• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Aşamaları
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı

Nedir

Menopoz, adet kanamalarının ve doğurganlığın daimi olarak sona ermesidir ve son adet kanamasının ardından 12 ay sonra ortaya çıkar.

Menopoz, doğal bir süreçtir ve tıbbi bir rahatsızlık değildir. Menopoz doğal bir süreç olmasına rağmen, bu dönemde ortaya çıkan fiziksel ve duygusal belirtiler, uyku düzeninizi bozabilir, enerjinizi tüketebilir ve en azından doğrudan olmasa da üzüntü ve yenilgi hissine neden olabilir.

Hormonsal değişiklikler menopozun fiziksel belirtilerine neden olur; fakat menopoza geçiş dönemiyle ilgili yanlış inanışlar kısmen duygusal belirtiler nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Birincisi, menopoz sona yaklaştığınız anlamına gelmez. Bu dönemden sonra neredeyse geçirdiğiniz ömrün yarısı kadar daha zamanınız vardır. İkincisi, menopoz kadınlığınızı ve cinselliğinizi yok etmez. Aslında hamilelik dönemi ve adet kanamaları konusunda endişelenmeyi bırakan kadınlardan biri olabilirsiniz.

En önemlisiyse menopoz bir hastalık olmasa dahi, ciddi belirtilerle karşılaşıldığında tedavi olmaktan kaçınılmamasıdır. Menopoz belirtilerine karşı yaşam tarzı değişikliklerinden hormon terapisine kadar birçok tedavi yöntemi mevcuttur.

Belirtileri

Belirtileri

Teknik olarak menopoz dönemi son adet kanamanızdan 12 ay sonra görülür. Türkiye’de ortalama menopoz yaşı 51’dir.

Buna karşın menopoz belirtileri, genellikle son adet kanamanızın yıldönümünden uzun süre önce görülmeye başlar. Bu belirtiler şunlardır:

• Düzensiz adet kanamaları
• Doğurganlıkta azalma
• Vajinal kuruluk
• Sıcak basması
• Uyku düzeninde bozukluklar
• Ruh halinde değişkenlik
• Artan karın yağları
• Saçlarda seyrelme
• Göğüslerin dolgunluğunu kaybetmesi

Tıbbi yardım gerektiren durumlar

Perimenopoz olarak adlandırılan menopoz öncesi dönemde, önleyici bakım amacıyla ve yaşlanmayla ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarına karşı doktorunuza danışmanız önemlidir.

Eğer adet kanamanız bir ay gelmediyse ve menopoz dönemine girip girmediğinizden emin değilseniz, hamile olup olmadığınızı saptamak için doktorunuza danışmak isteyebilirsiniz. Doktorunuz, tıbbi geçmişinize göz atar ve pelvik (alt karın) bölgenizde bir inceleme yapar. Ardından gerekli gördüğü takdirde hamilelik testi isteyebilir.

Menopoz döneminden sonra vajinal kanamalar yaşıyorsanız mutlaka tıbbi yardım alın.

Sebepleri

Sebepleri

Menopoz nedenleri arasında şunlar yer alır:

• Üreme hormonlarında doğal azalma. 30’lu yaşların sonlarına doğru yumurtalıklarınız daha az östrojen ve progesteron üretmeye başlar. Östrojen ve progesteron, adet kanamalarını düzenleyen hormonlardır. Bu süreç boyunca, her ay yumurtalıklarda olgunlaşan yumurta sayısı azalır ve yumurtlama dönemi tam tahmin edilemez. Ayrıca, yumurtlama sonrasında progesteron (vücudu hamileliğe hazırlayan hormon) seviyesinde görülen dalgalanmalar fazlalaşır. Doğurganlığınız kısmen hormonal etkilerden dolayı azalır.

Bu değişiklikler 40’lı yaşlarda daha belirginleşir. Adet kanamalarınız, yumurtalığınız yumurta üretmeyi kesene ve adet kanamaları tamamen durana kadar daha uzun veya kısa, daha ağır veya hafif ve daha sık veya nadir görülebilir. En son adet kanamasına kadar her ay düzenli olarak kanama nadir olarak gözlemlenir; fakat muhtemel bir durumdur. Adet kanamalarınızda düzensizlik yaşamanız olasıdır.

