Nedir

Nezle

Nezle, burun ve boğaz bölgelerini içeren üst solunum yollarındaki virüs yoluyla bulaşan bir enfeksiyondur. Nezle aslında zararsız bir hastalık olsa da, belirtileri hastayı huzursuz eder. Kimi zaman burun akıntısı, boğaz ağrısı veya öksürük, kimi zaman da göz sulanması, hapşırma ve burun tıkanıklığı, bazen de bu belirtilerin hepsi birlikte yaşanabilir. Aslında nezleye, yüzden fazla virüs yol açabildiği için belirtiler genellikle çok çeşitlidir ve kişiye göre değişir.

Okul öncesi çocuklar nezleye yakalanma açısından daha riskli bir grupta olsalar da sağlıklı yetişkinler bile yıl içinde birkaç kez nezle geçirebilir.

Nezle genellikle bir veya iki haftada tamamen atlatılır. Belirtilerinizde bir gelişme olmazsa mutlaka doktorunuza görünün.

Belirtileri

Belirtiler

Nezlenin belirtileri nezleye yol açan virüse maruz kaldıktan bir ile üç gün arasında ortaya çıkmaya başlar. Nezlenin belirtileri:

  • Burunda akıntı veya doluluk
  • Boğazda kaşıntı ve ağrı
  • Öksürük
  • Tıkanıklık
  • Vücutta kırıklık ve hafif baş ağrısı
  • Hapşırma
  • Gözlerde sulanma
  • Az ateş
  • Orta derece halsizlik

Nezle doğal akışında ilerledikçe burundan sümkürdüğünüz mukoza, gittikçe yoğunlaşıp sarı veya yeşilimsi bir renk alabilir. Nezleyi virüs yoluyla bulaşan diğer hastalıklardan ayırt eden özellik, genellikle yüksek ateş yapmamasıdır. Elden ayaktan düşürecek kadar yorgunluğa da yol açmaz.

Hangi Durumlarda Doktora Görünmeli

Yetişkinler: Eğer aşağıdaki belirtileri yaşıyorsanız doktora görünün:

  • 39,5 dereceden yüksek ateş
  • Titreme, terleme ve kanlı balgamla birlikte yüksek ateş
  • Lenf bezlerinde belirgin şişkinlik
  • Sinüslerde aşırı derecede ağrı

Çocuklar: Genellikle nezleye yakalanmaya yetişkinlere oranla daha meyilli olmakla beraber kulak iltihabı gibi komplikasyonları da sık yaşarlar. Normal bir nezle vakasında çocuğunuzun doktora  görünmesi gerekmez. Ama çocuğunuzda aşağıdaki belirtilerden bir veya birkaçını gördüğünüz an hemen tıbbi yardıma başvurun:

  • 2 yaş veya üstü çocuklarda 39,5 dereceden yüksek ateş
  • 6 hafta ile 2 yaş arası bebeklerde 39 dereceden yüksek ateş
  • Yeni doğan ve 6 haftalığa kadar olan bebeklerde 37,8 dereceden yüksek ateş
  • Normalden az idrara çıkma gibi vücudun susuz kaldığını işaret eden belirtiler
  • Yeterli miktarda sıvı tüketmemek
  • 3 günden fazla süren ateş
  • Kusma veya karın bölgesinde ağrı
  • Anormal uyku hali
  • Kuvvetli baş ağrısı
  • Boyun bölgesinde sertleşme
  • Nefes almada güçlük
  • Sürekli, dinmeyen ağlama
  • Kulak ağrısı
  • Geçmeyen, inatçı öksürük

Çocuk veya yetişkinlerin belirtileri 10 gün içinde hiçbir değişiklik göstermezse doktorunuza başvurun.

Sebepleri

Sebepler

Nezleye 100’den fazla virüsün yol açtığı bilinse de bunların arasında en bilineni ve çok bulaşıcı olan rino virüsüdür.

