru sıralayın. Lateks alerjisi için doktorunuza sorabileceğiniz bazı temel sorular şunlar olabilir:

• Belirtilerime ya da rahatsızlığıma muhtemelen sebep olan nedir?
• Asıl üzerinde durulan sebep dışında, belirtilerimin ya da rahatsızlığımın diğer olası nedenleri nelerdir?
• Ne tür testlere ihtiyacım var?
• Yapılması gereken en iyi şey nedir?
• Sizin dile getirdiğiniz öncelikli yaklaşıma alternatifler nelerdir?
• Şu diğer rahatsızlıklarım var. Bunları hep birlikte en iyi nasıl idare edebilirim?
• Lateksle teması nasıl önleyebilirim?
• Birlikte eve götürebileceğim herhangi broşür ya da başka basılı bilgi materyalleri var mı? Hangi web sitelerini ziyaret etmemi önerirsiniz?

Doktorunuza sormak için hazırladığınız sorulara ek olarak randevunuz sırasında anlamadığınız bir şey olursa, soru sormakta tereddüt etmeyin.

Doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz

Doktorunuz muhtemelen size birçok soru soracaktır. Bu soruları cevaplamaya hazır olmak, üzerinde daha fazla zaman harcamak istediğiniz konulara zaman kalmasını sağlar. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Belirtilerinizi yaşamaya ilk ne zaman başladınız?
• Belirtileriniz sürekli mi zaman zaman mı meydana geliyor?
• Belirtileriniz ne kadar şiddetli?
• Saman nezlesi ya da belli gıda alerjilerini de kapsayan alerjileriniz var mı?
• Ailenizde alerji geçmişi olan var mı?
• Kauçuk ürünlerine maruz kaldınız mı?
• Eğer kauçuk eldivenler giydikten sonra belirtileriniz olduysa bunların gelişmesi ne kadar zaman aldı?
• Hangi ameliyatları oldunuz ve ne zaman?

Bu arada siz ne yapabilirsiniz?

Eğer lateks alerjiniz olduğundan şüpheleniyorsanız lateks içeren şeylerden uzak kalmak için elinizden geleni yapın.

Testleri

Testler ve Teşhis

Doktorunuz lateks alerjisi deneyiminizin geçmişini ve diğer alerjilerin belirtilerini bilmek isteyecektir. Doktorunuz başka sağlık sorunlarını belirlemek veya bertaraf etmek için fiziksel muayene de yapabilir ve aşağıdaki testlerden birisini ya da her ikisini de tavsiye edebilir:

• Cilt testi. Testte cildinizin delinmesi ve latekse maruz bırakılması, latekse reaksiyonunuz olup olmadığını ortaya çıkarır. Bu testte, lateksin küçük bir miktarı kolunuzun ön bölümüne ya da arka bölümündeki deriye yerleştirilir. Daha sonra cildiniz bir iğneyle delinerek maddenin cildinizin yüzeyinden öteye geçmesine olanak sağlanır. Eğer alerjikseniz, cildinizin üzerindeki test bölgesinde bir tümsek (kabarıklık) geliştirirsiniz. Alerji uzmanları genellikle, alerji cilt testlerini yapmak ve yorumlamak için iyi şekilde donanımlıdırlar.
• Kan testi. Bir kan testi, kan dolaşımınızdaki alerjiye sebep olan immünoglobülin E (IgE) antikorlarının miktarını ölçerek, bağışıklık sisteminizin latekse verdiği tepkiyi ölçebilir. Alınan kan örneği, latekse hassasiyet kanıtlarının test edilebileceği tıbbi bir laboratuara gönderilir.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Lateks alerjisinin belirtilerini azaltmak için ilaçlar mevcuttur; ancak lateks alerjisinin tedavisi yoktur. Tedavi önlemeye dayanır. Bir alerjik reaksiyonu önlemenin tek yolu ise, lateks içeren ürünlerden kaçınmaktır. Ancak lateksten kaçınmak için gösterdiğiniz bütün çabaya karşın onunla karşılaşabilirsiniz. Eğer latekse daha önce şiddetli alerjik reaksiyon geliştirdiyseniz, her zaman yanınızda enjekte edilebilir epinefrin taşımanız gerekebilir. Eğer anafilaktik şoka girerseniz şunlara ihtiyacınız olur:

• Acil adrenalin (epinefrin) enjeksiyonu
• Acil servise gitme
• Oksijen
• Kortikosteroidler

Daha az şiddetli alerjiler için doktorunuz, alerjene maruz kaldıktan sonra reaksiyonunuzu kontrol etmek ve rahatsızlığınızı gidermek için antihistaminler yazabilir. Kremler de, lateks alerjisinin sebep olduğu cilt reaksiyonlarını iyileştirebilir.

