• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Önleme

Nedir

Vücudunuzun, yiyeceklerin çoğunda bulunan vitaminlere birçok nedenle ihtiyacı vardır, buna sağlıklı kırmızı kan hücreleri üretmek de dâhil. Vücudunuzda bazı önemli vitaminlerin eksikliği varsa, vitamin eksikliği anemisi denilen bir anemi tipi gelişebilir.

Vitamin eksikliği anemisinde, vücut yeterince kırmızı kan hücresi üretemez. Kırmızı kan hücreleri akciğerlerden vücudun tüm bölgelerine oksijen taşır. Vitamin eksikliği anemisi sağlıklı kırmızı kan hücrelerinin sayısını azalttığı için, vücudunuz enerjik hissetmek için ihtiyaç duyduğu tüm oksijeni alamaz. Vitamini eksikliği anemisi ayrıca hafıza güçlüğü, el ve ayaklarda karıncalanma gibi başka sağlık sorunlarına da yol açabilir.

Vitamin eksikliği anemisini genellikle takviyeler ve diyet değişikliği ile düzeltebilirsiniz.

Belirtileri

Belirtiler

Vitamin eksikliği anemisi şunlara neden olabilir:

• Yorgunluk
• Soluk veya sarımsı cilt
• Ağız ve dilde ağrı
• Kilo kaybı
• İshal
• El ve ayaklarda uyuşma ya da karıncalanma
• Kas zayıflığı
• Sinirlilik
• Kararsız hareketler
• Akıl karışıklığı ya da unutkanlık

Vitamin eksiklikleri genellikle birkaç ay ila birkaç yıl içinde, yavaş yavaş gelişir. Belirtileri ilk başta belirgin olmayabilir, ancak eksiklik kötüleştikçe artar.

Sebepleri

Sebepleri

Yeterli sayıda sağlıklı kan hücresi, özellikle de kırmızı kan hücresi üretmek için, vücudunuzun vitamin ve diğer besinleri sürekli sağlayan sağlıklı bir beslenmeye ihtiyacı vardır. Diyetinizde vitaminler eksikse, vitamin eksikliği anemisi gelişebilir. Anemi bazen vücudunuz besinlerin emilimini düzgün yapamadığı için gelişebilir.

Aynı zamanda megaloblastik anemi olarak da bilinen vitamin eksikliği anemilerinin nedenleri şunlardır:

• Folat eksikliği anemisi. B-9 vitamini olarak da bilinen folat ağırlıklı olarak turunçgiller ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Bu gıdalardan sürekli yoksun olan bir beslenme bir eksikliğe yol açabilir.

Folatın gıdalardan emilememesi de eksikliğe neden olabilir. Gıdalardan alınan birçok besin ince bağırsakta emilir. Crohn hastalığı veya çölyak hastalığı gibi ince bağırsak hastalığı bulunanlar ya da ince bağırsağının büyük bir kısmı ameliyatla alınmış veya baypas edilmiş kişiler, folat ya da sentetik formu olan folik asit emiliminde zorluk yaşar.  Alkol de folat emilimini azaltır, bu yüzden aşırı alkol tüketimi eksikliğe yol açabilir. Bazı anti-nöbet ilaçları gibi belirli reçeteli ilaçlar, besinlerin emilimini engelleyebilir.

Hamile ve emziren kadınların, böbrek hastalığı nedeniyle hemodiyaliz uygulananlarda olduğu gibi, folat ihtiyacı daha yüksektir. Bu artan ihtiyacı karşılayamamak bir eksiklikle sonuçlanabilir.

