• İçindekiler
• Nedir
• Niçin Yapılır
• Riskler
• Neler Yaşayacaksınız
• Sonuçlar

Nedir

PSA Testi

PSA (Prostata-Specific Antigen, yani prostata özgü antijen) testi, öncelikle prostat kanserini belirtileri ortaya çıkmadan önce görüntülemek için yapılır. Bir PSA testi kanınızdaki prostata özgü antijen (PSA) miktarını ölçer. PSA bir erkeğin mesanesinin altında bulunan ceviz büyüklüğünde ve şeklindeki küçük bir beze olan prostatta üretilen bir proteindir. Az miktarda PSA genelde kanda dolaşım halindedir.

Prostat, boşalma sırasında spermi taşıyan sıvı olan meni bileşenlerini üretir ve salgılar. Prostat büyümesi ve prostat kanseri gibi prostatla ilgili bazı sorunlar erkekler yaşlandıkça daha çok görülür.

PSA testinin kullanımı halen tartışmalıdır. PSA testi olmanız gerekip gerekmediği ve sonuçlarının ne anlama geldiğini doktorunuzla değerlendirmeniz gerekir.

Niçin Yapılır

Neden Yapılır?

Prostat kanseri erkeklerde cilt kanserinden sonra görülen en yaygın ikinci kanser türüdür. Erken tespit edilmesi, doğru ve zamanında tedavi görmek için hayati önemde olabilir.

Kanserli prostat dokusu genelde sağlıklı dokudan daha fazla PSA üretir. PSA testi prostat kanserinin göstergesi olabilecek yüksek PSA seviyelerini tespit edebilir. Ama prostat büyümesi veya iltihaplanması gibi diğer sorunlar da PSA seviyelerini yükseltebilir. Bu nedenle test prostat sorununun teşhis edilmesine dair kesin bir bilgi vermez.

PSA testi, prostat kanserinin ilk belirtilerini görüntülemek için kullanılan tek bir araçtır. Genelde PSA testine ilaveten yapılan diğer yaygın bir görüntüleme testiyse dijital rektal muayenedir. Bu testte doktor prostata ulaşmak için üzerine kayganlaştırıcı madde sürülmüş eldivenle parmağını rektumunuza yerleştirir. Doktorunuz prostat üzerinde basınç uygulayarak prostatın büyüyüp büyümediğini veya anormal yumrular olup olmadığını anlayabilir.

Doktorunuza prostat kanseri teşhisi koyması için ne PSA testi ne de dijital rektal muayene yeterli bilgi sağlamaz. Ama bu testlerdeki anormal sonuçlar doktorunuzun laboratuar incelemesi için doku örneği alınarak yapılan bir işlem olan prostat biyopsisi istemesine neden olabilir. Prostat kanseri teşhisi biyopsi sonuçlarına dayanır.

PSA testi yaptırmanın diğer sebepleri
Önceden prostat kanseri teşhisi konan erkeklerde PSA testi şu sebepler için kullanılabilir:

• Tümördeki olası değişimleri izlemek için
• Bir tedavinin etkisini değerlendirmek için
• Kanserin tekrarlayıp tekrarlamadığını kontrol etmek için

Riskler

Riskler

PSA testiyle bağlantılı riskler testten aldığınız sonuçlara göre yapılanlarla ilgilidir. Diğer bir deyişle acaba PSA testinin sonuçlarını bilmenin faydaları bilmenin potansiyel riskine ağır basar mı?

Beklenen Fayda
Kanser olup olmadığınıza işaret eden herhangi bir test genelde faydalı gibi görünür. Gerçekten de PSA testi çoğu zaman prostat kanserini erken bir evresinde tespit edebilir.

Fakat PSA testinin faydalı olduğuna karar verebilmeniz için şu sorunun yanıtını bilmeniz gerekir: Erken tespit ve erken müdahale, tedavi sonuçlarını olumlu yönde mi etkiler ve prostat kanserinden dolayı gerçekleşen ölümlerin sayısını azaltır mı? Son zamanlarda yapılan iki ciddi çalışma birbiriyle biraz çelişen yanıtlar ortaya attı, bu da birçok uzmanın bu soruyu yanıtlamaya yetecek kanıtın mevcut olmadığını tartışmasına yol açtı.   

