• İçindekiler
• Nedir
• Sebepleri
• Belirtileri
• Testleri
• Tedavisi

Nedir

Siroz

Siroz karaciğer dokularınız sertleşmesi ve bozulmasıyla oluşan çok ciddi bir sağlık sorunudur. Karaciğer sindirim sisteminin bir parçası olan büyük bir organdır. Hayati önem taşıyan pek çok karmaşık görevi yerine getirir. Örneğin karaciğer:

• Yiyeceklerin sindirilmesine yardımcı olan safra salgısı ve kanın durmasına yardımcı olan pıhtılaşma faktörleri gibi pek çok önemli madde üretir.
• Kan dolaşımındaki şeker, protein ve yağ miktarını kontrol altında tutar.
• Demir gibi önemli vitamin ve mineralleri depolar.
• Kandaki zehirleri filtre eder.
• Alkolü ve pek çok ilacı parçalar (metabolize eder)

Sirozlu bir kişide, sertleşmiş doku (skar doku) sağlıklı dokunun yerini alarak karaciğerin düzgün çalışmasını engeller. Örneğin, karaciğer yeterli pıhtılaşma faktörü üretemez hale gelir, bu durum da kanamaya ve yara oluşumuna yol açabilir. Safranın kana geçmesine ve kanda zehir artışına neden olur.  Sertleşme aynı zamanda, kanı bağırsaklardan karaciğere taşıyan damarlarda yüksek kan basıncı oluşmasına neden olur (portal hipertansiyon). Bu durum sindirim siteminde kanama ya da diğer ciddi sorunlara yol açabilir.

Siroz ölümcül olabilir. Ama erken tedavi karaciğer dokusu hasarının durdurulmasına yardım edebilir.

Sebepleri

Sebepler

Sirozun pek çok nedeni olabilir. Bazıları şunlardır: 

• Uzun süreli aşırı alkol kullanımı. Bu, Amerika’da sirozun en yaygın nedenidir. Alkolik siroz, alkol alışkanlığının edinilmesinden (erkek için günde en az 5, kadın için günde en az 3 kadeh içilmesi) 10 yıl ya da daha fazla süre sonra gelişebilir.
• Kronik viral hepatit (KVH). Uzun süreli (kronik) viral hepatiti (daha çok B veya C tipi) görülen her 100 kişiden 10 ila 20’sinde siroz meydana gelir. Hepatit kaynaklı sirozun gelişmesi 20 yıldan fazla sürebilir. Ama aşırı alkol kullanan viral hepatitli kişilerde bu çok daha hızlı gerçekleşebilir. 
• Otoimmün hepatit ya da primer sklerozan kolanjit (PSC-safra kanallarında görülen iltihaplı bir hastalık) gibi otoimmün hastalıklar. Bazı kişilerde bağışıklık sistemi karaciğere saldırarak iltihaplanmasına neden olur, bu da siroza yol açar. 
• Alkole bağlı olmayan steatohepatit (NASH). NASH karaciğer yağlanmasından kaynaklanan bir karaciğer iltihabıdır. Her ne kadar sebebi tam olarak bilinemese de NASH hastalığının; obezite, yüksek kolesterol ve trigliseridler (yağ blokları oluşumunda rol alan yağ asitleri) ve diyabetle ilişkili olduğu düşünülüyor.
• Safra kanallarının tıkanması. Safra salgısını karaciğerden taşıyan kanallarda iltihap ya da tıkanma oluştuğunda primer biliyer siroz hastalığı gelişir. Asıl sebebi bilinmiyor, ama bu durum bağışıklık sistemiyle ilişkili olabilir.
•  Wilson hastalığı (organlarda bakır birikmesi), kistik fibrozis (kistik dejenerasyon gösteren bağ dokusu tümörü), hemokromatoz (dokularda aşırı demir depolanması) gibi kalıtsal hastalıklar. Ayrıca karaciğerde proteinin birikmesi ve hasara yol açmasıyla oluşan alfa-1 antitripsin yetmezliği de siroz oluşumuna neden olabilir. 

Sirozun daha az yaygın olan nedenleriyse ilaçlara ciddi reaksiyon verilmesi ya da uzun süre arsenik gibi zehirlere maruz kalınmasıdır. Bazı kişilerce açık bir neden olmadığı halde siroz görülebilir.