• B-12 vitamini eksikliği anemisi (pernisiyöz anemi). B-12 vitamini eksikliği nadiren, ağırlıklı olarak et, yumurta ve sütte bulunan B-12 vitamininin besinlerle yeterince alınamamasından kaynaklanır. Eksiklik ince bağırsak B-12 vitamini yapamadığı için ortaya çıkar. Bu, mide veya ince bağırsak ameliyatı (gastrik baypas ameliyatı gibi), ince bağırsakta bakteriyel büyüme ya da Crohn hastalığı veya çölyak hastalığı gibi vitamin emilimini engelleyen bir bağırsak hastalığından kaynaklanabilir. B-12 vitamini eksikliği ayrıca taşıyıcı bir balıktan bulaşan bir tenyadan da kaynaklanabilir, çünkü tenyalar vücudunuzdaki besinleri emer. Ancak bir eksikliğe en sık neden olan şey, intrinsik faktör denen bir maddenin eksikliğidir.

B-12 vitamini midenizde yiyeceklerden salınır. İntrinsik faktör midede salgılanan, orada B-12 vitaminine bağlanan ve kan dolaşımına katılması için ince bağırsağa kadar eşlik eden bir proteindir. İntrinsik faktör olmadan, B-12 vitamini absorbe edilemez ve atık olarak vücudunuzu terk eder. İntrinsik faktör eksikliği, bağışıklık sisteminin bu proteini üreten mide hücrelerine yanlışlıkla saldırdığı bir otoimmün tepkiden kaynaklanabilir. B-12 vitamini eksikliği sonuçta anemiye yol açar.

Eğer eksiklik bir tür intrinsik faktör eksikliği ise, buna pernisiyöz anemi denir. Pernisiyöz "ölümcül" anlamına gelir. İntrinsik faktör eksikliği B-12 vitamini iğnelerinin bulunmasından önce genellikle ölümcüldü. B-12 vitamini karaciğerde büyük miktarlarda depolandığı için, eksikliğin belirtilerinin ortaya çıkması birkaç yıl sürebilir.

• C vitamini eksikliği anemisi. Diyetinizdeki C vitamini eksikliği de anemiye neden olabilir. Vücudunuzun sağlıklı kan hücreleri üretmek için, ağırlıklı olarak turunçgillerde bulunan, C vitaminine ihtiyacı vardır. C vitamini ayrıca vücutta, kırmızı kan hücreleri için önemli bir yapı taşı olan demirin emilimine de yardımcı olur. Bu anemi tipinin diğer olası nedenleri arasında, genel olarak kötü beslenme, kanser, hipertiroidi veya besinsel demirin emilim yeteneğinde düşüş vardır.

Bazı kanser ilaçları da vitamin eksikliklerine neden olabilir.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Vitamin eksikliği anemisi için bir risk kategorisine giriyor musunuz?

Folat eksikliği anemisi
Aşağıdaki durumlarda folat eksikliği anemisi riski altındasınız:

• Hamile iseniz ve folik asit içeren bir multivitamin almıyorsanız.
• Folat emilimini engelleyen bir bağırsak sorununuz varsa.
• Aşırı alkol alıyorsanız, çünkü alkol folat emilimini engeller.
• Belli bazı reçeteli ilaçları kullanıyorsanız, folat emilimini engelleyen anti-nöbet ilaçları gibi.
• Böbrek yetmezliği nedeniyle hemodiyalize giriyorsanız. Bir eksikliği önlemek için folik asit takviyesine ihtiyacınızın olup olmadığını doktorunuza sorun.
• Eğer kanser tedavisi görüyorsanız. Kanser tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar folat metabolizmasını bozabilir.
• Kötü besleniyorsanız. Eğer diyetiniz taze meyve ve sebzelerden büyük oranda yoksunsa ya da sürekli olarak yiyecek fazla pişiriyorsanız, folat eksikliği anemisi riski altında olabilirsiniz.