• Histerektomi. Rahimin alınıp yumurtalıkların alınmadığı histerektomi ameliyatı genellikle menopoza neden olmaz. Kişi adet kanamaları görmese de yumurtalıklar hala yumurta ve östrojenle progesteron hormonu üretir. Buna karşın hem rahmin hem de yumurtalıkların alındığı bir ameliyat (total histerektomi ve çift yönlü ooferektomi) hiçbir geçiş süreci olmaksızın menopoza neden olur. Adet kanamaları derhal durur ve sıcak basmalarıyla diğer menopoz belirtileri ortaya çıkar.
• Kemoterapi ve radyasyon tedavisi. Bu kanser tedavileri, tedavi süresince veya 3 ile 6 ay içerisinde sıcak basmaları gibi belirtilere yol açarak menopozu başlatabilir.
• Birincil yumurtalık yetmezliği. Kadınların yaklaşık olarak yüzde 100’de biri 40 yaşından önce menopoza girer. Yumurtalığınızın bazı genetik veya oto bağışıklık rahatsızlıkları nedeniyle normal seviyelerde üreme hormonu üretememesi sonucu birincil yumurtalık yetmezliğine bağlı menopoz ortaya çıkabilir. Buna karşılık birincil yumurtalık yetmezliğinin nedeni çoğu kez bilinmez.

Aşamaları

Menopozun aşamaları

Menopoza geçiş süreci aylar veya yıllar alabileceğinden, menopoz genellikle aşağıdaki aşamalara ayrılır:

• Perimenopoz. Bu dönemde kişi hala adet kanamaları görse de menopoz belirtilerini gözlemlemeye başlar. Vücuttaki hormon seviyeleri dengesiz bir şekilde artar ve düşer. Sıcak basmaları ve diğer menopoz belirtileri ortaya çıkar. Perimenopoz 4 ile 5 yıl veya daha uzun sürebilir. Bu süreç boyunca hamile kalmak mümkündür; fakat ihtimal oldukça azdır.
• Postmenopoz. Son adet kanamasının ardından 12 ay sonra menopoz dönemi başlar. Yumurtalıklarınız çok az miktarda östrojen üretir ve progesteron üretimi tamamen durur. Ayrıca yumurtalıklar yumurta üretemez. Menopoz dönemini takip eden yıllara postmenopoz dönemi adı verilir.

Komplikasyonları

Komplikasyonları

Menopoz döneminin ardından bazı kronik sağlık sorunları ortaya çıkabilir:

• Kalp-damar hastalığı. Vücuttaki östrojen seviyesi düştüğünde, kalp-damar rahatsızlığı riski artar. Kalp rahatsızlığı erkekler arasında olduğu kadar kadınlar arasında da önde gelen ölüm nedenidir. Buna karşın, kalp rahatsızlığı riskinizi düşürmek için birçok önlem alabilirsiniz. Risk düşürücü bu önlemler arasında sigarayı bırakmak, yüksek kan basıncını düşürmek, düzenli aerobik egzersizleri yapmak ve az miktarda doymuş yağ ve bol miktarda tam tahıl, meyve ve sebze içeren bir diyet uygulamak yer alır.
• Osteoporoz. Menopoz döneminin ardından birkaç yıl içerisinde kemik yoğunluğunuzu hızla kaybedersiniz ve osteoporoz (kemik gözenekliliği) riskiniz artar. Osteoporoz, kemiklerin kırılganlaşmasına ve güçsüzleşmesine neden olur ve çatlak riskini artırır. Postmenopoz dönemindeki kadınlar kalça, bilek ve omurga çatlaklarına karşı duyarlıdır. Bu nedenle menopoz dönemi boyunca günlük 1200-1500 miligram kalsiyum ve 800 uluslararası birim miktarda D vitamini almak önemlidir. Ayrıca düzenli olarak egzersiz yapmak da önemlidir. Yürüyüş, hafif koşu gibi güç idmanları ve ağırlık egzersizleri kemiklerin güçlendirilmesinde özellikle faydalıdır.
• İdrar kaçırma. Bu dönemle birlikte vajina ve idrar yolundaki dokular esnekliğini kaybeder. Bu nedenle kişi ani ve şiddetli idrara çıkma isteği duyabilir ve istem dışı idrar kaçırmalar veya öksürme, gülme veya ağırlık kaldırmayla birlikte idrar kaçırma (stres inkontinası) görülebilir.
• Kilo alımı. Menopoza geçiş döneminde birçok kadın kilo alır. Mevcut kilonuzu korumak için daha az (günde 200-400 kalori daha az) kalori tüketmeniz ve daha fazla egzersiz yapmanız gerekebilir.