Nezle virüsü, vücuda ağız veya burun yoluyla girer. Hastanın taşıdığı virüs hasta öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuşurken gözle görülmeyen baloncuklar halinde havaya saçılır. Bunun dışında nezle olan kişiyle el teması, çatal bıçak, havlu, oyuncak veya telefon gibi gereçlerin ortak kullanılmasıyla da virüs kapılabilir. Böyle bir temastan sonra göz, burun veya ağzınıza dokunduğunuzda nezleyi kapmış olursunuz.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Nezle virüsleri neredeyse her zaman çevreye saçılmış durumdadır. Ama aşağıdaki etkenler nezleye yakalanma olasılığınızı artırır:

  • Yaş: Bebekler ve okul öncesi yaş grubundaki çocuklar, virüslerin çoğuna karşı henüz bir bağışıklık geliştirmemiş olduklarından nezleye yakalanmaya daha müsaittir. Ama çocukları nezleye karşı korunmasız yapan yalnızca gelişmemiş bağışıklık sistemleri değildir. Çocuklar zamanlarının çoğunu diğer çocuklarla oynayarak geçirir ve genellikle de ellerini yıkama veya öksürüp hapşırırken ağızlarını örtme konusunda dikkatli davranmazlar. Yeni doğan bebeklerde nezle, bebeğin beslenmesi veya burundan nefes almasına engel olursa ciddi bir soruna dönüşebilir.
  • Bağışıklık: Yaş ilerledikçe kişinin nezle virüslerine karşı bağışıklığı da artar. Çocukluk dönemine oranla çok daha az sayıda nezle geçirilir. Ama bir yetişkin de nezle virüsüne maruz kaldığında veya bağışıklık sistemi zayıfladığında yine nezleye yenik düşebilir. Bu etkenlerin tümü nezleye yakalanma olasılığını artırır.
  • Yılın belli dönemleri: Çocuklar kadar yetişkinler de sonbahar ve kış aylarında nezleye yakalanır. Bunun bir nedeni de çocukların bu dönemde okulda çokça vakit geçirmesi ve çoğu kimsenin sürekli kapalı alanlarda olmasıdır. Kış mevsimi olmayan ülkelerde, yağmurlu aylarda nezleye yakalanma olasılığı daha yüksektir.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

  • Akut kulak enfeksiyonu (orta kulak iltihabı veya otitis media): Kulak iltihabı, bakteri veya virüslerin kulak zarı arkasındaki orta kulak boşluğuna sızmasından oluşur. Çocuklarda nezle sırasında sıkça rastlanan bir komplikasyondur. Genel belirtileri arasında kulak ağrısı, bazı vakalarda burundan yeşil veya sarımsı akıntı veya nezle geçtikten sonra tekrar ateşlenme bulunur. Şikayetlerini açıkça belirtemeyecek kadar küçük çocuklar sadece ağlayabilir veya huzursuzca uyuyabilir. Çocuklarda kulak çekme, orta kulak iltihabı için güvenilir bir belirti değildir.
  • Hırıltı: Nezle, astımlı çocuklarda hırıltılı nefese yol açabilir.
  • Sinüzit: Çocuk veya yetişkinlerde tam geçmeyen nezle ileride, sinüslerin iltihaplanması olarak bilinen sinüzite dönüşebilir.
  • İkincil virütik sağlık sorunları:  Strep boğaz (streptokoksik farenjit), zatürre, yetişkinlerde bronşit, çocuklarda bronşiyolit veya krup hastalığıdır. Bu tür enfeksiyonlar doktor tarafından tedavi edilmelidir.

Muayenesi

Doktor Randevunuza Hazırlık

Çocuğunuz ya da siz nezle geçiriyorsanız, genellikle ilk adım olarak aile hekiminizi ya da çocuğunuzun pediyatri doktoruna gidebilirsiniz.

Doktor randevuları genellikle kısıtlı bir süreyle sınırlandırıldığından, bu süre içinde de konuşulması gereken birçok konu olduğundan randevu öncesinde hazırlıklı olmakta fayda vardır. Aşağıda randevunuza hazırlanmak ve doktorunuzdan beklemeniz gerekenlerle ilgili yararlı bilgiler sıralanmıştır:

Randevu Öncesinde Hazırlanması Gereken Bilgiler

  • Çocuğunuz veya sizin yaşadığınız belirtileri ve bunların ne kadar sürdüğünü not edin.
  • Benzer belirtiler gösteren kişilerle yakın zamanda temasta olup olmadığınızı yazın.
  • Geçirilen hastalıklar, çocuğunuz ve sizin kullandığı ilaçlar da dahil olmak üzere önemli tıbbi bilgileri not edin.
  • Doktora yöneltmek istediğiniz soruları yazın.

