Nedir

Nedir?

Parapleji, iki bacakta ve genellikle alt gövdede (mide bölgesi ve bel) hareket ve/veya his yeteneğinin kaybıdır.

Sebepler

Parapleji genellikle motorlu araç ya da motosiklet kazaları, kurşun yaraları ve düşmelerden kaynaklanan omurilik hasarı sebebiyle oluşur. Parapleji ayrıca, omurga tümörleri, skolyoz ve spina bifida gibi travmatik olmayan faktörler sonucunda da oluşabilir. Skolyoz, omuriliği çevreleyen yapıyı oluşturan kemiklerin yana doğru anormal eğriliğidir. Spina bifida, omurga kemiklerinin bir kısmının tam kapanmadığı bir doğum kusurudur.

Belirtiler

Omurilik hasarının hemen ardından, hasarın olduğu bölgenin aşağısında hareket, his ve refleks kaybı oluşabilir. Hasarın nerede oluştuğuna ve omuriliğin tamamen ya da kısmen zarar görmesine bağlı olarak cinsel işlev bozukluğu, bağırsak ve mesane kontrolü kaybı da görülebilir.

Omuriliği Tamamen Hasar Görmüş Bir Kimseyle Kısmen Parçalanmış Birinin Fonksiyonları Arasındaki Fark Nedir?

Tahmin edilebileceği gibi, omuriliğin tamamen hasar görmesi kısmen hasar görmesinden daha kötüdür. Omurilik tamamen zarar gördüğünde, hasarın olduğu bölgenin aşağısında artık hiçbir hareket ve his olmaz. Omurilik kısmen parçalandığındaysa, bu bölgede biraz hareket ve his görülebilir. Kısmi omurilik hasarlarında, sfinkterlerin (büzücü kaslar) kontrolü çoğunlukla bozulmamıştır (tıpkı ayak parmaklarını isteyerek kasma ve anal bölgede his duyma yeteneği gibi). Sfinkter, vücutta doğal bir geçiş yerinin etrafında yuvarlak oluşturan bir kastır. Örneğin, anal sfinkter normalde kapalıdır, ama dışkının vücuttan atılmasını sağlamak için açılır.

Kaç Kişide Parapleji Vardır?

Her yıl yaklaşık 11.000 kişide, paraplejiyle sonuçlanan omurilik hasarı görülür.

Paraplejili Olan Çoğu Kişinin Yaşı Kaçtır?

2000 yılından beri, omurilik hasarı olan kişiler ortalama yaklaşık 31-40 yaş aralığındadır. Ancak, omurilik hasarı herhangi bir yaşta görülebilir.

Komplikasyonlar

Ne yazık ki, bu sorunun cevabı evettir. Paraplejili kişilerde, omurganın hem sempatik hem de parasempatik sinir sistemleriyle bağlantıları arasındaki kesintiler sebebiyle otonomik disrefleksi olarak bilinen, hayati risk içeren bir durum oluşabilir. Sempatik sinir sistemi, hem kalp atış hızını hem de tansiyonu artırarak genellikle vücudu uyaran bir sistemdir. Parasempatik sinir sistemiyse, kalp atış hızını ve tansiyonu düşürerek vücudu sakinleştiren bir sistemdir. Otonomik disreflekside bu iki sistem (genellikle birbirine zıt çalışır) aynı anda etkinleşir ve bu durum ciddi sorunlara neden olur. Sempatik ve parasempatik sinir sistemleri otonomik sinir sistemini oluşturur.

Paraplejisi ve başka omurilik hasarları olan kişilerin, normal bir insana göre virüs ya da hastalık kapmaları daha olasıdır. Örneğin, zatürre ve septisemi, omurilik hasarı olan kişilerde sık görülen ölüm sebepleridir. Zatürre, enfeksiyondan dolayı akciğerlerin iltihaplanmasıdır. Akciğerler, insanların nefes alıp vermelerini sağlayan organlardır. Septisemi, bütün vücuda yayılmış bir enfeksiyon nedeniyle kanın zehirlenmesidir.

Paraplejili kişilerde sık görülen bir başka ölüm sebebi de akciğer embolisidir. Akciğer embolisi, kalpten akciğerlere giden bir atardamarın (kalpten kan taşıyan bir tür kan damarı) tıkanmasıdır. Bu tıkanma, kan pıhtısı olarak bilinen bir kan kitlesi nedeniyle olur. Bu durum hayati risk içerebilir, çünkü nefes alamamaya yol açabilir. Kan pıhtıları, daha çok, dolaşım sınırlı olduğunda oluşur. Kaslar hareket ettiğinde dolaşım düzelir. Paraplejide bacak kaslarını hareket ettirme yeteneği kaybolduğu için, her zaman, bacaktaki bir damardan kalbe giden bir kan pıhtısı riski vardır. Toplardamar, kalbe kan taşıyan bir tür kan damarıdır.