Belirtileri

Belirtiler

Siroz ilk evrelerinde belirti göstermeyebilir. Ama ilerledikçe pek çok belirtiye neden olabilir. Bunlar:

• Aşırı yorgunluk ve güçsüzlük
• Burun kanamaları ya da kolay yaralanma
• Kilo kaybı
• Karında ağrı ya da rahatsızlık 
• Deride sararma (sarılık)
• Kaşıntı
• Bacaklarda sıvı toplanması (ödem) ve karında su tutulumu (karında sıskalık).
• Mide ya da ağızdan mideye kadar uzanan kanal olan özofagusta (yemek borusunda) kanama.
• Kafa karışıklığı

Testleri

Teşhis

Doktor önce sizi fiziksel muayeneden geçirecek, görülen belirtiler ve sağlık geçmişiniz hakkında sorular soracaktır. Eğer sirozdan şüphelenirse, kan ve ultrason ya da CT taraması gibi görüntüleme testleri isteyebilir.  Bu testler doktorunuzun, karaciğer hasarına neyin neden olduğunu ve hasarın ne kadar şiddetli olduğunu keşfetmesine yardımcı olacaktır.

Siroz tanısını kesinleştirebilmek için, doktorunuz karaciğer biyopsisi yapabilir. Bu, karaciğer dokunuzdan bir iğne vasıtasıyla doku örneği alınması anlamına gelir.

Tedavisi

Tedavi

Sirozun mümkün olduğunca çabuk tedavi edilmesi son derece önemlidir. Tedavi sirozu iyileştirmez ancak bazen karaciğerin daha fazla sertleşmesini önleyebilir ya da erteleyebilir. İlaç tedavisi, ameliyat ya da sirozun nedenine ve yol açtığı sorunlara göre başka tedavi seçenekleri uygulanabilir.   

Karaciğerinizdeki hasarın ilerlemesini engellemek ya da belirtileri kontrol altında tutmak için yapabilecekleriniz şunlardır:

• Alkol içmeyin. Eğer alkol kullanımını tamamen bırakmazsanız, karaciğer hasarı daha hızlı bir şekilde gerçekleşebilir.
• Herhangi bir ilaç almadan önce doktorunuza danışın. Reçeteli ya da reçetesiz olsun kullanacağınız ilaç, vitamin, takviye ya da bitkisel olsa da önce doktorunuza başvurun. Asetaminofen ve aspirin ya da ibuprofen  gibi iltihap önleyiciler de dahil, ilaç kullanımı tehlikeli olabilir.
• Aşılarınızın eksiksiz olduğundan emin olun. Çünkü siroz hastaları enfeksiyonlar için yüksek risk taşır.
• Düşük sodyumlu beslenmeye dikkat edin. Bu, siroz hastalarında yaygın olarak görülen ve hayati tehlike arz edebilecek olan sıvı birikimini engellemeye yardımcı olabilir.
• Hastalığın şiddeti artana kadar belirtiler ortaya çıkmayabilir. Bu nedenle düzenli çekap ve laboratuar testlerinizi yaptırmanız önemlidir. Ayrıca aşağıdaki olası sağlık sorunları için test yaptırmanız da gerekebilir:
• Varis de denilen damar genişlemesi. Varisler kanamaya neden olabilir.
• Karaciğer kanseri. Siroz hastalarında, karaciğer kanseri görülme riski yüksektir.

Siroz hayati tehlike arz etmeye başlarsa, karaciğer nakli yapılabilir. Ama nakil işlemi pahalıdır, organların bulunması zordur ve her zaman işe yaramaz. Bu nedenlerle doktorlar, karaciğer naklinin kimlerde başarılı olabileceğine karar vermek zorundadır. Doktorunuza genel sağlığınızı iyileştirmeniz için alabileceğiniz önlemleri sorun. Böylece organ nakli için iyi bir aday olabilirsiniz.

Eğer siroz ilerliyorsa, rahat edebileceğiniz ve itibarınıza odaklanan tedavileri alabilirsiniz. Palyatif tedavi (şifanın olası olmadığı dönemde hastayı rahatlatacak tedavi) belirtilerin azalmasına ve rahatlamanıza destek olabilir böylece kalan vaktinizi iyi geçirebilirsiniz. Ayrıca yaşam vasiyeti (yaşamınızı uzatma aşamasında ne tür tıbbi tedavilere izin verdiğinizi ayrıntılarıyla belirten belge) yazmak gibi önemli son dönem kararları almak isteyebilirsiniz. İstediğiniz türde tedaviyi göreceğinizi bilmek sizi rahatlatabilir.

Siroz hastalığıyla yüzleşmek zor olmayabilir. Eğer çok üzgün ve umutsuzsanız, bunu doktorunuza anlatmaktan çekinmeyin. Danışmanlık ya da başka yardımlar alabilirsiniz. Bir destek grubuna katılabilirsiniz. Siroz hastası başka kişilerle konuşmanın büyük yardımı dokunacaktır.