Doktorla geçireceğiniz zaman dar olduğu için önceden bir soru listesi hazırlamak bu süreyi en iyi şekilde değerlendirmenizi sağlayacaktır. Zamanın yetmemesi durumuna önlem olarak sorularınızın en önemliden en önemsize doğru sıralayın. Aşağıda nezleyle ilgili en temel sorular sıralanmıştır:

  • Bu belirtilerin en önemli nedeni nedir?
  • Bundan başka olası nedenler var mıdır?
  • Yaptırılması gereken testler nelerdir?
  • Hangi tedavi yöntemini önerirsiniz?
  • Hangi tedavi türlerinden sakınmalıdır?
  • Belirtiler ne kadar süre içinde düzelmeye başlayacak?
  • Çocuğumun veya benim hastalığım bulaşıcı mı? Onun okula, benim de işe dönmem için en uygun zaman nedir?
  • Evde ne tür bakımlar yapmamızı önerirsiniz?
  • Çocuğumun ve benim şöyle sağlık sorunlarımız var. Bu sorunlarla birlikte nezleyle en iyi şekilde nasıl baş edebiliriz?

Hazırladığınız sorulara ilaveten randevu sırasında doktorunuzun söyledikleri üzerine aklınıza takılan herhangi bir soru olduğunda bunu doktorunuza sormaya çekinmeyin.

Doktorunuzun Yapacakları

Doktorunuz, muhtemelen size bir dizi soru yöneltecektir. Bu sorulara karşı hazırlıklı olmak, konuşmak istediğiniz diğer konular için de zaman kazandıracaktır.

Doktorunuzun sorabileceği sorular:

  • Ne tür belirtiler yaşadınız ve bunlar ne kadar ciddiydi?
  • Zaman içerisinde bu belirtilerde herhangi bir değişiklik oldu mu?
  • Belirtiler iyileşti mi yoksa kötüye mi gitti?
  • Bu belirtilere ateş eşlik etti mi? Kaç dereceydi?
  • Son birkaç hafta içinde siz veya çocuğunuz benzer bir hastalık geçiren herhangi biriyle birlikte miydi?
  • Sizin veya çocuğunuzun belirtilerini azdıran veya azaltan bir şey dikkatinizi çekti mi?
  • Vitamin ve takviyeler de dahil olmak üzere çocuğunuz ve sizin düzenli aldığı ilaçlar hangileridir?
  • Size veya çocuğunuza daha önce ciddi bir hastalık tanısı konuldu mu?
  • Siz veya çocuğunuz son zamanlarda fark yaratacak kadar kilo kaybettiniz mi?

Bu Süre İçinde Yapabilecekleriniz

Doktor randevunuza kadar bol sıvı tüketip bolca dinlenebilirsiniz.

Tedavisi

Tedavi ve İlaçlar

Nezlenin tedavisi yoktur. Antibiyotiklerin nezle virüsüne karşı hiçbir etkisi yoktur. Reçetesiz satılan nezle ilaçları da nezleyi tedavi etmediği ya da çabuk geçmesini sağlamadığı gibi birçok yan etkiye de sahiptir. Aşağıda bazı nezle ilaçlarının artıları ve eksileri sıralanmıştır:

  • Ağrı kesiciler: Ateş, boğaz ve baş ağrısı için birçok kişi asetaminofen etken maddeli veya orta kuvvette diğer ağrı kesicilere başvurur. Asetaminofen maddesinin, özellikle sık kullanıldığında veya önerilenin üstü dozlarda alındığında karaciğer yetmezliği yapacağını unutmayın. 3 aylıktan küçük bebeklere asetaminofen vermeyin. Daha büyük bebeklere ve çocuklara da verirken çok dikkatli olun çünkü prospektüsteki doz ayarları kafa karıştırıcı olabilir. Örneğin, bebekler için satılan damlalıkla uygulanan ilaçlar daha büyük çocukların kullandığı şuruplara göre çok daha konsantre ve güçlü olabilir. Çocuklara asla aspirin vermeyin. Aspirin, ender rastlanan ama ölümcül olabilen Reye sendromuyla ilişkilendirilmiştir.
  • Tıkanıklık gideren burun spreyleri:  Yetişkinler tıkanıklık giderici pastil veya spreyleri birkaç günden fazla kullanmamalıdır çünkü bu formüller uzun süre kullanıldığında mukoza zarında iltihaplanmanın tekrarlanmasına ve kronik hale gelmesine yol açar. Çocuklardaysa ne bu tür ilaçlar ne de spreyler kullanılmalıdır. Bunların çocuklarda işe yaradığıyla ilgili çok az bulgu vardır. Üstelik bu tür ilaçların birçok yan etkisi bulunur.
  • Öksürük şurupları: Sağlık kurumlarınca, 2 yaş altındaki çocuklara verilmesine şiddetle karşı çıkılıyor. Reçetesiz satılan öksürük ve nezle ilaçları, çocuklarda nezleye yol açan hastalığın altında yatan esas nedeni tedavi edemediği gibi nezlenin çabuk geçmesini de sağlayamıyor. Bu tür ilaçların ayrıca çarpıntı veya kasılma nöbetleri gibi olası tehlikelere yol açabilecek birçok yan etkisi bulunuyor.