Buradaki kilit mesele, prostat kanserinin kendine has seyridir. Bütün prostat kanseri vakaları hızla ilerlediyse, sağlığın kötüleşmesine ve ölümlere neden olduysa o zaman erken tespit edilmesi açıkça iyi bir şey olurdu. Ama prostat kanseri genelde yıllar içinde yavaş bir seyirde ilerler ve teşhis konan vakaların çoğunluğunu 65 yaşın üzerindeki erkekler oluşturur. Bu nedenle bir erkeğin hiçbir zaman şikayete yol açmayan veya bir sağlık sorunu oluşturmayan prostat kanseri olabilir.

Testin Kısıtlamaları
PSA testinin kısıtlamaları test yaptırmanın faydalarını ve risklerini değerlendirmeyi zorlaştırır. Bu kısıtlamalar arasında şunlar yer alır:

• PSA seviyesini yükselten faktörler. PSA seviyesini yükseltebilen diğer sorunlar arasında prostat büyümesi (benign prostat hiperplazisi, BPH) ve prostat iltihaplanması (prostatit) yer alır. Aynı zamanda PSA seviyeleri normalde yaşla birlikte artar.  
• PSA seviyesini düşüren faktörler. Obez erkeklerin PSA seviyeleri daha düşük çıkabilir. BPH sorununu tedavi etmek için alınan ilaçlarla prostat sağlığı için alınan birtakım besin takviyeleri PSA seviyelerini düşürebilir. Bu faktörler kanserin varlığını maskeleyebilir. 
• Hatalı pozitif sonuç. Kanser olabileceğinizi ileri sürecek kadar yüksek PSA seviyesi, yani PSA testinin pozitif çıkması kanser olduğunuz anlamına gelmez. Pozitif sonuçlu bir PSA testinin ardından biyopsi yapılan erkeklerin yaklaşık yüzde 75’inde kanser çıkmaz. Bu test sonuçlarına hatalı pozitif sonuç denir.
• Hatalı negatif sonuç. PSA testinin negatif çıkması kanser olmadığınızı ispatlamaz. Kanser olmadığını ileri süren düşük PSA seviyesi, yani negatif test sonuçları olan bazı erkeklere daha sonrasında prostat kanseri teşhisi konulabilir. Eğer bir test, kanserin varlığını gözden kaçırıyorsa sonuca hatalı negatif sonuç denir.
• Tanı dışı. Çalışmalar PSA testleriyle tespit edilen prostat kanserli erkeklerin yüzde 29 ila 44’ünün yaşamları boyunca herhangi bir işaret göstermeyen tümörleri olduğunu tahmin ediliyor. Bu belirti göstermeyen tümörler, sağlığı kötüleştirmeyen ve kişinin yaşamında risk oluşturmayan kanser anlamında tanı dışı olarak kabul edilir.

Potansiyel Riskleri
PSA testinin potansiyel riskleri testin sonuçları ve bu sonuçlara dayanarak yaptığınız seçimlerle ilgilidir. Prostat kanseri ve PSA testi sonuçlarıyla ilgili bütün değişkenler aşağıdaki risklere katkıda bulunur: 

