• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Sebepleri
• Komplikasyonlar
• Tedavisi
• Testler ve Teşhis
• Tedavisi devamı

Nedir

Dizartri, konuşmanın bozulmasına sebep olan bir durumdur. Dizartrinin sebebi, konuşurken kullanılan kasların kontrol ya da koordine edilmesinde güçlük yaşanması ya da bu kasların zayıf olmasıdır. Dizartri çoğunlukla anlaşılması zor olabilen geveleme tarzında ya da yavaş konuşmayla karakterizedir.

Dizartrinin sık görülen sebepleri inme, beyin hasarı, beyin tümörü, yüz felcine ya da zayıflığına sebep olan durumlar ve dejeneratif bozukluklardır. Dizartri ayrıca sakinleştirici ilaçlar ya da uyuşturucular gibi bazı maddeler sebebiyle de oluşabilir.

Dizartrinin tedavisi, mümkünse, altta yatan sebebe yöneliktir ve bu, konuşmayı düzeltebilir. Konuşma terapisi, genellikle, dizartrili kişilerin konuşmasını düzeltmek için faydalıdır. Eğer dizartri, reçeteli ilaçlar sebebiyle oluşursa, ilaçları değiştirmenin ya da bırakmanın faydası olabilir.

Belirtiler

Dizartrinin belirtileri, altta yatan sebebe bağlı olarak değişebilir. Belirtiler şunlardır:

• Geveleyerek konuşma

• Konuşma hızının yavaş olması

• Fısıltıdan daha yüksek sesle konuşamamak

• Anlaşılması zor olacak şekilde hızlı konuşmak

• Genizden konuşma, sesin rahatsız edici olması ya da gergin olması

• Düzensiz ya da anormal konuşma ritmi

• Düzensiz volüm

• Monoton konuşma

• Dili ya da yüz kaslarını hareket ettirmede güçlük

• Salya artışı

Sebepleri

Dizartri, konuşmayı kontrol eden ağız, yüz ya da üst solunum yollarındaki kasları hareket ettirme zorluğu sebebiyle oluşur.

Dizartriye sebep olabilecek durumlar şunlardır:

• Amyotrofik lateral skleroz (ALS, yani Lou Gehrig hastalığı)

• Beyin hasarı

• Beyin tümörü

• Serebral Palsi

• Guillain-Barre Sendromu

• Kafa yaralanması

• Huntington Hastalığı

• Lyme Hastalığı

• Multipl Skleroz

• Miyastenia Gravis

• Parkinson Gastalığı

• İnme

• Wilson Hastalığı

Uyuşturucular ya da sakinleştiriciler de dizartriye sebep olabilir.

Komplikasyonlar

Dizartri bazı komplikasyonlara yol açabilir:

• İletişim sorunları: Dizartri, konuştuğunuz zaman başkalarının sizi anlamasını zorlaştırabilir ve etkili bir şekilde iletişim kurma yeteneğinizi azaltabilir.

• Sosyal açıdan zorluklar: Dizartrinin sebep olduğu iletişim sorunları aileniz ve arkadaşlarınızla ilişkilerinizi etkileyebilir ve sosyal durumları zor hale getirebilir.

• Depresyon: Dizartri bazı kişilerde sosyal izolasyona ve depresyona sebep olabilir.

Tedavisi

Doktora ne zaman gitmeli?

Dizartri altta yatan ciddi bir sorunun işareti olabileceği için, anlaşılır bir şekilde konuşma yeteneğinizde ani ya da açıklanamayan değişiklikler olduğunda doktorunuza başvurun.

Randevuya hazırlık

Dizartri acil tıbbi müdahale gerektirir. Anlaşılır bir şekilde konuşma yeteneğinizde ani ya da açıklanamayan değişiklikler fark ederseniz hemen doktorunuza başvurun. Muhtemelen ilk olarak aile doktorunuza ya da pratisyen bir doktora başvuracaksınız. Doktor, şikâyetleriniz hakkında sorular soracak, fiziksel bir muayene yapacak ve kullandığınız ilaçları gözden geçirecektir. Eğer doktorunuz, altta yatan tıbbi bir sorunun şikâyetlerinize sebep olduğundan şüphelenirse, daha detaylı değerlendirme için sizi bir sinir sistemi uzmanına (nörolog) yönlendirecektir.

Randevular kısa olabileceği ve genellikle ele alınması gereken çok konu olduğu için, randevuya hazırlıklı olmanız iyi olacaktır. Randevunuza hazırlanmanıza yardımcı olacak ve doktorunuzdan beklentilerinizin ne olması gerektiğine dair bazı bilgiler şunlardır:

Neler yapabilirsiniz?

