Nedir

Metatarsalji

Metatarsalji ayak ayanızda, ağır ve iltihaplanma ile kendini gösteren bir tıbbi durumdur.

Fiziksel olarak aktifseniz ve ayağınız koşma veya zıplama nedeniyle tepki alıyorsa metatarsalji geçirebilirsiniz. Ya da ayağınıza uymayan ayakkabılar giyerek de metatarsalji geliştirebilirsiniz. Bu tıbbi durumun başka sebepleri de vardır.

Genellikle ciddi olmasa da metatarsalji yan basmanıza neden olabilir. Neyse ki buz uygulama ve dinlenme gibi konservatif tedaviler genellikle metatarsalji belirtilerini gidermek için yeterlidir. Şoku emen tabanlıklar veya ayak boşluğu destekleyici malzemeler haricinde doğru ayakkabılar giymek, metatarsaljiyle ilgili gelecekteki problemleri asgariye indirmek için belki de tek ihtiyacınız olan şeydir. 

Belirtileri

Belirtiler

Metatarsalji belirtileri şunlardır:

  • Ayak ayanızda – ayak parmaklarının hemen ardındaki tümsek bölge – ağrı.
  • Keskin, delici veya yakıcı ağrı
  • İkinci, üçüncü ve dördüncü parmaklarınızın çevresindeki bölgede veya ayak başparmağınızın yakınlarında ağrı
  • Ayakta, yürürken veya koşarken kötüleşen, dinlenince azalan ağrı.
  • Ayak parmaklarında keskin veya batan ağrı.
  • Ayak parmaklarınızda uyuşma ve karıncalanma.
  • Ayağınızı esnettiğiniz zaman kötüleşen ağrı
  • Ayağınızda sanki ayakkabınızın içinde çakıl varmış gibi ağrı
  • Çıplak ayakla, özelikle sert yüzeyde yürüdüğünüz zaman artan ağrı

Bazen bu belirtiler –özellikle koşma, sıçrama veya diğer yüksek darbeli egzersizler sırasında– birdenbire ortaya çıksa da genellikle zaman içinde gelişir.

Doktora gitme vakti
Her ayak problemi, tıbbi bakım gerektirmez. Bazen ayağınız uzun süre ayakta durmaktan veya aşırı egzersiz yapmaktan ağrıyabilir. Fakat birkaç günden uzun süren ayak ağrılarını ihmal etmemek en iyisidir. Eğer ayak ayanızda ayakkabılarınızı değiştirmenize ve aktivitelerinizi ona göre ayarlamanıza rağmen değişmeyen yakıcı bir ağrı varsa doktorunuzla görüşün.

Sebepleri

Sebepler

Bir ayağınızda parmak eklemlerinize kadar uzanan beş metatarsal kemik bulunur. İlk metatarsal kemik, genellikle aynı boyda olan diğer dört kemikten daha kısa ve kalındır. Yürürken, sıçrarken veya koşarken yerden itme aşamasında vücut ağırlığınız parmak uçlarınıza ve metatarsal kemiklerinize aktarılır. Bu yükün büyük kısmını birinci ve ikinci metatarsal kemikler üstlenir.

Birçok metatarsal sorunları, darbe yükleri veya ayağınızın mekaniği ağırlığınızın dağıtılış biçimini etkilediği zaman meydana gelir. Böyle durumlarda metatarsal kemikler üzerine fazla yük binerek özellikle metatarsal kemik uçlarında – ayak parmak kemiklerinizle birleşen yuvarlak uçlarda – ağrı ve iltihaplanmaya yol açar.