FDA uzmanları öksürük ve nezle ilaçlarının 2 yaş üzerindeki çocuklardaki güvenilirliğini halen araştırıyor. Bu süre sonuçlanana kadar, öksürük ve nezle ilaçlarının nezleyi daha hızlı geçirmediğini ve olası yan etkilerini yaşayabileceğinizi unutmayın. Öksürük ve nezle ilaçlarını 2 yaş üzerindeki çocuklara verirken prospektüste önerilen doz ayarına ekstra dikkat gösterin. Çocuğunuza aynı etken maddeli alerji ilacı, tıkanıklık giderici veya ağrı kesici gibi iki ilacı birden vermeyin. Aynı ilacı uzun süre vermek, kazara o etken maddenin doz aşımına yol açabilir.

Yaşam Tarzı

Hayat Tarzı ve Evde Tedavi

Nezleyi tedavi edemeseniz bile nezle geçirirken aşağıdaki ipuçlarını uygularsanız, bu süreci en rahat şekilde atlatabilirsiniz:

  • Bol sıvı tüketin: Su, meyve suyu, sebze suyu ya da ılık limonlu su, nezle sırasında işe yarayan seçeneklerdir. Bunlar, vücudun ateş sırasında veya akıntılarla kaybettiği sıvıları yerine koymakta birebirdir. Nezle sırasında vücutta su kaybına yol açabileceği için alkol ve kafeinden uzak durun. Sigara içmek de belirtilerinizi kötüleştirebilir.
  • Tavuk çorbası için: Nesiller boyu anneler, hasta çocuklarını tavuk çorbasıyla beslemiştir. Bugün de bilim insanları tavuk çorbasını test ederek nezle ve grip belirtilerine iki ayrı kanaldan çok iyi geldiğini saptamış durumda. Bunlardan ilki, tavuk çorbasının vücudun iltihaplanmaya karşı savaşmasına yardımcı olan bağışıklık hücreleri olan nötrofillerin vücuttan atılmasını engelleyerek doğal bir antienflamatuar görevi görmesi. İkincisi de, mukoza hareketini hızlandırıp burundan atılmasını sağlayarak hem tıkanmayı gideriyor hem de virüslerin burun kanallarına temasını en aza indiriyor.
  • Bol dinlenin: Ateşiniz veya kuvvetli öksürüğünüz varsa ya da ilaçlar sersemlik ve uyku yapıyorsa işe gitmeyip evde kalmaya çalışın. Bu, hem size dinlenme fırsatı yaratır hem de nezleyi başkalarına bulaştırmanızı engeller. Kronik bir hastalığı ya da zayıf bağışıklık sistemi olan biriyle çalışıyor veya yaşıyorsanız nezleniz sırasında mutlaka maske takın.
  • Oda sıcaklığı ve nem ayarı yapın: Yattığınız odanın ılık ama gereğinden fazla sıcak olmamasına özen gösterin. Odadaki hava kuruysa, soğuk bir buhar üfleyicisi havayı nemlendirdiği gibi aynı zamanda burun tıkanıklığını giderir ve öksürüğün geçmesine yardımcı olur. Buhar üfleyicisini bakteri ve küflenmeye karşı düzenli olarak temizlemeyi unutmayın.
  • Boğazınızı rahatlatın: 1 bardak ılık suya yarım çay kaşığı tuzla hazırlayacağınız tuzlu su gargarası boğaz ağrısı ve kaşınmasını geçici olarak rahatlatabilir.
  • Tuzlu su spreyi kullanın: Burun tıkanıklığını açmak için tuzlu su spreylerini deneyin. Eczanelerde okyanus suyu spreyi veya salin spreyler diye satılan bu tuzlu su burun spreyleri, tıkanıklığı açmada etkili ve güvenli bir yoldur, çocuklarda bile hiçbir tahrişe yol açmaz. Uzmanlar bebeklerde her burun deliğine birkaç damla bu spreyden sıktıktan sonra burun deliğini bebek burun pompasıyla boşaltmayı öneriyor. Bu işlemi bebeğinizi beslemeden önce yapmak, bebeğin yatmadan önce daha kolay meme veya biberon emmesini sağlayarak rahat bir uyku uyumasını sağlar. Tuzlu su burun spreyleri daha büyük çocuklarda da rahatlıkla kullanılabilir.