• Randevu öncesi kısıtlamalardan haberdar olun: Randevunuzu alırken, diyetinizi sınırlamak gibi önceden yapmanız gereken herhangi bir şey olup olmadığını sorun.

• Şikâyetlerinizi not edin: Randevuyu alma sebebinizle ilgisiz görülebilecek belirtileri de yazın.

• Önemli kişisel bilgilerinizi, hayatınızdaki önemli sıkıntıları ya da son zamanlarda hayatınızda meydana gelen değişikleri yazın.

• Kullanmakta olduğunuz tüm ilaçların, vitamin ve takviyelerin listesini yapın.

• Eğer mümkünse randevuya ailenizden biriyle ya da bir arkadaşınızla gidin. Bazen, randevu sırasında verilen bilgilerin tümünü kavramak zor olabilir. Size eşlik eden biri sizin kaçırdığınız ya da unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.

• Doktorunuza soracağınız soruları not edin.

Doktorunuzla geçireceğiniz zaman sınırlıdır, bu yüzden bir soru listesi hazırlamanız birlikte geçireceğiniz zamandan en iyi şekilde yararlanmanızı sağlayacaktır. Zaman kalmaması ihtimaline karşı, sorularınızı en önemliden en önemsize doğru sıralayın. Dizartri konusunda doktorunuza soracağınız bazı temel sorular şunlardır:

• Dizartri, şikâyetlerimin sebebi olabilir mi?

• Şikâyetlerimin diğer olası sebepleri nelerdir?

• Hangi testleri yaptırmam gerekiyor?

• Bir uzmana gitmeli miyim? Bunun maliyeti ne kadar olur ve sigortam bunu karşılar mı?

• Bana verebileceğiniz herhangi bir broşür ya da yazılı materyal var mı? Hangi web sitelerini tavsiye edersiniz?

Doktorunuza sormak için hazırladığınız soruların yanı sıra, randevu sırasında anlamadığınız bir şey olduğunda soru sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan beklentiniz ne olmalı?

Doktorunuz size bazı sorular soracaktır. Bunları cevaplamaya hazır olmanız, bahsetmek istediğiniz diğer konular için size daha fazla zaman kazandırabilir. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Şikâyetleriniz ilk olarak ne zaman başladı?

• Şikâyetleriniz sürekli miydi, yoksa ara sıra mı oluyordu?

• Şikâyetleriniz ne kadar şiddetli?

• Şikâyetlerinizi iyileştirdiğini düşündüğünüz herhangi bir şey var mı?

• Şikâyetlerinizi kötüleştirdiğini düşündüğünüz herhangi bir şey var mı?

Testler ve Teşhis

Yaşadığınız dizartri türünün teşhis edilmesi için, konuşma güçlüğünüz, bir konuşma ve dil patologu tarafından değerlendirilebilir. Bu, altta yatan sebebi bulmakla sorumlu olan nörolog için faydalı olabilir.

Altta yatan olası sebeplerin araştırılması için tıbbi geçmişinizin gözden geçirilmesinin ve kapsamlı bir fiziksel muayenenin yanı sıra kullanılan testler ve işlemler şunlardır:

• Görüntüleme testleri: Bilgisayarlı tomografi (BT) ya da manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi testler, beyninizin, kafanızın ve boynunuzun görüntülerini elde etmek için kullanılabilir. Bunlar, konuşma sorununun sebebini saptamaya yardımcı olabilir.

• Beyin ve sinir incelemeleri: Beyindeki elektriksel aktiviteyi ölçmek için elektroensefalogram (EEG) kullanılabilir. Elektromiyogram (EMG), sinirlerdeki elektriksel aktiviteyi değerlendirebilir, çünkü sinirler, kaslarınıza mesaj iletirler. Sinir iletim çalışmaları, elektriksel sinyaller sinirlerden kaslara doğru giderken bu sinyallerin kuvvetini ve hızını ölçebilir. Bu testler belirtilerinizin kaynağını saptamaya ve altta yatan sebebe tanı koymaya yardımcı olabilir.

• Kan ve idrar testleri: Kan ve idrarın incelenmesi, belirtilere enfeksiyöz (bulaşıcı) ya da inflamatuvar (iltihaplı) bir hastalığın sebep olup olmadığını anlamaya yardımcı olabilir.

• Lomber ponksiyon (omurilikten su alma): Bu işlemde bir doktor ya da hemşire, laboratuarda incelenmek üzere omurga kanalından beyin omurilik sıvısı örneği alır. Lombar ponksiyon, ciddi enfeksiyonları; Guillain-Barre sendromu ve multipl skleroz gibi merkezi sinir sistemi bozukluklarını ve beyin ya da omurilik kanserlerini teşhis etmeye yardımcı olabilir.

