YBMD Nedir?

Yaşa bağlı maküla dejenerasyonu veya YBMD, retinanın merkezinde bulunan bir alan olan makülanın bir hastalığıdır.

Retina, gözün arkasında ışığı tespit eden zardır.  Makülada özellikle koniler (rengi tespit eden reseptörler) gibi yüksek yoğunluklu ışık reseptörleri içermektedir ve bu nedenle önümüzdeki cisimleri doğrudan ve detaylı bir şekilde görmemiz için maküla çok önemlidir.

Video: Makula Dejenerasyonu (YBMD)

Kişilerin okumasına, yazmasına, araç kullanmasına ve diğer detaylı işleri gerçekleştirmesine yardımcı olmak açısından hayati bir önem taşır.  Ayrıca yüzleri tanımamız ve rengi görmemize olanak sağlar. 

Çeşitleri

İki tür YBMD vardır:

Kuru YBMD hastalığın en sık görülen şeklidir.  Retinadaki ışık reseptör hücreleri, kişi yaşlandıkça daha az işlev görür.  Hücreler yeterli besinleri almaz ve hücre işlevi ürünleri açısından temizlemede daha az etkin hale gelir.  Bu da drusen adı verilen ve retina altına biriken küçük anormal depolanmalara neden olur ve retinayı pürüzlü hale getirir. 

Zaman içinde, retina hücreleri bozulur ve yakın görme kaybına neden olarak ölür.  Bu durum yıllar içinde ilerleyerek meydana gelir. Kuru YBMD’nın üç aşaması vardır:

•             Erken YBMD – belirtisiz veya görme kayıpsız küçük – orta derece drusen.
•             Orta YBMD – görme merkezinde bulanık nokta gibi erken belirtiler ve okuma için daha çok ışığa ihtiyaç duyulması.
•             İleri YBMD – ışığa duyarlı hücrelerin daha kapsamlı bozulması ve görmenin kötüleşmesi.

Islak YBMD, vakaların yüzde on ile 15’ini oluşturur.  Aynı zamanda “nörovasküler YBMD” olarak da bilinir, çünkü retina arkasındaki yeni kan damarlarının büyümesini kapsar.  Bu yeni kan damarları çok kırılgandır ve bu nedenle sıvı veya kan sızdırabilir, retinayı kaldırır ve bozar.  Bu da görmenin bozulması ve ani görme kaybına neden olan skarlaşmayla sonuçlanır.  Islak YBMD olan herkes önceden kuru şeklini geçirmiştir.  Islak YBMD çok hızlı bir şekilde gelişebilir ve kimin ıslak YBMD olacağını veya ne zaman olacağını tahmin etmek imkânsızdır. 

YBMD Nedenleri

YBMD'ye neyin neden olduğu belli değildir, fakat genetik yatkınlık ile çevresel faktörlerin birleşmesi sonucu oluşması muhtemeldir.  Ailesinde hastalık öyküsü olanlar aynı genleri taşıyabileceğinden risk artmıştır.

YBMD olasılığı yaşla birlikte artar, çünkü zaman içinde çevresel etkenlere veya YBMD hastalığı sürecini alevlendiren ve maküla hücrelerindeki hasara katkıda bulunan diğer hastalıklara çok daha fazla maruz kalmaktayız. 

YBMD Belirtileri

Bir gözün diğerinden önce etkilenebilmesine rağmen, genellikle her iki göz de etkilenir.  İyi gören göz genellikle etkilenen gözü telafi eder ve yıllar boyu bir sorun olduğu gerçeğini maskeleyebilir.  Gözlerde ağrı veya kızarıklık yoktur.

Maküla retinanın ortasında olduğundan, merkezi görüş etkilenir ve hastalarda bazı artık görüş kalır.  Bununla birlikte, bu sadece kişinin bakmaya çalıştığı şeyin kenarlarında olur ve bu alandaki odak (ve renk gücü) zayıftır.  Daha net görmek için kişi görüşünün ortasına ne getirmeye çalışırsa çalışsın, görüntü karanlıktır veya yoktur.

Detaylı, berrak bir görüş gerektiren her türlü faaliyet kısıtlanmaktadır ve hastalığın geç dönemlerinde görüş kuvvetinin kaybı o kadar şiddetlidir ki hastaya kısmi kör veya kör olarak kaydolması teklif edilir. 

YBMD dan Kimler Etkilenir?

Gelişmiş ülkelerde, 50 yaşın üzerindeki her 50 kişiden birinde ve 85 yaşın üzerindeki her beş kişiden birinde YBMD olduğu hesaplanmaktadır.  Islak YBMD’nu daha az olmasına rağmen (yaklaşık on vakada bir), daha kritiktir çünkü çok hızlı ilerleyebilir.

Ailesinde bu hastalık olan bir kişide YBMD görülme riski daha fazladır. Yaşam tarzı faktörleri de önemlidir – sigara içenlerde YBMD görülme ihtimali üç kar daha fazladır (muhtemel nedeni ışık reseptör hücrelerinde oksidasyon hasarına yol açması veya kan ve oksijen tedarikinde hasara neden olmasıdır), ve hipertansiyon, obez olma, küçük gözlere sahip olma (uzun görüşler bağlantılı) ve mavi iris rengi riski arttırmaktadır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. 

YBMD Tedavileri

Günümüzde, kuru YBMD için kanıtlnmış br tıbbi tedavi yoktur.  Bununla birlikte, sigara içmeme ve sağlıklı beslenme bozulma hızını yavaşlatmaya yardımcı olabilir.  C ve E vitaminlerinin ve çinkonun düzenli olarak alınması da YBMD olan bazı kişiler için görme kaybını yavaşlatmaya yardımcı olabilir.