B-12 vitamini eksikliği anemisi (pernisiyöz anemi)

Aşağıdaki durumlarda B-12 vitamini eksikliği anemisi riski altında olabilirsiniz:

•  Et ve süt ürünleri tüketmiyorsanız, bu yiyecekler bolca B12 vitamini içerir. Katı vejetaryenler bu kategori içine girebilir.
• Bir bağırsak hastalığı, midede anormal bakteriyel büyüme varsa veya B-12 vitamini emilimini engelleyen bir mide ya da bağırsak ameliyatı geçirdiyseniz.
• İntrinsik faktör eksikliğiniz varsa. B-12 vitamini eksikliği anemisi teşhisi koyulan çoğu kişide intrinsik faktör eksikliği vardır. Bu mide tarafından salgılanan ve B-12 vitamini emilimi için gerekli olan bir proteindir. İntrinsik faktör eksikliği bir otoimmün reaksiyon veya genetik bir bozukluktan kaynaklanabilir.
• Belli bazı ilaçları alıyorsanız. Antasitler ve tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar B-12 emilimini engelleyebilir.
• Başka bir otoimmün bozukluğunuz varsa. Şeker hastalığı veya tiroid hastalığı gibi endokrine bağlı otoimmün bozukluğu olanlarda pernisiyöz anemi gelişme riski olabilir.

C vitamini eksikliği anemisi
Aşağıdaki durumlarda C vitamini eksikliği anemisi riski altında olabilirsiniz:

• Kötü besleniyorsanız ve ihtiyacınız olan besin ve vitaminleri almıyorsanız.
• Hipertiroidi ya da kanser gibi vücudunuzdaki C vitaminini tüketerek eksikliğe neden olabilen bir sahip bir sağlık sorununuz varsa.
• Sigara içiyorsanız. Sigara içmek C vitamini eksikliğine neden olabilir çünkü vitamin emilimini azaltır.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Vitamin eksiklikleri pek çok sağlık sorunu riskini artırır:

• Doğum kusurları. Gebe kadınlarda folat eksikliği beyin ve omurilikte doğum kusurlarına yol açabilir.
• Sinir sistemi bozuklukları. B-12 vitamini kırmızı kan hücrelerinin üretimi için önemli olmakla birlikte, sağlıklı bir sinir sistemi için de önemlidir. Tedavi edilmeyen B-12 vitamini eksikliği, el ve ayaklarınızda kalıcı karıncalanma gibi nörolojik sorunlara yol açabilir. B-12 vitamini sağlıklı beyin fonksiyonları için gereklidir, çünkü şuur bozukluğu ve unutkanlık yol açabilir. B-12 vitamini eksikliği anemiden önce bunlara ve başka sağlık sorunlarına neden olabilir.
• İskorbüt. C vitamini eksikliği iskorbüte neden olabilir. Bu nadir hastalığın belirtileri deri altında ve diş etleri etrafında kanamadır.

Muayenesi

Randevunuz İçin Hazırlanmak

Eğer vitamin eksikliği anemisi olduğunuza dair şüpheleriniz varsa, işe aile doktorunuz veya bir pratisyen hekim görerek başlamanız olasıdır. Ancak, bazı durumlarda, kan hastalıkları tedavisinde uzmanlaşmış bir doktora (hematolojist) sevk edilebilirsiniz.

Aşağıda randevunuza nasıl hazırlanacağınız ve doktorunuzdan ne bekleyeceğiniz hakkında bazı yardımcı bilgiler sıralanmıştır.

Ne Yapabilirsiniz

• Yaşadığınız herhangi bir belirtiyi yazın. Bunlar randevu almanızın nedenleriyle alakasız gibi görünen belirtiler de olabilir.
• Önemli kişisel bilgilerinizi yazın, herhangi bir büyük stres ya da son dönemde yaşamınızda gerçekleşen değişimler de buna dâhil.
• Aldığınız bütün ilaçların bir listesini yapın. Bunların yanına aldığınız vitaminler ya da tamamlayıcıları da ekleyin.
• Doktorunuza sormak istediğiniz soruları not alın.

Doktorunuzla geçireceğiniz zaman sınırlıdır, bu nedenle soracağınız soruların listesini önceden hazırlayarak zamanınızı daha verimli kullanabilirsiniz. Vitamin eksikliği anemisi için doktorunuza sorabileceğiniz bazı temel sorular şunlardır:

• Belirtilerimin en olası sebebi nedir?
• Belirtilerim için başka olası sebepler var mı?
• Durumum muhtemelen geçici veya kronik mi?
• Hangi tedaviyi öneriyorsunuz?
• Önerdiğiniz yaklaşıma herhangi bir alternatif var mı?
• Başka bir sağlık sorunum var. Bunlarla bir arada en iyi nasıl başa çıkabilirim?
• Diyetime eklemem gereken herhangi bir yiyecek var mı?
• Yanımda götürebileceğim herhangi bir broşür veya basılı bir doküman var mı? Hangi web sitelerini tavsiye edersiniz?

