Ağzınızdan çıkan sözlere inanamıyorsunuz. Karşınızdaki kadını rencide etmek istemediniz ama oldu işte. Size ne onun ısmarladığı tavuk kanatlarından? Size dik dik bakıyor. Kalp hızınız artarken bir ürperti hissediyorsunuz. Ağzınızda metal tadı var ve yanaklarınız ısınmaya başlıyor. Utandınız ve bu yüzden kızarıyorsunuz.

Yüzünüzün kızarması ve utanmak bir aradadır. Kızarmış hissetmek, ani kişisel farkındalığa öyle doğal bir tepkidir ki duygusal olarak engelleyici bir deneyimin parçası olmasaydı neredeyse görmezden gelinebilirdi. Ama yüz kızarması eşsizdir, o yüzden bilim insanları onun hakkında daha fazla şey öğrenmek isterler. Yüz kızarmasının fizyolojisi anlaşılmaz gelse de yer alan fiziksel süreci anlıyoruz. İşte şöyle:

Utançtan kızarmak, savaş ya da kaç tepkinizi hareke geçiren aynı sistemle yönetilir: sempatik sinir sistemi. Bu sistem istemsizdir, yani süreçleri yürütmek hakkında bilfiil düşünmenize gerekmez. Aksine, kolunuzu hareket ettirmek istemli bir harekettir: Ne kadar kısa süreli olsa da onun hakkında düşünmeniz gerekir. Bu iyidir, çünkü kolunuzu oynatmak istemsiz olsaydı müzayedelerde istemediğiniz bir sürü şey alabilirdiniz.

Utandığınızda vücudunuz adrenalin üretir. Bu hormon doğal bir uyarıcı olarak işlev görür ve vücudunuzda hepsi savaş ya da kaç tepkisinin parçası olan bir dizi etki yaratır. Adrenalin nefes alıp vermenizi ve kalp atışınızı hızlandırıp sizi tehlikeden kaçmaya hazırlar. Gözbebeklerinizin büyüyüp mümkün olduğunca görsel bilgi edinmenizi sağlar. Sinirim sisteminizi yavaşlatır, böylece enerji kaslarınıza yönlendirilebilir. Bütün bu etkiler, utandığınızda hissettiğiniz ürpertiyi açıklar.

Adrenalin, kan akışını ve oksijen dağıtımını hızlandırmak için kan damarlarınızın genişlemesine de (vazodilasyon) neden olur. Yüz kızarmasında olan budur. Yüzünüzdeki damarlar, damarlara adrenalin sihrini yapmasına izin vermelerini söyleyen kimyasal transmiter adenilat siklazdan gelen bir işarete tepki verirler. Sonuç olarak, yüzünüzdeki damarlar genişleyip olağandan daha fazla kan akmasını sağlar, başkalarına utandığınızı anlatan kızarmış görüntüyü yaratır. Başka deyişle, adrenalin yanaklarınıza daha fazla bölgesel kan akmasını sağlar.

Bu, kulağa yeterince mantıklı geliyor ama bunun damarlarınızdan gelen olağandışı bir tepki olduğunu belirtmek ilginçtir. Başka kılcal damarlar da adrenaline tepki verir ama genelde kan damarları tepki vermez. Vücudunuzun başka bölgelerinde, damarlar adrenalin salındığında pek bir şey yapmazlar; hormonun üzerlerinde çok az etkisi vardır veya hiç etkisi yoktur.

Utançtan kızarmak benzersiz bir fenomendir. Yanaklarınızın kızardığı başka durumlar şöyledir: Alkol içmek ve cinsel olarak uyarılmak kızarmamıza neden olabilir ama sadece utanmak adrenalin tarafından tetiklenen kızarmaya neden olur.

Bazı insanlar kızarma tepkilerini kısıtlamak için ameliyat olmayı tercih ederler. Eritrofobi yüz kızarma korkusudur ve kişinin kızarmayı kontrol etmek için omuriliğindeki küçük sinirleri kırptırmayı seçer. Bu ameliyata endotorasik sempatetektomi adı verilir ve kızarmayı kısıtladığı gösterilmiştir.