Son zamanlarda, lutein ve zeksantin olarak bilinen ve bazı vakalarda YBMD’nun gelişimini ve ilerlemesini azalttığı görülen iki karoten kökenli besin maddesi üzerinde özel bir ilgi uyanmıştır.  Çalışmalarda tutarlı bir fayda gösterilmemesine rağmen, YBMD riski altında olan kişiler bu maddelerin takviyelerini almayı isteyebilirler.

İlave aydınlatma ve büyüteçler, kuru YBMD olanlarda kalan görüşlerini daha iyi kullanmaları açısından yardımcı olabilir.

YBMD geliştiğinde, genellikle acil tedavi önerilmektedir.  Islak YBMD tedavisindeki tıbbi buluşlar, birçok vakada ileri görme kaybının önlenebileceği ve bazı vakalarda görmenin iyileştirilebileceği anlamına gelmektedir.

Islak YBMD tedavisinin üç türü vardır.  Hepsinin amacı, yeni, sızdıran kan damarı oluşumunu kontrol etmektir:

•             Fotokoagülasyon, sızdıran kan damarlarını kapatmak için sıcak lazer kullanmaktadır, fakat sadece sızıntı doğrudan maküla merkezi içinde olmayan az sayıda vakada kullanılabilmektedir.  Çevreleyen sağlıklı dokuya zarar verebilen tahrip edici bir tedavidir ve tedaviden sonra sıklıkla yeni kan damarları gelişir ve tekrarlayan tedaviler gerekli olur.

•             Fotodinamik tedavi (FDT), sızdıran kan damarlarını kapatmak için bir ışık bazlı tedavi kullanmaktadır.  Bu tedavide, kan dolaşımına geçen ve anormal kan damarlarının içini kaplayan verteporfin adı verilen bir ilaç enjekte edilir.  İlaç daha sonra kaplanan kan damarlarında bir ışık vererek aktifleştirilir ve bu damarları yok etmesi tetiklenir.  Çevre dokuları tahrip eden bir tedavi değildir fakat tekrarlayan tedaviler gerekli olabilir.

•             Geçtiğimiz birkaç yılda, ıslak YBMD merkezinde yeni kan damarı gelişiminin (neo-anjiogenez) hasar veren süreci ile etkileşen yeni tedaviler geliştirilmiştir.  Bu süreçte birkaç ilaç, vasküler endotelial büyüme faktörü veya VEGF adı verilen bir proteini hedefler.  Yüksek VEGF seviyeleri kan damarlarının çoğalmasına ve sıvı kaçağına neden olabilir.  VEGF-inhibitörleri veya anti-VEGF olarak bilinen ilaçların göz içinde maküla altına enjekte edilmesi gerekir.  Enjeksiyon sayısı değişkendir.  Araştırma deneylerinde enjeksyonlar her dört veya her altı haftada bir yapılmasına rağmen, uygulamada hekimlerin hastalarının ilaca yanıtını değerlendirerek en uygun tedavi rejimine karar vermeleri gerekmektedir.  VEGF- inhibitör tedavilerinin görüş kaybını durdurduğu ve bazı vakalarda yeniden yapılandırdığı gösterilmiştir. 

YBMD nu Önleme

İnsanlar yaşlandıkça artan risk dışında, özellikle diğer risk faktörleri varsa YBMD gelişme riskinin genetik yatkınlıkla önemli ölçüde arttığı görülmektedir.  Yaşlanma ve genetik yatkınlık değiştirilemezken, diğer risk faktörleri değiştirilebilir.

Sigara- sigara için kişilerde YBMD gelişme riski üç kat artmaktadır.  Ailede YBMD hikayesi olanlarda bu risk sigara içmeyenlere göre 34 kata kadar çıkabilir.

İnsanlar sigarayı bıraktığında risk azalır, fakat bu süre 20 yıla kadar uzayabilir, bu nedenle sigaraya başlamamak önemlidir.

Ultraviyole (UV) ışık – UV’nin retinaya ulaşmadığı düşünülmesine ve bu nedenle YBMD gelişme riskini arttırmamasına rağmen, genel göz sağlığını korumak için parlak güneş ışığında kaliteli güneş gözlükleri takılması tavsiye edilmektedir.

Beslenme – YBMD’nu önlemede vitaminlerin ve minerallerin ve antioksidanların rolü net değildir. Bazı bilimsel kanıtlar, lutein ve zeakstantin içeren antioksidan vitamin ve mineralden zengin beslenmenin YBMD gelişme riskini azaltabileceğini ortaya koymasına rağmen, diğer çalışmalar bunu tavsiye etmek için yeterli bilimsel kanıtın olmadığını ileri sürmektedir.

Bununla birlikte, antioksidan vitamin ve mineralden zengin bir beslenme şeklinin zarar verme ihtimali yoktur. Her gün sebze ve meyve, özellikle yeşil yapraklı sebzelerden (lutein ve zeksantinin en iyi kaynakları arasında karalahana, ıspanak, turp, marul, brokoli, kabak, bezelye ve Brüksel lahanası yer almaktadır) bol bol yemek mantıklıdır.

Orta derecede YBMD olan kişilerin ilave miktarlar, özellikle yüksek dozlu takviyeler almadan bir doktora danışmaları gerekir. 
İLGİLİ MAKALE

Sarı Nokta Hastalığı Nedir?

Op. Dr. Sinan GÖKER

Sinan bey merhaba ben bu maili bursadan yaziyorum benim makula dejenerasyonu hastasi ve bildigim kadariyla genetik bir rahatsizlik ve 18 aylik bir og... devamı