Muayenesi

Doktorunuzla randevuya hazırlanırken

İlk olarak genel bir doktor veya bir jinekologla görüşebilirsiniz.

Doktorunuzla randevularınız kısa ve öz süreceğinden ve bu randevular esnasında tartışmak istediğiniz her şeyi hatırlamak zor olacağından randevudan önce hazırlık yapmanız fayda sağlayacaktır.

Randevudan önce yapabilecekleriniz

• Gözlemlediğiniz belirtileri not alın. Örneğin, bir günde veya bir haftada kaç kez sıcak basmasıyla karşılaştığınızı yazın ve bu sıcak basmalarının şiddetini not alın.
• Kullandığınız ilaç ve vitamin takviyelerinin listesini yapın. Bu ilaç ve takviyelerin dozunu ve ne sıklıkta kullandığınızı not alın.
• Mümkünse bir yakınınızı yanınızda götürün. Randevu esnasında verilen tüm bilgileri aklınızda tutmanız zor olabilir.
• Randevuya giderken not defteri veya avuç içi bilgisayar götürün. Randevu esnasında önemli bilgileri not etmek için bu araçları kullanın.
• Doktorunuza soracağınız soruların listesini yapın. Randevunuzun süresini göz önünde bulundurarak doktorunuza soracağınız soruları en önemliden başlayarak sıralayın.

Doktorunuza sorabileceğiniz temel sorulardan bazıları şunlardır:

• Ne tür testler yaptırmam gerekiyor?
• Belirtileri azaltmak için ne gibi tedavi yöntemleri mevcut?
• Belirtileri azaltmak için benim yapabileceğin bir şeyler var mı?
• Sağlığımı korumak için ne gibi önlemler alabilirim?
• Bana verebileceğiniz broşür veya basılı malzeme var mı? Hangi internet sitelerini önerirsiniz?

Doktorunuzun açıkladığı her şeyi anladığınızdan emin olun ve anlamadığınız bir nokta çıkarsa doktorunuzdan bilgileri tekrar etmesini isteyin ve soru sormaktan çekinmeyin.

Doktorun Size Sorabileceği Sorular

Doktorunuzun size sorabileceği muhtemel sorulardan bazıları şunlardır:

• Adet kanamalarınız devam ediyor mu?
• En son ne zaman adet gördünüz?
• Size rahatsızlık verici belirtileri ne sıklıkta gözlemliyorsunuz?
• Belirtiler size ne kadar rahatsız ediyor?
• Belirtilerinizi iyileştiren şeyler var mı?
• Belirtilerinizi kötüleştiren şeyler var mı?

Testleri

Testler ve Teşhis

Menopoz belirtileri, birçok kadında menopoza geçiş sürecinin başladığını göstermek için yeterlidir. Düzensiz adet kanamaları ve sıcak basmalarıyla ilgili şikayetleriniz varsa doktorunuzla görüşün. Bazı durumlarda ek değerlendirmeler gerekebilir.

Bazı durumlarda doktorunuz kan testleriyle folikül uyarıcı hormon ve östrojen (estradiol) seviyelerini kontrol eder. Menopoz dönemiyle birlikte folikül uyarıcı hormon seviyesi artar ve estradiol seviyesi düşür. Doktorunuz aynı zamanda, tiroit uyarıcı hormon seviyesini belirlemek için kan testi de önerebilir; çünkü tiroit yetmezliği menopoz belirtileriyle benzerlik gösterebilir.

Tedavisi

Tedavi Ve İlaçlar

Menopoz tek başına tıbbi tedavi gerektirmez. Tıbbi tedaviler, belirtilerin hafifletilmesi ve yaşlılıkla birlikte ortaya çıkabilecek olan kronik rahatsızlıkların önlenmesi veya azaltılması üzerine odaklanır. Tedavi seçenekleri arasında şunlar yer alır:

