DEHB rahatsızlıklarının sebepleri

DEHB rahatsızlıklarının hangi nedenlerden kaynaklandığı henüz tam olarak bilinmiyor. Ancak, genetik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabildiği biliniyor. Yanı sıra, beyindeki bazı önemli kimyasal maddelerin salgılanma düzeylerini kontrol altında tutan nörotransmitterler ile ilgili genlerin, DEHB rahatsızlıkları bulunan kişilerde farklılık gösterdiği düşünülüyor.

Buna rağmen, bazı durumlarda genetik yapı ile DEHB oluşumu arasında herhangi bir bağlantı bulunmuyor. Anneleri hamilelik döneminde sigara içen veya alkol tüketen çocuklarda, DEHB ve benzeri özellikler taşıyan davranış bozuklukları teşhis edilebilmektedir. Ayrıca, anneleri zor bir hamilelik dönemi geçiren çocuklarda da DEHB rahatsızlıklarına rastlanabiliyor.

Doğduklarında düşük kiloda olan bebeklerde DEHB oluşma riski yüksektir. Aynı durum, özellikle kafa sarsıntısı ya da beyin ön lobu yaralanması geçiren çocuklar için de geçerlidir. Erken yaşlarda kurşun, zehirli kimyasal maddeler veya diğer çevresel toksinlere maruz kalan küçük çocuklar da, yüksek DEHB riski altındadır.

DEHB, her zaman çocukluk döneminde başlar. Fakat bazen belirtileri, ergenlik dönemine kadar teşhis edilemeyebilir. Bu yüzden, ergenlik döneminde teşhis konulan kişiler, aslında yıllardır DEHB rahatsızlıkları yaşamış ve bu yaşa kadar, rahatsızlıktan kaynaklanan pek çok soruna katlanmak zorunda kalmışlardır. Ayrıca, araştırmalar DEHB rahatsızlıkları bulunan çocukların yüzde 30 ila 70’inin, yetişkinlik dönemlerinde de rahatsızlık belirtileri yaşamaya devam ettiğini göstermektedir.

DEHB rahatsızlıklarının genetik ile bağlantısı nedir?

DEHB rahatsızlıkları, aile bireylerinde devam etme eğilimindedir. Çalışmalar, bir veya daha fazla üyesinde DEHB rahatsızlıkları bulunan ailelerde, bazı genetik özelliklere bağlı olarak rahatsızlıkların oluşma riskinin yüksek olduğunu göstermiştir. Ayrıca, ebeveynlerden birisinde veya her ikisinde birden DEHB rahatsızlıkları bulunuyorsa, çocuklarda da ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Ve gençliklerinde DEHB problemleri olan babaların en az üçte birinin, çocuklarında da bu hastalık görülmektedir.

DEHB ile ne tip beyin değişiklikleri ortaya çıkar?

Çalışmalar DEHB problemleri bulunan çocuklar ve yetişkinlerde, nörotransmitter olarak bilinen bazı beyin kimyasallarının, anormal ya da düzensiz işleyişe sahip olduğunu göstermektedir. Ayrıca, davranışları düzenleyen sinir yollarının çalışma biçiminde anormallikler görülebilmektedir. Buna ek olarak, DEHB rahatsızlıkları bulunan çocukların belirli beyin bölgeleri, diğer çocuklara oranla daha küçük veya daha az aktif olabilmektedir.

Yapılan son çalışmalar, dopamin adlı beyin kimyasalının DEHB oluşumunda rol oynadığını göstermektedir. Dopamin, sinirler ile beyin arasındaki sinyalleri taşıyan önemli bir kimyasaldır. Bu kimyasalın görevleri hareket, uyku, duygu durum, dikkat ve öğrenme gibi birçok işlev ile bağlantılıdır.