Doktorunuza danışmak için hazırladığınız sorulara ek olarak, randevu sırasında anlamadığınız bir şey olursa sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan Bekleyecekleriniz

Doktorunuz büyük olasılıkla size birkaç soru soracaktır. Bu soruları yanıtlamak için hazır olmak üzerinde daha fazla durmak istediğiniz noktalar için size zaman kazandırır. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Bu belirtileri ilk olarak ne zaman yaşamaya başladınız?
• Belirtileriniz ne kadar şiddetli?
• Belirtilerinizi iyileştiriyor gibi görünen bir şey var mı?
• Belirtilerinizi kötüleştiriyor gibi görünen bir şey var mı, varsa nedir?
• Vejetaryen misiniz?
• Genellikle günde kaç porsiyon meyve ve sebze yiyorsunuz?
• Alkol kullanıyor musunuz? Eğer öyleyse, genellikle ne sıklıkta ve ne kadar içiyorsunuz?
• Sigara kullanıyor musunuz?

Testleri

Testler ve Tanı

Doktorlar vitamin eksikliği anemisini aşağıdakileri kontrol eden testlerle teşhis eder:

• Kırmızı kan hücrelerinin seviyesi ve görünüşü. Anemide, daha az kırmızı kan hücreniz vardır. Vitamin eksikliği anemisinde, sahip olduğunuz kırmızı kan hücreleri daha büyük ve az gelişmiştir. İleri seviyelerde, beyaz kan hücreleri ve trombositler de mikroskop altında anormal görünür.
• Kandaki folik asit, B-12 vitamini ve C vitamini miktarı. Folat ve B-12 vitamini düzeyleri aynı anda ölçülür çünkü bu eksiklikler çoğunlukla beraber ortaya çıkar.

B-12 eksikliği için ek testler
Eğer kan testleri bir vitamin eksikliği olduğunu işaret ediyorsa, doktorunuz tipini ve sebebini belirlemek için başka testler de yapabilir. Özellikle B-12 vitamini eksikliği teşhisi daha fazla test gerektirebilir, bunlar:

• Antikor testi. Doktorunuz intrinsik faktöre karşı üretilen antikorları kontrol etmek için kan örneği alabilir. Bunların varlığı pernisiyöz anemi olduğunu gösterir.
• Metilmalonik asit testi. Ayrıca metilmalonik asit denilen bir maddenin miktarını ölçmek için kan ve idrar testi yaptırabilirsiniz. Bu maddenin seviyesi B-12 vitamini eksikliği olanlarda daha yüksektir.
• Schilling testi. Bu testte, ilk olarak çok küçük miktarda radyoaktif B-12 vitamini yutarsınız. Daha sonra vücudunuzun B-12 vitaminini absorbe edip etmediğini görmek için kanınız kontrol edilir. Bundan sonra, radyoaktif B-12 vitamini ve intrinsik faktörü bir arada yutarsınız. Eğer sadece intrinsik faktörle birlikte alınan radyoaktif B-12 vitamini emilmişse, intrinsik faktör eksikliği olduğu doğrulanır. Eğer intrinsik faktör olsun ya da olmasın, vücudunuz B-12 vitamini emilimini gerçekleştirmiyorsa, büyük olasılıkla daha genel bir emilim sorununuz var.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Vitamin eksikliği anemisinin tedavisi, takviyeler ve beslenme değişiklikleri içerir:

• Folat eksikliği anemisi. Tedavi, sağlıklı beslenme ve doktorunuz tarafından önerilen folik asit takviyeleri içermektedir. Çoğu durumda, folik asit takviyeleri ağızdan alınır. Normal günlük doz 400 mikrogram (mcg) ya da hamile kadınlar için günlük 600 mikrogramdır. Eğer folat emiliminde yaşıyorsanız, hayat boyu folik asit takviyesi almanız gerekebilir.
• B-12 vitamini eksikliği anemisi (pernisiyöz anemi). Kötü bir diyetten kaynaklanan B-12 vitamini eksikliğini, doktorunuzun gözetimi altında diyet değişikliği ve B-12 takviyeleriyle tedavi edebilirsiniz. Vücudunuzun B-12 vitamini emilimini gerçekleştiremiyorsa, B-12 vitamini enjeksiyonu ya da B-12 burun spreyine hayat boyu ihtiyacınız olacaktır. Başlangıçta enjeksiyon veya burun spreyini her gün almanız gerekecek. Ama sonunda bu ayda bire düşecek. Tedavi için hemen harekete geçmek önemlidir, birkaç ay içinde giderilmemesi halinde nörolojik komplikasyonlar kalıcı hale gelebilir.
• C vitamini eksikliği anemisi. Nadir görülen bu aneminin tedavisi C vitamini tabletleri ile yapılır. Bunları doktorunuzun söylediği şekilde alın. Ayrıca, C vitamini içeren yiyecek ve içecek tüketiminizi artırın.

Önleme

Önleme

Bazı vitamin eksikliği anemilerini, özellikle hamilelik ve emzirme sırasında, dengeli beslenme ile ve bir multivitamin alarak önleyebilirsiniz.

Folat yönünden zengin yiyecekler şunlardır:

• Turunçgiller ve suları
• Koyu yeşil yapraklı sebzeler
• Gevrek ve ekmek gibi zenginleştirilmiş tahıl ürünleri
• Kuru fasulye ve bezelye

B-12 vitamini şunlarda bolca bulunur:

• Kırmızı ve beyaz etler ve kabuklu deniz ürünleri
• Yumurta
• Süt, peynir, yoğurt

C vitamini bolca içeren yiyecekler şunlardır:

• Turunçgiller ve suları
• Domates
• Tatlı biber
• Kavun
• Brokoli

Çoğu yetişkinin aşağıdaki günlük vitamin miktarlarını alması gerekir:

• B-12 vitamini, 2.4 mikrogram (mcg)
• Folat veya folik asit, 400 mcg
• C vitamini, 75 ila 90 miligram

Dengeli bir beslenme genellikle bu miktarları sağlar. Bir vitamin takviyesine ihtiyacınız olup olmadığını doktorunuza sorun. Sigara içenlerin günlük 35 miligram ilave C vitamini alması gerekir.

Pernisiyöz anemi kalıtsal olabildiği için, eğer bu rahatsızlığı yaşayan bir akrabanız varsa bunu doktorunuza söyleyin. Doktorunuz düzenli olarak kan testi yapacaktır. Testleri B-12 vitamini eksikliği olduğunu gösteriyorsa, belirtiler ortaya çıkmadan önce tedaviye başlayabilirsiniz. Pernisiyöz aneminin erken teşhisi ve tedavisi komplikasyonları önlemekte yardımcı olabilir.

Aşağıdaki diğer önlemler vitamini eksikliği anemisini önlemeye yardımcı olabilir:

• Sigara içmeyin. Sigara C vitamini gibi önemli besinlerin emilimini engeller, bu nedenle bir eksiklik yaşama riskini artırır. Sağlığınız için yapabileceğiniz en iyi şey sigarayı bırakmaktır. Eğer bırakamıyorsanız, artan besin ihtiyacınız konusunda doktorunuzla konuşun.
• Alkolü sınırlayın. Alkol vitamin eksikliği anemisine kötü yönde katkıda bulunduğu için, alkol alımını sınırlamak iyi bir fikirdir. Genellikle alkol alımını erkeklerin günde iki, kadınlarınsa bir içki ile sınırlamaları uzmanlar tarafından tavsiye ediliyor.