Çocuklarda Diyabet - Çocuğa İnsülin İğnesi Yapmak

İnsülin, yalnızca derinin tam altındaki yağ dokusuna verilen enjekte edilebilir formda bulunur. Çoğu insan insülini enjeksiyon, yani iğne halinde kullanır. İnsülin, insülin pompası veya jet enjektörle de verilebilmektedir ama bu makale insülin iğnesiyle ilgilidir. Bunları doğru şekilde nasıl kullanacağınız hakkında çocuğunuzun doktorundan bilgi alın.

Çocuğunuza kendi kendisine iğne yapabilene kadar insülini sizin vermeniz gerekir. Başlangıç endişesini atlattıktan sonra insülin enjeksiyonları yaşamınızın rutin bir parçası haline gelecek. İnsülin şırıngalarındaki yeni daha ince, daha kısa iğneler; enjeksiyonları eskisinden daha çok daha az rahatsız hale getiriyor.

İnsülin enjeksiyonu yaparken başarılı olmanın en önemli üç unsuru şunlardır:

• Doğru dozda insülin içerdiğinden emin olmak, özellikle aynı şırıngada iki insülin tipi veriyorsanız.
• Enjeksiyon yapma pratiği yapmak.
• İnsülini düzgün bir şekilde saklamak, böylece her doz etkili olacaktır.

 

İnsülin nedir ve nasıl verilir?

İnsülin pankreasta üretilen bir hormondur. Şekerin (glukoz) enerji için kullanılacağı hücrelere girmesini sağlar. Ayrıca vücudun fazla şekeri, kas ve karaciğer hücrelerinde depolamasına da yardım eder. Depolanan şeker daha sonra salınabilir ve gerektiğinde enerji için kullanılabilir.

Enjeksiyon için insülin küçük cam şişelerde yani viyallerde ve tüplerde bulunur; her ikisi de lastik kapakla mühürlenir. Bir viyal veya tüp birçok doz içerir. İnsülini;

• Viyalden alırken: İnsülin şırıngası kullanın. Şırınga ayrıca insülini enjekte etmek için kullanılır.
• Tüpten alırken: İnsülin kalemi denilen kalem şeklindeki aleti kullanın. Tüp kalemin içine oturur ve insülin dozu, kalemin dışındaki bir kadranla ayarlanır. Kalem insülini vermek için kullanılır. Hem tek kullanımlık hem yeniden kullanılabilir insülin kalemleri bulunmaktadır. Her kalem biraz farklı çalışır.

Not: Çocuğunuz insülin kalemi kullanıyorsa, kalemi nasıl doğru kullanacağınız hakkında çocuğunuzun doktoru veya eczacınızla konuşun. İnsülin enjeksiyonu yapmak için iğne deriden batırılır. İlaç şırıngadan derinin hemen altındaki yağ dokusuna itilir. İnsülin genellikle karına, kolun üst kısmına veya kaba etlere, kalçalara, enjekte edilir.

Çocuğunuzun aynı zamanda iki tip insülin alması gerekebilir. Doktor tarafından aynı anda alınacağı bildirilen insülin tipleri birbiriyle karıştırılabildiğinden her iki dozu aynı şırıngada verebilirsiniz.

Çocuğumun neden insüline ihtiyacı var?

Çocuğunuzun tip 1 diyabeti varsa vücudu artık insülin üretmiyor demektir. İnsülin olmadığından şeker enerji için kullanılmak üzere hücrelere giremez. Sonuç olarak kan şekeri seviyesi yükselir. İnsülin enjeksiyonları, kişinin tip 1 diyabeti olduğunda kan şekeri seviyelerinin hedef aralıkta kalması için gereklidir.

Çocuğunuzda tip 2 diyabet varsa ya pankreası yeterli insülin üretemiyordur ya da çocuğunuzun dokuları insüline dirençli hale gelmiştir. Tip 2 diyabetli çocukların bazen kan şekerlerini kontrol etmek için oral diyabet hapları almaları gerekebilir.

Tip 2 diyabeti olan çocuğunuz dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve diyabet hapları almak kan şekeri seviyelerini hedef aralıkta tutmuyorsa insüline ihtiyaç duyabilir. Çocuğunuz artık insülin iğnelerine ya tek başına veya oral ilaçla birlikte ihtiyaç duyabilir.

İnsülin nasıl hazırlanır ve verilir?

Sağlık görevlisi çocuğunuza ve size insülin enjeksiyonlarının nasıl hazırlanacağını ve verileceğini öğrenmede yardımcı olacaktır. Çocuğunuzun yaşı 10 veya üstü ise nezaret altında insülin verebilir. İşte çocuğunuzun ve sizin bu işi öğrenmenize yardımcı bazı ipuçları:

Hazırlanın

İnsülin enjeksiyonu yapmaya hazırlanmak için aşağıdaki adımları takip edin:

• Ellerinizi su ve sabunla yıkayın. Tamamen kurulayın. Çocuğunuz yardım edecekse onun ellerini de iyice yıkayın.
• Malzemeleri bir araya getirin. Bir insülin şırıngasına, insülin viyallerine ve alkollü beze ya da alkole batırılmış pamuğa ihtiyacınız olacak. Malzemeleri çocuğunuzun gittiği her yere taşıyabileceği bir torba veya kutuda muhafaza edin.
• İnsülin şişesi etiketini ve içindekileri kontrol edin. İnsülin viyalini ilk kez kullandığınızda tarihi şişenin üzerine yazın. Şişeyi açıldıktan 30 gün sonra içinde kalan insülinle birlikte atın. İnsülin 30 günlük kullanımdan sonra işe yaramayabilir.