Paraplejili Kişilerde Ortalama Yaşam Süresi Nedir?

Ortalama yaşam süresi, kişinin ortalama kalan yaşam süresidir. Kişinin daha ne kadar yaşamasının beklendiğini belirtir. Paraplejili kişiler için ortalama yaşam süresi normalden azdır, ama yıllar içinde artmaya devam etmiştir. Hasardan sonraki ilk yıllarda ölüm oranları, daha sonraki yıllara göre önemli ölçüde yüksektir. Bu durum, hasarın ciddiyeti arttıkça özellikle geçerlidir. Ayrıca, paraplejisi olan genç insanların, yaşlı olanlara göre yaşam süreleri daha fazladır.

Aşağıda, omurilik hasarını 24 saat sonra sağ olarak atlatan kişilerin ortalama yaşam süreleri verilmiştir. Bu ortalamaların grup verisini yansıttığını ve belli bir birey için geçerli olamayacağını hatırlamakta fayda vardır. 20 yaşında parapleji olan kişiler için ortalama yaşam süresi 45 yıldır (yani ortalama olarak, 45 yıl daha yaşarlar). Karşılaştırma yapılırsa, omurilik hasarı olmayan 20 yaşındaki kişilerin ortalama yaşam süresi 57 yıldır. 40 yaşında parapleji olan kişiler için ortalama yaşam süresi 28 yıldır. Omurilik hasarı olmayan 40 yaşındaki kişilerin ortalama yaşam süreleri 38 yıldır. 60 yaşında parapleji olanların ortalama yaşam süreleri 13 yıldır. Omurilik hasarı olmayan 60 yaşındaki kişilerin ortalama yaşam süreleri 21 yıldır.

Paraplejili Olan Ünlü Kişiler Var Mı?

Evet vardır. Dünyanın en ünlü keman sanatçısı Yitzhak Perlman, beyni ve/veya omuriliği etkileyen ve poliomyelit (çocuk felci) olarak bilinen çok ciddi ve nadir bir hastalık nedeniyle parapleji olmuştur. Ünlü Amerikan Başkanı Franklin D. Roosevelt’te de çocuk felcinden dolayı parapleji vardı.

Tedavi

Daha fazla ve kalıcı omurga hasarını önlemek için kaza yerinde paraplejili kişi özel bir tür tahtaya bağlanır. Omurga ya da beyne baskının ortadan kaldırılması gerekir. Omurganın ameliyat aracılığıyla doğru şekline tekrar kavuşması ve kişinin mümkün olduğu kadar kısa sürede bir rehabilitasyon programına başlaması tedavinin bir başka hedefidir. Üst motor nöronların (hareket için önemli olan sinir hücreleri) işlev bozukluğu nedeniyle oluşan kas spazmlarını önlemek için ilaçlar da kullanılabilir. Zayıf kaslardan dolayı karın ve bel bölgesine destek sağlamak için karnın etrafına bir bandaj sarılır.

Ne yazık ki, bu aşamada, paraplejiyi tersine çevirmek için özel bir tedavi yoktur. Bunun yerine, tedavi, kan pıhtıları ya da kabızlık gibi paraplejiye bağlı sorunlara yöneliktir. Kan pıhtılarını önlemek için, hastaya bacaklarına giymesi için özel çoraplar verilir. Kan pıhtısı, yoğun bir kan kitlesidir. Karın/bele sarılan sıkı bandajlar ve özel çoraplar paraplejili kişinin yataktan tekerlekli iskemleye geçmeye intibak etmesine yardımcı olur.

Sırtüstü yatma pozisyonundan tekerlekli sandalyede oturma pozisyonuna geçildiğinde, sağlık uzmanının, tansiyonun anormal derecede düşük olmamasına dikkat etmesi önemlidir. Uzun süre aynı pozisyonda kalmaktan kaynaklanan baskıdan oluşan yaraların da önlenmesi gerekir. Kabızlığın önlenmesi için, paraplejili kişilere fazla kaloriden oluşan bir beslenme ve ayrıca ilaç verilebilir.