• Tedavinin yan etkileri. Prostat kanseri tedavilerinin olası yan etkileri arasında ereksiyon olamama (sertleşme bozukluğu), idrarın kontrol edilememesi (idrar kaçırma), bağırsak hareketi sorunları ve ölüm yer alır. Tedavi edilmeyen hastalığın daha ciddi hastalıklara veya ölüme neden olacağını biliyorsanız bu riskler kabul edilebilir gibidir. Ama gelecekteki seyri çoğu zaman bilinmediğinden, prostat kanseri erken bir evresinde tespit edilse bile tedavinin yarardan çok zararının dokunup dokunmayacağına ve bu riskleri göze almaya değip değmeyeceğine karar vermek zordur.
• Biyopsi meselesi. Biyopsi, ağrı gibi kendine özgü riskleri olan, pahalı, etrafındaki dokulara zarar verebilen bir işlemdir.
• Psikolojik etkileri. Biyopsiyle kanser bulunmamışsa ama PSA seviyesi yüksekse bu hatalı pozitif test sonucu kişide önemli miktarda stres veya kaygı yaratabilir. PSA testinin veya biyopsinin doğru olup olmadığına dair endişe duyabilirsiniz. Size prostat kanseri teşhisi konulmuşsa ama tümör hastalıkla sonuçlanmayan yavaş ilerleyen bir tümör gibi görünüyorsa onun orada olduğunu bilmekten bile kaygılanabilirsiniz.  

Neler Yaşayacaksınız

Ne Bekleyebilirsiniz?

PSA testi bir kan örneğinin incelenmesiyle yapılır. Bir hemşire veya sağlık teknisyeni, büyük ihtimalle kolunuzdaki bir damardan kan almak için iğne kullanacaktır. Kolunuzda kan alınan yer birkaç saat boyunca hassas olabilir, ama kan örneği alındıktan sonra normal aktivitelerinizin çoğunu yapabilirsiniz.

Sonuçlar

Sonuçlar

PSA testlerinin sonuçları her mililitre kan için PSA nanogramları (ng/mlt) şeklinde raporlanır. 4.0 ng/mlt olan bir PSA sonucu genelde eşik noktası olarak kabul edilir. Bu yüzden 4.0 veya daha yüksek bir PSA sonucunuz varsa doktorunuz herhangi bir kanserli dokunuzun olup olmadığını belirlemek için sizden biyopsi isteyebilir.

PSA testi varyasyonları
Doktorunuz kanserli dokunun test edilmesi için biyopsi isteme kararını vermeden önce PSA sonuçlarını yorumlamanın başka yollarını deneyebilir. Bu diğer yollar bir görüntüleme aracı olarak PSA testinin kesinliğini geliştirmeye odaklanmıştır. 

Standart PSA testlerinde olduğu gibi PSA görüntüleme testindeki bu varyasyonların tedavi sonuçlarını ilerlettiğine veya ölüm sayısını azalttığına dair çok az klinik kanıt vardır. Araştırmacılar bu stratejileri, ölçülebilir bir fayda sağlayıp sağlamadıklarını belirlemek için incelemeye devam ediyorlar. PSA testinin varyasyonları arasında şunlar yer alır:

• PSA hızı. PSA hızı PSA seviyesinin zaman içindeki değişimidir. PSA seviyesindeki hızlı bir yükseliş kanserin varlığına veya kanserin yayılmacı bir şekline işaret edebilir.
• Yaşa uyarlanmış PSA. Yaşa uyarlanmış PSA biyopsi yapılmasını gerektiren eşik noktasının düzenlenmesidir. PSA seviyesi yaşla birlikte arttığından, daha genç erkekler için eşik noktasını düşürmek ve daha yaşlı erkekler için yükseltmek uygun olabilir.  
• Serbest PSA yüzdesi. PSA, kanda iki şekilde, belli proteinlere tutunarak ve serbest halde bulunarak dolaşır. PSA seviyeniz yüksek fakat serbest PSA yüzdeniz düşükse prostat kanseri geçirme ihtimaliniz daha fazla olabilir.

Doktorunuzla Görüşün
Bir PSA testi yaptırmadan önce doktorunuzla testin faydalarını ve risklerini görüşün. Eğer PSA testinin sizin için uygun olduğuna karar verirseniz şu soruları doktorunuza sorun:

• Sonuçları ne zaman değerlendireceksiniz?
• Sonuçların pozitif çıkması durumunda seçenekler nelerdir?
• Sonuçların negatif çıkması durumunda testi ne sıklıkta tekrarlamak gerekir?

Bu meseleleri önceden görüşmek, testinizin sonuçlarını anlamanızı ve sonrasında doğru kararlar vermenizi kolaylaştırır.