• Hormon tedavisi. Östrojen tedavisi, menopoz döneminde oluşan sıcak basmalarına karşı açık ara en etkili tedavi yöntemidir. Kişisel ve ailenizin tıbbi geçmişine bağlı olarak, doktorunuz belirtilerin hafifletilmesi için en düşük dozda östrojen önerir.
• Düşük dozda antidepresanlar. Seçici serotonin geri alım engelleyici bir antidepresan olan venlafaksinin, menopoz dönemiyle birlikte ortaya çıkan sıcak basmalarını azalttığı görülmüştür. Fluoksetin, paroksetin, sitalopram ve sertralin gibi diğer seçici serotonin geri alım engelleyiciler de sıcak basmalarının hafifletilmesinde yardımcı olabilir.
• Gabapentin. Bu ilaç nöbet tedavisi için kullanılır; fakat sıcak basmalarını da önemli ölçüde azalttığı gözlemlenmiştir.
• Klonidin. Yüksek kan basıncı tedavisinde kullanılan, hap veya bant şeklinde alınan klonidin sıcak basmalarının sıklığını önemli ölçüde azaltır; fakat bazı istenmeyen yan etkilere neden olur.
• Bisfosfonatlar. Doktorlar, osteoporozun önlenmesi veya tedavisi için alendronat, risedronat ve ibandronat içeren ve hormon içermeyen bu ilaçları önerebilir. Bu ilaçlar, hem kemik kayıplarını hem de çatlak riskini önemli ölçüde azaltır ve kadınlarda ana osteoporoz tedavisi olarak östrojeni yeniler.
• Seçici östrojen alıcı modülatörler. Seçici östrojen alıcı modülatörler raloksifen içeren bir grup ilaçtır. Raloksifen, postmenopoz dönemindeki kadınlarda östrojenin kemik yoğunluğu üzerindeki olumlu etkilerini taklit eder ve östrojenle ilişkili bazı riskleri içermez.
• Vajinal östrojen. Vajinal tablet, halka ve krem şekillerinde bulunan östrojen, vajinal kuruluğa karşı bölgesel olarak uygulanabilir. Bu tedavi yöntemi, vajinal doku tarafından emilen az miktarda östrojeni kana salar. Bu sayede vajinal kuruluk, cinsel ilişki esnasında ağrı ve bazı idrarla ilgili belirtileri hafifletmeye yardımcı olur.

Tedaviye karar vermeden önce, tedavi seçenekleriniz ve her bir tedavi seçeneğinin riskleri ve faydaları konusunda doktorunuzla görüşün.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı Ve Doğal Tedaviler

Neyse ki menopozla ilişkilendirilen belirtilerin çoğu geçicidir. Menopoz döneminin etkilerini azaltmak veya önlemek için aşağıdaki adımları atın:

• Sıcak basmalarını yatıştırın. Düzenli egzersiz yapın, kat kat giyinin ve sıcak basmalarına neden olan tetikleyicileri belirlemeye çalışın. Birçok kadın için tetikleyiciler arasında sıcak içecekler, baharatlı gıdalar, alkol, sıcak hava ve sıcak bir oda yer alır.
• Vajinal rahatsızlığı azaltın. Reçetesiz satılan, su bazlı vajinal kayganlaştırıcıları veya su bazlı nemlendiricileri kullanabilirsiniz.
• Uykunuzu düzenleyin. Kafeinden uzak durun ve gün içerisinde egzersiz yapın. Buna karşın gece yatmadan önce egzersiz yapmaktan kaçının. Derin nefes alıp verme, güdümlü betimlemeler ve aşamalı kas gevşetme egzersizleri gibi rahatlama teknikleri oldukça faydalı olabilir. Eğer sıcak basmaları uykunuzu olumsuz etkiliyorsa, yeterli dinlenebilmek için bu durumla baş etmenin bir yolunu bulmanız gerekebilir.
• Pelvik (alt karın) tabanı güçlendirin. Kegel egzersizleri olarak adlandırılan pelvik taban kas egzersizleri bazı idrar kaçırma türlerini iyileştirebilir.
• Yeterli beslenin. Meyve, sebze ve tam tahıllar içeren dengeli bir beslenme programı uygulayın ve doymuş yağ, sıvı yağ ve şeker miktarlarını kısıtlayın. Günlük 1,200 – 1,500 miligram arası kalsiyum ve 800 uluslararası birim miktarında D vitamini tüketmeyi hedefleyin. Gerektiği takdirde bu gereksinimlerinizi karşılayabilecek takviyeler ile ilgili olarak doktorunuzla görüşün.
• Sigara içmeyin. Sigara içmek kalp hastalığı, inme, osteoporoz, kanser ve diğer bir dizi sağlık sorunları riskini arttırır. Ayrıca sigara içmek sıcak basmalarını arttırabilir ve erken menopoza yol açabilir. Sigarayı bırakmanın faydalarından yararlanmak için hiçbir zaman geç değildir.
• Düzenli egzersiz yapın. Kalp-damar hastalığı, diyabet, osteoporoz ve yaşlılıkla ilişkili diğer sağlık sorunlarına karşı koruma sağlamak amacıyla haftanın çoğu günü en az 30 dakika orta yoğunlukta egzersizler yapın. Uzun süreli yapılan daha yoğun egzersizler, özellikle kilo vermek istiyorsanız daha fazla fayda sağlayabilir. Egzersiz stresin azaltılmasına yardımcı olabilir.
• Yogayı deneyin. Ön çalışmalar, nefes ve duruş kontrolü ve meditasyonu içeren yoga egzersizlerinin menopoz öncesi dönemde sıcak basmalarını azaltmada etkili olduğunu göstermiştir. Yoga sınıfları, genellikle sağlık merkezlerinde veya halk eğitim programları kapsamında yer alır. Yoga duruşlarını uygulamayı ve doğru nefes almayı öğrenmek için bir yoga sınıfına yazılın.
• Düzenli sağlık kontrolü yaptırın. Mamogram, simir testi, lipit seviyesi (kolesterol ve trigliserid) testi ve diğer görüntüleme testlerini ne sıklıkta yaptırmanız gerektiği konusunda doktorunuzla görüşün.