Bazen tek bir faktör metatalsarjiye yol açabilir. Ama çoğu zaman şu türden birden fazla faktör söz konusudur: 

  • Yoğun egzersiz veya aktivite. Ayağın ön kısmı koşarken önemli bir ağırlıkla karşı karşıya kaldığı için koşucular, metatarsalji risk grubundadır. Fakat yüksek darbeli sporlarla ilgilenen herkes, özellikle ayakkabılar ayağa tam uymuyorsa veya yıpranmışsa risk grubu içindedir.
  • Belli ayak biçimleri. Taban kavisinin yüksek olması, metatarsal kemikler üzerine daha fazla yük binmesine sebep olur. Aynı şekilde ayak başparmağından uzun ikinci parmağı olmak da sebeptir, çünkü bu durumda ikinci metatarsal kemik ucuna normalden fazla yük biner.
  • Çekiç parmak. Bu ayak sorunu yüksek topuklar veya çok küçük ayakkabılar ayak parmaklarınızın düz bir şekilde uzanmasını engellediği zaman meydana gelir. Bunun bir sonucu olarak ayak parmaklarınızdan birisi – genellikle ikincisi – orta ayak parmağı eklemindeki kıvrıklıktan dolayı aşağı doğru bükülür. Bu sıkışma metatarsal kemik uçlarını çökertir.
  • Bunyon. Ayak başparmağınızın dibinde ağrılı şiş tümsektir. Bazen bunyon geliştirme eğilimi kalıtsaldır, fakat problem yüksek topuklu veya çok küçük ayakkabı giymekten de kaynaklanabilir. Bunyonlar, kadınlarda erkeklerden daha fazladır. Bir bunyon ayak başparmağınızın güçten düşürerek ayak ayanıza fazladan yük bindirilmesine neden olur. Bunyonu düzeltmek için yapılan ameliyatta, ameliyat sonrası yeterince dinlenmezseniz metatarsaljiye yol açılabilir.
  • Aşırı kilo. Vücut ağrınızın büyük bir kısmı hareket ederken ayağınızın ön kısmına bindiği için fazladan birkaç kilo metatarsallar üzerinde fazladan baskı demektir. Kilo vermek metatarsalji belirtilerini azaltabilir veya ortadan kaldırabilir.
  • Kötü uyan ayakkabılar giymek. Kadınlardaki metatarsaljinin yaygın nedenlerinden biri de ayağın ön kısmına daha fazla yük aktarılmasına neden olan yüksek topuklu ayakkabılardır. Uç kısmı dar, ayakaltı desteği az olan spor ayakkabıları veya ayak altına konmuş destekler de metatarsal problemlere yol açabilir.
  • Stres kırıkları. Metatarsal kemiklerde veya ayak parmağı kemiklerindeki küçük kırıklar ağrılı olabilir ve ağırlığınızı ayaklarınıza bindirme biçimini değiştirebilir.
  • Morton nöromu. Bir sinirin çevresindeki lifli dokunun bu kanserli olmayan büyümesi genellikle üçüncü ve dördüncü metatarsal kemik uçlarında meydana gelir. Metatarsaljiye benzer belirtilere yol açar ve ayrıca metatarsal baskıya katkıda bulunur. Morton nöromu genellikle yükü ayak parmaklarınıza bindiren yüksek topuklu veya çok dar ayakkabılar giymekten kaynaklanır. Ayrıca koşma ve aerobik gibi yüksek darbeli sporlar yüzünden de gelişebilir.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Hemen herkeste metatarsalji çıkabilse de, şu durumlarda riskiniz daha yüksektir:

  • Yüksek darbeli sporlar yapmak. Eğer bir koşucuysanız veya koşma, sıçrama gerektiren tenis, futbol veya basketbol gibi sporlar yapıyorsanız metatarsalji riskiniz daha yüksektir. Ön ayağınıza baskı yapmayan yüzme veya bisiklet gibi sporların metatarsaljiye sebep olma ihtimali daha düşüktür.
  • Ayağınıza tam uymayan ayakkabılar veya yüksek topuklu giymek. Yüksek topuklar ayaklarınızın ön kısmına daha fazla yük bindirir ve çok sıkı ayakkabılar ayak parmaklarınızı sıkıştırır. Altı iyi desteklenmemiş veya yaptığınız spora uygun olmayan – örneğin tenis ayakkabılarıyla basketbol oynamak gibi – spor ayakkabılar giymek metatarsalji riskini artırır.
  • Aşırı kilolu olmak. Fazladan kilo metatarsal kemikler üzerine fazladan ağırlık bindirir.
  • Diğer ayak sorunları. Bazı ayak şekilleri - örneğin yüksek kavisli ayak, uzun ikinci parmak veya normalin üstünde uzun metatarsal kemikleri - metatarsaljiye katkıda bulunabilir. Aynı şekilde çekiç parmak, artrit ve hatta gut gibi hastalıklar da riski arttırabilir. Bu hastalıklar yürüme biçiminizi değiştirip yükün ayaklarınıza dağılımını değiştiren ağrı veya iltihaba sebep olabilirler.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Metatarsalji tedavi edilmezse şu durumlara yol açabilir:

  • Aynı ayağın veya diğer ayağın başka kısımlarında ağrı
  • Ayak ağrısının neden olduğu yürüme biçimindeki değişiklik nedeniyle bel, kalçalar gibi vücudun başka yerlerinde ağrı

Muayenesi

Randevunuza Hazırlanmak

Muhtemelen ilk yapacağınız şey aile doktorunuza veya normal bir pratisyen doktora gitmek olacaktır. Ne var ki doktorunuz sizi bir kemik uzmanına (ortopedist) veya ayak uzmanına (Pediatr) sevk edebilir.

Randevular çok kısa olabileceğinden dolayı hazırlıklı gitmek iyi fikirdir. İşte randevunuza hazırlanmanıza yardımcı olacak ve doktordan bekleyebilecelerinizi gösteren kimi bilgiler.

Ne yapabilirsiniz?

  • Yaşadığınız tüm belirtileri yazınız, randevu konunuzla alakalı görünmeyen belirtileri de dahil ediniz.
  • Doktorunuza soracağınız soruları not edin.

Metatarsaljiyle ilgili olarak doktora sormak isteyebileceğiniz bazı temel sorular şunlardır:

  • Belirtilerimin olası sebebi nedir?
  • Herhangi bir teste girmem gerekiyor mu?
  • Hastalığım geçici mi yoksa kronik mi?
  • Ne tür bir tedavi tavsiye ediyorsunuz?
  • Önerdiğiniz birincil yaklaşımın herhangi bir alternatifi var mı?
  • Kendimi iyi hissedene kadar ne kadar vakit geçer?
  • Riayet etmem gereken herhangi bir sınırlama var mı?
  • Yanımda götürebileceğim herhangi bir broşür veya basılı malzeme var mı? Hangi web sitesini tavsiye ediyorsunuz?

Doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz
Doktorunuz da büyük ihtimalle size, bir dizi soru soracaktır. Doktorunuzun sorabileceği sorular şunlar olabilir: 

  • Belirtiler ilk defa ne zaman ortaya çıktı?
  • Belirtileriniz sürekli mi yoksa arada bir mi ortaya çıkıyor?
  • Belirtileriniz ne kadar şiddetli?
  • Belirtileriniz iyileştirir görünen bir şey var mı?
  • Belirtileriniz kötüleştirir görünen bir şey var mı?

Bu sırada yapabilecekleriniz
Doktorunuzla görüşmeye kadar geçen sürede ayaklarınızı mümkün olduğunca çok dinlendirin ve ayağınıza tam oturan ayakkabılar giyin. Ağrınız şiddetliyse ibuprofen, naproxen veya aspirin gibi ilaçlarla rahatsızlığınızı azaltabilirsiniz.

Testleri

Testler ve Teşhis

Birçok ayak sorunları, metatarsaljiye benzer belirtilere yol açabilir. Ağrınızın kaynağını tespit etmek için, doktor ayağınızı inceler ve hayat tarzınız ve aktivite düzeyiniz hakkında sorular sorar. Stres kırığı veya başka ayak problemlerini tespit etmek veya elemek için de bir röntgen filmi çektirmeniz gerebilir.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Konservatif önlemler genellikle metatarsaljinin ağrısını dindirmede başarılıdır.