Alternatif Tedavi

Halen sürmekte olan araştırmalara rağmen bilim insanları nezle için kullanılan C vitamini ve ekinezya gibi alternatif ilaçlar konusunda fikir birliğine varmış değil. Aşağıda nezle sırasında tercih edilen popüler ilaçlar hakkında son güncel bilgiler sıralanmıştır:

  • C vitamini: Görünen o ki C vitamini almak ortalama birinin nezlesini önlemede çok da işe yaramıyor. Ama nezle belirtilerinin en başında, belirtileri hisseder hissetmez C vitamini almak bu belirtilerin süresini kısaltabilir.
  • Ekinezya: Ekinezyanın nezleyi önlediğine veya süresini kısalttığına dair bulgular iki farklı yönde. Bazı araştırmalar hiçbir etkisinin olmadığını gösterirken bazıları da nezlenin ilk aşamasında alındığında nezlenin süresini kısaltmada ve hafif geçirilmesinde çok etkili olduğunu söylüyor. Araştırmaların fikir birliğine varmamasının bir nedeni de, kullanılan ekinezya bitkisinin tipi ve nasıl hazırlanması gerektiği hakkındaki farklı görüşler olabilir. Ekinezyanın nezle tedavisindeki rolünü araştıran çalışmalar halen sürüyor. Bunlar bir sonuca varana kadar, bağışıklık sisteminizi güçlüyse ve reçeteli başka bir ilaç kullanmıyorsanız, ekinezya almanızın bir sakıncası yoktur.
  • Çinko: Çinkonun nezleyle savaştığına dair görüşler her zaman şaibeli olmuştur. Çünkü bu mineralin yararlı ya da zararlı olduğunu ortaya koyan iki tür araştırmada da bazı kusurlar vardır. Olumlu sonuçlar koyan araştırmalarda çinkonun nezle belirtilerinin en başında, ilk 24 saat içinde alındığında en etkili olduğu görülmüştür. Çinkoyu yemekle birlikte almak, ağızda acı tat ve bulantı gibi yan etkilerini azaltır.

Çinkolu burun spreyleri ileride koku duyusunun azalması gibi kalıcı bir hasar verir.

Önleme

Önlem                                          

Farklı birçok virüsten yakalanabileceğiniz nezle için halen bir aşı üretilmemişse de bazı önlemlerle bu virüslerin yayılmasını önleyebilirsiniz:

  • Ellerinizi yıkayın: Ellerinizi sık sık iyice yıkamayı bir alışkanlık haline getirin. Çocuğunuza da el yıkamanın önemini öğretin.
  • Eşyalarınızı sık sık ovalayın: Özellikle ailenizden biri nezleyle yatıyorsa mutfak ve banyo tezgahlarınızı iyice temizleyin. Çocuklarınızın oyuncaklarını da düzenli olarak yıkayın.
  • Kağıt mendil kullanın: Her zaman bir kağıt mendile hapşırın ve öksürün. Bu mendilleri de kullanır kullanmaz atın ve hemen arkasından ellerinizi yıkayın. Çocuklarınıza, etrafta kağıt mendilin olmadığı durumlar için, kol dirseklerinin içine hapşırmalarını veya öksürmelerini öğretin. Bu şekilde ellerini kullanmadan ağızlarını örtmüş olurlar.
  • Paylaşmayın: Su bardağı, çatal, bıçak gibi mutfak gereçlerini ailenizden kimseyle paylaşmayın. Siz veya ailenizde biri hasta olduğunda mutlaka kendi bardağınızı ya da kağıt bardak kullanın. Hasta kişinin bardağını işaretleyin.
  • Nezleden uzak durun: Nezleli biriyle uzun ve yakın temastan kaçının.
  • Çocuğunuzun kreş veya yuvasını seçerken özen gösterin: Temizlik koşullarına önem veren ve hasta çocukların evde kalmasını prensip edinmiş bir merkez seçin.
İLGİLİ MAKALE

Spor Nezleye De İyi Geliyor