Alternatif tedavi

Birçok yaklaşımın menopoz belirtileriyle baş etmede yardımcı olduğu ileri sürülmüştür; fakat tüm bu yaklaşımlar ilişkin iddiaları destekleyici bilimsel kanıtlar yoktur. Aşağıdaki modern ve alternatif tedavi yöntemleri üzerinde çalışmalar yapılmıştır veya yapılmaya devam ediliyor:

• Fito-östrojenler (bitki özlü östrojenler). Bu tür östrojenler, bazı gıdalarda doğal olarak bulunur. Bitki özlü östrojenler izoflavon ve lignan olmak üzere ikiye ayrılır. İzoflavonlar soya fasulyesi, nohut ve diğer baklagillerde bulunur. Lignanlarsa keten tohumu, tam tahıllar ve bazı meyve sebzelerde bulunur. Bu gıdalardaki östrojenin sıcak basmalarını ve diğer menopoz belirtilerini hafifletip hafifletmediği halen belirsizliğini koruyor. Yapılan çalışmaların çoğu bu gıdaları etkisiz bulmuştur. İzoflavonlar zayıf östrojen benzeri etkilere sahiptir. Bu nedenle kanser riskiyle ilgili bazı endişeler bulunuyor. Eğer daha önce göğüs kanseriyle mücade ettiyseniz, beslenmenizi izoflavon haplarıyla desteklemeden önce doktorunuza danışın.
• Vitamin E. Bu vitamin, nadiren bazı kadınlarda sıcak basmalarının hafifletilmesini sağlar. Buna karşın E vitamininin sıcak basmalarını hafiflettiğini gösteren bilimsel çalışma yoktur ve günde 400 uluslararası birim miktarından fazla E vitamini takviyesi güvenli olmayabilir.
• Karayılan otu. Karayılan otu, Avrupa’da sıcak basmaları tedavisinde yaygın kullanılır ve Amerika’da menopoz belirtileriyle karşı karşıya kalan kadınlar arasında oldukça popülerdir. Bu bitkinin güvenli olduğuna dair kanıtlar olsa da menopoz belirtilerini rahatlattığına inanmak için fazla neden bulunmuyor.

Hayıt meyvesi (dong quai), meyan kökü, gecesefası yağı ve yabani yer elması gibi diğer takviyeleri duymuş veya denemiş olabilirsiniz. Bazıları bu bitkisel ilaçların faydalı olduğunu söylese de bu bitkilerin güvenli ve etkili olduğuna dair bilimsel kanıtlar yoktur.

Menopoz belirtilerine karşı bitkisel tedavileri ve diyet takviyelerini denemeden doktorunuzla mutlaka görüşün. Bitkisel ürünler kullandığınız diğer ilaçların etkilerini değiştirebilir.