Dopamin enzimi ile ilgili olarak DEHB rahatsızlıklarının kalıtımsal kökenine odaklanan bir çalışma, özellikle DRD4 isimli bir gen türünün hastalık üzerinde etkisi olabileceğini işaret etmektedir. Bu gen, beyindeki bir dopamin algılayıcısı ile ilişkilidir. Yapılan çalışma, DEHB olan çocuklarda DRD4 gen çeşidi bulunma ihtimalinin, diğer çocuklara oranla daha yüksek olduğunu göstermiştir. İlginç olan ise, DEHB rahatsızlıkları bulunan ve üzerlerinde çalışma yapılan tüm çocukların DRD4 gen varyantı bulunmamasıydı. Fakat bu geni taşıyan çocukların IQ düzeyleri, DEHB bulunan diğer çocuklara oranla daha yüksekti. Ayrıca gen varyasyonuna en yaygın olarak, DEHB rahatsızlıkları zaman içinde gelişen çocuklarda rastlandı.

DEHB bulunan yetişkinler üzerinde yapılan diğer bir çalışma, bu hastaların dopamin sistemlerinin zayıf olduğunu gösterdi. Çalışma, uyarıcı ilaçlar kullanılmasının, bu hastalarda neden olumlu etki gösterdiğinin anlaşılmasına yardımcı oldu. Uyarıcı DEHB ilaçları, beyinde dopamin seviyesini arttırarak, zayıf dopamin sinyallerinin güçlenmesine yardımcı olurlar. Böylece, DEHB bulunan erişkinlerin beyninde dopamin aktivitesinin azalması engellenir. Ayrıca kötüye kullanımı mümkün olan nikotin ve kokain gibi bazı uyarıcı maddeler de, geçici olarak beyindeki dopamin etkinliğini arttırmaktadır. Çalışmaları gerçekleştiren uzmanlar, bu verilere dayanarak oluşturdukları tezlerinde, DEHB hastalarının uyuşturucu kullanımı konusunda neden daha büyük bir risk altında olduklarını da açıklamış oldular.

DEHB oluşumunda çevresel toksinlerin rolü nedir?

Yaşanan veya çalışılan ortamda kurşun ya da zehirli kimyasallar olmasının da DEHB oluşumunda bir rolü olabilir. Araştırmacılar, bazı toksinlerin çocuklarda beyin gelişimine engel olabileceğini ve bu yüzden DEHB’ye yol açabileceğini düşünüyorlar.

Çok fazla televizyon izlemek DEHB oluşumuna neden olur mu?

Geçmişte yapılan bazı çalışmalar, çok fazla televizyon izlemenin DEHB oluşumu ile bağlantıları üzerinde durmuştu. Fakat yeni çalışmalar, küçük çocuklarda DEHB oluşumunun; televizyon karşısında harcanan süreden etkilenmediğini göstermektedir.

Uzmanlar, yapılan bir çalışmada ebeveynler, öğretmenler, anaokulu ve birinci sınıf öğrencilerinden elde edilen anket verilerini gözden geçirdiler. Bu çalışma ile elde edilen bulgular, anaokulu öğrencilerinin televizyon karşısında harcadıkları sürenin, dikkat sorunlarının oluşma ihtimali ile bağlantılı olmadığı şeklinde yorumlandı.

DEHB ile bağlantılı olabilecek doğum öncesi riskler var mıdır?

Çalışmalar, hamilelik döneminde sigara veya alkol kullanan kadınların çocuklarında DEHB rahatsızlıkları gelişmesi riskinin yüksek olduğunu göstermektedir. Ayrıca bazı çalışmalara göre, hamilelik sırasında sigara kullanan kadınların, doğrudan kendilerinde DEHB oluşma ihtimali vardır. Kimi çalışmalarda ise, hamilelik döneminde alkol veya uyuşturucu kullanılmasının, nörotransmitterlerin üretimini sağlayan nöron aktivitesini azaltabileceği sonucuna varıldı.

Bunlara ek olarak, doğum kilosu düşük olan ya da anneleri zor bir hamilelik dönemi geçiren çocuklarda, DEHB rahatsızlıkları ortaya çıkma riski daha yüksektir.