  • Dinlenme. Ayağınıza yük bindirmeyerek başkaca zedelenmelerden koruyun. Bu yüzden bir süre en sevdiğiniz spordan uzak durabilir ve yüzme veya bisiklet gibi düşük darbeli egzersizler yapabilirsiniz. Ağrınızın izin verdiği ölçüde vücudun alt kısmını esnetin.
  • Sakatlanan alana buz uygulayın. Birkaç gün boyunca günde birkaç kez ayağınızın ağrılı yerine 20 dakika boyunca buz uygulayın. Teninizi korumak için buz torbasını ince bir havluya sarın.
  • Reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlardan alın. Ağrı ve iltihap için aspirin, ibuprofen veya naproxen gibi ağrı kesicileri deneyin.
  • Düzgün ayakkabılar giyin. Doktorunuz ayak tipinize, yürüyüş biçiminize ve belli bir spora özgü ayakkabıyı giymenizi tavsiye edebilir.
  • Şok emen tabanlar kullanın. Birçok yerden satın alabileceğiniz ve genellikle mantar, plastik, lastik veya jelimsi maddelerden yapılmış olan bu tabanlıklar ayağınıza yastık görevi görürler.
  • Metatarsal petler kullanın. Birçok yerden alabileceğiniz ve hemen metatarsal kemiklerinin önüne yerleştirilen bu petler ağrılı yerdeki baskıyı azaltır.
  • Ayak kavisi destekleri. Tabanlıklar yardımcı olmazsa doktorunuz metatarsal kemikler üzerindeki baskıyı azaltıp ayak fonksiyonunuzu iyileştirmek için kavis desteği tavsiye edebilir. Çeşitli boylarda satılan ve hemen kullanabileceğiniz kavis destekleri satın alın. Ayak tabanınızın kalıbı alınarak, daha kalıcı destekler de yapılabilmektedir.

Katı kavis destekleri plastik veya karbon fiber gibi maddelerden yapılır. Bunlar ayak bileğinizin altındaki ilk ana ayak eklemindeki hareketi kontrol etmek için tasarlanmıştır. Yarı katı kavis destekleri deri veya silikonla desteklenmiş mantar gibi yumuşak maddelerden yapılmıştır. Metatarsalji tedavisi için tasarlanmış olan kavis destekleri metatarsal petler de olabilir.

Konservatif tedavi başarısız olursa metatarsal kemikleri yeniden hizalamak için ameliyat gerekebilir. Eğer ayak ameliyatı olmayı düşünüyorsanız doktorunuzla avantajları ve dezavantajları görüşün.

Önleme

Önlem

Spor yapmakta ciddiyseniz, metatarsal kemikler size sorun oluşturabilirler. Ancak bu ağrı ve sakatlıkla yaşamak zorunda olduğunuz anlamına gelmez. Ayağınızı korumaya yardımcı olması için şunları yapabilirsiniz: 

  • Doğru ayakkabıyı seçin. Yüksek topuklu veya çok küçük ayakkabılar giymek metatarsaljiyle birlikte bir dizi ayak problemine de davetiye çıkarabilir. Yeterli destek ve yastık görevi görmeyen ayakkabılar için de aynı şey geçerlidir. Kalın tabanlı, ucu geniş olup ağırlığı ayağınızın dibine aktaran ayakkabılar seçin.
  • Yastıklı tabanlıklar ve kavis desteklerini deneyin. Bu ürünler metatalsarji ağrısını önceden önleyebileceği gibi metatalsarji sonrasında da ağrı hafifletmek için kullanılabilir.
  • Sağlıklı kilonuzu korumak. Kilonuzu sağlıklı sınırlar dahilinde tutmak ayağınızdan bir sürü yükü kaldırır.

Eğer bir sakatlanma geçirmişseniz, zorlayıcı aktivitelere gereğinden önce dönmeyiniz. Eğer tümüyle iyileşmemişseniz veya ağrıya rağmen egzersiz yaparsanız, daha ciddi problemler geliştirebilir ve sonrasında iyileşmek için daha uzun beklemek zorunda kalabilirsiniz.