Önleme

önleme

Alerjik reaksiyonu önlemenin en iyi yolu lateksten kaçınmaktır. Bunun için şu adımları atın:

• Maruz kalmayı azaltma. Temas ettiğiniz lateks ürünleri sayısını sınırlayın. çoğu lateks ürününün uygun alternatifleri vardır.
• Patronunuzla konuşun. İş yerinizde temas edebileceğiniz lateks ürünlerinin sayısının azaltılması için patronunuzla konuşun. Eğer bir iş için kalifiye iseniz ama alerjiniz nedeniyle daha fazla lateksle çalışamıyorsanız diğer bir iş seçeneğinin ve kabul edilebilir bir uzmanlığın belirlenmesi için işvereniniz ile birlikte hareket edin.
• Size sağlık hizmeti veren profesyonelleri bilgilendirin. Doktorunuza, dişçinize ve hemşirelerinize alerjinizi söylediğinizden emin olun.
• çocuklarınızın öğretmenlerini bilgilendirin ve eğitin. Eğer çocuklarınız latekse alerjikse çocuk bakım çalışanları, kamp personeli, bebek bakıcıları ve çocukların bakımından sorumlu olan tüm kişileri bilgilendirin.
• Alternatif eldivenler seçin. Eğer iş yerinizde eldiven giymek zorundaysanız latekssiz yapılanları seçin. Vinil ya da nitril eldivenler birçok durumda iyi işlev görür, ama sizi HIV ya da Hepatit bulaşmasından o kadar etkili korumaz. Diğer türdeki birçok sentetik eldiven, hastalık bulaşmasını durdurmak için tıpkı lateks eldivenler gibi işlev görür ama daha pahalıdırlar. Eğer temas dermatitiniz varsa ek kimyasallar olmadan yapılan lateks eldivenler giymeniz mümkün olabilir.
• Lateks olmayan eldivenler taşıyın. Tıbbi veya dişle ilgili acil durumlara karşı bunları bulundurun.
• Lateks solumaktan kaçının. İş yerinizdeki diğer çalışanların lateks eldivenler giydiği alanlardan uzak durun. Sizinle birlikte çalışan ve eldiven kullanan kişilerden, eldivenlerini mısır nişastasıyla pudralamamalarını rica edin.
• Tıbbi alarm bileziği takın. üzerinizde ya da yanınızda her zaman, diğer insanları alerjiniz olduğu konusunda açıkça uyaracak kimlik kartları bulundurun.
• ‘Düşük alerjenli etiketli ürünler konusunda dikkatli olun. Bu etiketler, söz konusu ürünlerin lateks içermediği anlamına gelmez. Bu bağlamda "düşük alerjenli" etiketi genellikle lateks üretim sürecinde daha az kimyasal kullanıldığını gösterir.
• Tavsiyeler için doktorunuza danışın. Lateks alerjinizle ilgili doktorunuzla konuşun. O size, lateksten kaçınabilmenin diğer yollarını söyleyebilir ve günlük yaşamınızda alerjik reaksiyon şansınızı azaltabilir. Doktorunuz ayrıca, şiddetli lateks reaksiyonu durumuna karşı acil ilaçlar bulundurmanızı tavsiye edebilir.
• Lateks olmayan kondomlar kullanın. Eğer latekse alerjikseniz, doğal cilt kondomları kullanmayı göz önünde bulundurun ya da diğer doğum kontrol yöntemlerini kullanın. Unutmayın ki, doğal cilt kondomları cinsel yolla geçen hastalıklara karşı korumaz. Sentetik kauçuk kondomlar, bu tür hastalıklardan bir miktar koruma sağlar. Kondomun neden yapıldığını ve hastalıklardan korunmada tavsiye edilip edilmediğini görmek için paketin üzerindeki etiketi okuyun.