Endometriozis rahmin iç kısmındaki dokunun başka bölgelerde büyüdüğü bir rahatsızlıktır. Bölgede şiddetli ağrıdan çok ağır geçirilen adet dönemlerine kadar farklı belirtiler verebilir. Bazı kadınlarda rahatsızlığın şikayetleriyle hayat kalitesi önemli ölçüde düşerken bazılarında fark edilir belirtiler ortaya çıkmaz. Hastalığın kesin bir tedavisi yoktur ancak çeşitli yöntemlerle belirtiler iyileştirilebilmektedir.

Endometriozisin sebepleri kesin olarak bilinmemekle beraber nedenleriyle ilgili çeşitli teoriler mevcuttur. Ancak bunların hiçbiri henüz bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. 

Normal bir adet döngüsünde vücut rahmin iç kısmındaki tabakayı atar. Bu süreçte adet kanı rahimden ve serviksteki küçük bir açıklıktan geçer ve vajinadan dışarı atılır. Endometriozisle ilgili en eski teorilerden biri geriye adet denilen bir süreçle ilgilidir. Bu süreçte adet kanı vajinadan dışarı atılacağına yumurta kanallarından leğen boşluğuna geri akar. 

Bir başka teoriye göre ise hormonlar rahmin dışındaki hücreleri, rahmin iç yüzeyindeki hücrelere benzeyecek şekilde dönüştürür. Rahmin içindeki hücrelere endometriyal hücreler denir.

Bazı uzmanlara göre ise endometriozisin sebebi karın boşluğundaki küçük bölgelerin endometriyal dokuya dönüşmesidir. Bunu mümkün kılan şey karındaki hücrelerin embriyonik hücrelerden oluşmasıdır. Embriyonik hücreler endometriyal hücreler gibi davranıp onlar gibi şekil alabilirler. Bunun neden gerçekleştiği ise bilinmemektedir.

Yanlış yerdeki endometriyal hücreler pelvik duvarlarda ya da bu alandaki mesane, yumurtalık, rektum gibi organların yüzeylerinde bulunabilirler. Adet döngüsünde salgılanan hormonlara tepki vererek döngü boyunca büyür, kalınlaşır ve kanarlar. 

Adet kanının sezaryen gibi bir cerrahi operasyon sonrasında kalan yaradan pelvik boşluğa sızması da olasıdır. 

Bir diğer teoriye göre endometriyal hücreler lenfatik sistem yoluyla rahimden dışarı çıkarlar. Başka bir teori ise endometriozisin sebebi olarak görevini tam olarak yapmayan bağışıklık sisteminin hatalı endometriyal hücrelerini yok etmemesini gösterir. 

Bazı uzmanlar endometriozisin cenin döneminde başlayabileceğini belirtiler. Bu evrede yanlış yerde oluşan hücre dokuları ergenlik çağına geldiğinde hormonlara tepki vermeye ve belirti göstermeye başlarlar. Bu teoriye Mullerian teorisi adı verilir. Endometriozisin gelişmesi genlere ve hatta çevresel faktörlere de bağlı olabilir. 

Endometriozisin belirtileri yumurtalık kistleri veya pelvik enflamatuar hastalık gibi şikayetlerin belirtilerine benzediğinden teşhis koyulması zor olabilir. Bunun için fiziksel muayenenin yanında ultrason ya da laparoskopi gibi testler uygulanabilir.