• Beyin biyopsisi: Eğer bir beyin tümöründen şüpheleniliyorsa, doktorunuz, laboratuarda incelenmek üzere beyin dokunuzdan küçük bir örnek alabilir.

• Nöropsikolojik testler: Bu testler bilişsel fonksiyonunuzu ölçer ve zihinsel, dilsel ve uzamsal yeteneklerinizin yanı sıra hafızanızı, mantık yürütmenizi ve muhakemenizi değerlendirir. Birçok vakada bu bilişsel yetenekler dizartri tarafından etkilenmez. Dizartri, konuşmayı zorlaştırsa da, bu bozukluğa sahip birçok kişi konuşmayı, yazı dilini ve sözel olmayan iletişimi anlamakta zorluk çekmez.

Tedavisi devamı

Dizartri tedavisi altta yatan sebebe yöneliktir ve bu, konuşmayı düzeltebilir. Eğer dizartri reçeteli ilaçlar sebebiyle oluştuysa, bu ilaçları değiştirme ya da bırakma konusunda doktorunuzla konuşun.

Konuşma ve Dil Terapisi

Normal konuşmanıza tekrar kavuşmanız için konuşma ve dil terapisi gerekli olabilir. Konuşma ve dil pataloğu konuşma güçlüklerinizin şiddetini belirleyebilir, konuşmanızı düzeltmek için bir tedavi planı oluşturabilir ve daha sonra bu planı faaliyete geçirmek için sizinle birlikte çalışabilir.

Eğer konuşmanızı etkili bir iletişim sağlayacak bir düzeye getirmek mümkün değilse, konuşma ve dil pataloğu, etkili bir şekilde iletişim kurmanıza yardımcı olacak başka iletişim yöntemleri (örneğin görsel ipuçları, el ve kol hareketleri, alfabe tahtası ya da elektronik aletler) tavsiye edebilir.

Başa Çıkma ve Destek

Eğer dizartri, konuşmanızın anlaşılmasını zorlaştıracak derecede belirginse, aşağıdaki ipuçları başkalarıyla daha etkili bir şekilde iletişimde bulunmanıza yardımcı olabilir:

• Az ile başlayın: Uzun cümleler kurmadan önce anlatacağınız konuya tek bir sözcükle ya da kısa bir ifadeyle başlayın.

• İnsanların sizi anlayıp anlamadıklarını ölçün: Bahsettiğinizin şeyin anlaşıldığını doğrulamak için sizi dinleyenleri kontrol edin.

• Eğer yorgunsanız konuşmayı uzatmayın: Yorgun olmanız, konuşmanızın anlaşılmasını daha zor hale getirebilir, bu yüzden yorgun olduğunuzda sohbetlerinizi kısaltın.

• Yedekte malzeme bulundurun: Yanınızda kalem ve kâğıt taşıyın; böylece gerekli olduğunda mesajınızı yazabilirsiniz.

• Kestirme yollar kullanın: Sohbetler sırasında çizimler, diyagramlar yapın ya da fotoğraflar kullanın; böylece her şeyi söylemek zorunda kalmazsınız. Mimik kullanmak ya da bir nesneye işaret etmek de mesajınızı vermenize yardımcı olabilir.

Aile ve Arkadaşlar

Eğer dizartrisi olan bir aile bireyi ya da bir arkadaşınız varsa, aşağıdaki ipuçları o kişiyle daha iyi iletişim kurmanızı sağlayabilir:

• Kişiye konuşması için zaman tanıyın.

• Cümleleri tamamlamayın ya da yanlışları düzeltmeyin.

• Kişi konuşurken ona bakın.

• Ortamda dikkati dağıtan sesleri azaltın.

• Eğer onu anlamakta zorluk çekiyorsanız, bunu bilmesini sağlayın.

• Yanınızda kağıt ve kalem bulundurun.

• Sohbetlerde yardımcı olması için, dizartisi olan kişinin, sözcükler, resimler ve fotoğraflardan oluşan bir kitap hazırlamasına yardımcı olun.

• Dizartrili kişiyi sohbetlere mümkün olduğu kadar çok dahil edin.

• Normalde konuştuğunuz gibi konuşun. Dizartrili birçok kişi başkalarını zorluk çekmeden anlayabilir. Eğer sevdiğiniz kişi bu durumdaysa, yavaş konuşmanıza ya da yüksek sesle konuşmanıza gerek yoktur.