Enjektörü hazırlayın

Hazırlık, tek tip mi yoksa enjektörde iki insülin tipini karıştırarak mı vereceğinize bağlıdır.

• Tek bir insülin tipiyle enjektörü hazırlamak için tek doz insülin hazırlamada  yönergelere uyun.
• İki tip insülin içeren enjektör hazırlamak için karışık doz insülin hazırlamada  talimatlara uyun.

Yeri hazırlayın

Enjeksiyonu yapmadan önce aşağıdakileri yapmak için zaman ayırın:

• Yer seçimi (Enjeksiyon yeri). İnsülin enjeksiyonu yapılacak yerler için enjeksiyon alanları şemasına bakın. Göbek en sık kullanılan alandır. İğneyi her gün çocuğunuzun vücudunda farklı yerlere yaparsanız (yerler arasında rotasyon) aynı yeri günün aynı saatinde kullanın. Çocuğunuz iğneden kısa süre sonra fiziksel olarak hareketli olacaksa,hareket esnasında en az kullanacağı yeri kullanın. İnsülinin emilmesi hareket halindeki yerde daha hızlıdır, bu düşük kan şekerine yol açabilir. Örneğin çocuğunuza top oynamadan hemen önce insülin iğnesi yapacaksanız iğneyi bacağından ziyade göbeğine yapın.

Yerler arasında değişime örnek:

-          Kahvaltıda insülini kollarından birisine verin.

-          Öğle yemeğinde insülini bacaklarından birine verin.

-          Akşam yemeğinde insülini karnına verin.

• Yer hazırlığı. Enjeksiyonu yapmadan önce deriyi temizlemek için alkol kullanırsanız kurumasını bekleyin.

Çocuğunuzun enjeksiyon alanındaki kaslarını gevşetmesini sağlayın.

Enjeksiyonu yapın

İnsülin iğnesi yapmak için şu adımları takip edin.

• Bir elinizin parmakları ve başparmağı arasında bir kat deriyi hafifçe kıstırın.
• Parmaklarınız pompadan uzak şırıngayı bir kalem gibi yere yakın tutun.

Genellikle şırınga derideki yere 90 derecelik bir açıdadır. İğneyi çok az yağı olan küçük bir çocuğa yapıyorsanız iğneyi 45 derecelik bir açıyla yapmak isteyebilirsiniz.

• Bileğinizi bükün ve hızla iğneyi kıstırılmış alandan içeri itin. Daha sonra kıstırılmış alanı bırakın.
• Şırınganın pompasını tamamen içeri itin, böylece insülin yağ dokusuna girer. İğneyi çıkarmadan önce 5’e kadar sayın ki insülinin bir kısmı dışarı ‘sızmasın’.
• İğneyi soktuğunuz açıyla yavaşça dışarı çıkarın. Çocuğunuzda biraz kanama olursa enjeksiyon alanına parmağınızla, pamukla veya bir parça gazlı bezle baskı uygulayın. Alanı ovuşturmayın. Kanama olan günlerde çocuğunuzun kan şekerini daha sık kontrol edin. Bunun anlamı iğneyle bir damara isabet etmiş olabileceğinizdir. İnsülin yalnız deri yerine doğrudan kan akışına girdiğinde daha hızlı etki gösterir ve düşük kan şekerine yol açabilir.
• İğnenin ucundaki başlığı değiştirin. Her ne kadar şırınga üreticileri tavsiye etmese de bazı insanlar şırıngaları körleşene veya bükülene kadar kullanırlar. Şırıngayı bir daha kullanmayı düşünüyorsanız şırıngaların yeniden kullanımlarıyla ilgili dikkat edilecek hususlara bakınız.

Temizlik ve saklama

Çocuğunuza enjeksiyon yaptıktan sonra aşağıdakilerden emin olun:

• İnsülinin doğru şekilde sakladığınızdan emin olun. Böylece şişeden aldığınız her doz etkili olacaktır.
• Şırınga ve bisturinin kullanıldıktan sonra attığınızdan emin olun. Kullanılmış şırınga, iğne veya bisturinin çöp tenekesine atılmaması gerekir. Bunları vidalanan kapağı olan veya sıkıca bantlayabileceğiniz metal kaplara atın. Ayrıca kullanılmış iğne ve şırıngaları atmak için özel kaplar da alabilirsiniz. İğneyi şırıngadan koparan ve atılması için güvenli bir şekilde saklayan küçük bir iğne kırpma makası alabilirsiniz. Kapları nasıl elden çıkaracağınızı çöpleri toplayan yerel kuruluş veya sağlık uzmanıyla konuşabilirsiniz.

Başarı ve güvenlik için diğer ipuçları

Çocuğunuza insülin enjeksiyonlarını başarılı ve güvenli olarak uygulamanıza yardımcı olacak bazı ipuçları şunlardır:

• Diğer aile üyelerine insülin enjeksiyonun nasıl yapıldığını öğretin. Acil bir durumda insülin enjeksiyonu hazırlayıp çocuğunuza yapacak sizden baka en az bir kişi daha olsun. Bu kişinin pratik yapması için periyodik olarak çocuğunuza iğne yapmasına izin vermek iyi bir fikir olabilir. Daha sonra acil bir durum ortaya çıktığında o kadar alışılmadık bir durum olmayacaktır.
• Doktorunuzun talimatı olmaksızın insülini bir başka ilaçla karıştırmayın. Bazı insülin tipleri karıştırılamaz. İnsülini karıştırırken uyulması gereken hususlar hakkında bilgi alın.
• Kazanılmış immün yetmezlik sendromu (AIDS) veya karaciğer enfeksiyonu (hepatit) gibi kan yoluyla geçebilen hastalıklara yakalanma riski nedeniyle şırıngaları asla başka biriyle paylaşmayın.