• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayene
• Teşhisi
• Tedavisi
• Önleme

Nedir

Geçici Tam Hafıza Kaybı (Global Amnezi)

Geçici tam hafıza kaybı, epilepsi veya felç gibi yaygın nörolojik durumlardan kaynaklanabilen kısa süreli ani hafıza kaybıdır.

Geçici tam hafıza kaybı yaşandığında yakın zamana ait olaylara dair hatıralarınız yok olur, bu yüzden nerede olduğunuzu ve oraya nasıl gittiğinizi hatırlayamazsınız. Ayrıca bir gün, bir ay, hatta bir yıl önceki olayları hatırlamanız istendiğinde cevap veremeyebilirsiniz. Geçici tam hafıza kaybında kim olduğunuzu hatırlar, iyi tanıdığınız insanları tanırsınız, fakat bu durum hafıza kaybınızı endişe verici bir şey olmaktan çıkarmaz.

Neyse ki geçici tam hafıza kaybı nadirdir, zararsız görünmektedir ve tekrarlama ihtimali çok düşüktür. Bu hastalığın nöbetleri genelde kısa sürer ve sonrasında hafıza eskisi gibi olur.

Belirtileri

Belirtiler

Geçici tam hafıza kaybı ana belirtisiyle bilinir, bu da yeni hatıraları ve yakın olayları hatırlayamamaktır. Bu belirti varsa, diğer olası hafıza kaybı nedenlerini elemek önemlidir.

Teşhis için şart olan belirtiler

Doktorlar aşağıdaki işaretlere ve belirtilere bakarak geçici hafıza kaybı teşhisi koyarlar:

• Bir tanığın doğruladığı ani hafıza kaybı
• Hafıza kaybına rağmen kim olduğunu bilmek
• Normal durumda olmak (bildik nesneleri tanımak ve ismini söyleyebilmek, basit talimatları yerine getirebilmek)
• Beynin belli bir bölgesinde hasar işareti (örneğin felç, istemsiz hareketler, kelime tanımada bozukluk) olmaması
• 24 saatten uzun bir süre geçmemiş olması
• Hafızanın yavaş yavaş yerine gelmesi
• Hafıza kaybı sırasında nöbet geçirmeme
• Yakın dönemde bir kafa yaralanması veya sara nöbeti olmaması

İlave işaretler ve belirtiler
Bazen hafıza kaybına şu işaretler ve belirtiler eşlik eder:

• Baş ağrısı
• Bulantı
• Kusma
• Baş dönmesi
• Ürperme veya ateş basma
• Ölmekten korkma
• İğne batma ve karıncalanma duyumları
• Soğuk el veya ayaklar
• Güçlü duygusal dışavurum
• Görsel bozukluk
• Kalbin küt küt atması

Geçici hafıza kaybı nöbetleri ortalama altı saat sürer ve kalıcı bir hasar söz konusu olmaz. Nöbet geçtiğinde hafıza sorunu yaşadığınız sırada olanları hiç hatırlamazsınız, hatırlanmayan süre birkaç saatten fazla olabilir. Bunun dışında hafızanız yerindedir.

Ne zaman doktara görünmeli

Gerçekliğin normal algısına geçmeden önce olanları hatırlamayan herkes hemen doktora görünmelidir. Eğer hafıza kaybı yaşayan kişi bir ambulans çağıramayacak kadar ne yapacağını bilemiyorsa, siz çağırın.

Her ne kadar geçici hafıza kaybı zararsız olsa da, bu hastalığı ani hafıza kaybına neden olan ölümcül durumlardan ayırt etmenin kolay bir yolu yoktur. Aslına bakılırsa ani hafıza kaybının geçici tam hafıza kaybından ziyade bir felç veya nöbet yüzünden meydana gelme ihtimali daha yüksektir. Hafıza kaybının sebebini tespit etmenin tek yolu tıbbi incelemedir.

Sebepleri

Sebepler

Birçok vakada geçici tam hafıza kaybı belirtiler başlamadan hemen önceki fiziksel veya psikolojik açıdan stresli bir olaya bağlanabilir. Hafıza kaybını başlattığı bildirilen olaylar arasında şunlar bulunur:

• Aniden soğuk veya sıcak suya girmek
• Zorlayıcı fiziksel faaliyet
• Cinsel temas
• Anjiyo, endoskopi gibi tıbbi işlemler
• Aşır çalışma, çatışma veya kötü bir haberden kaynaklanan akut duygusal stres,

Geçici tam hafıza kaybının altta yatan sebepleri bilinmemektedir. Geçici tam hafıza kaybı ile geçmişte migren rahatsızlığı olması arasında bir bağlantı var gibi görünmektedir, bununla birlikte iki rahatsızlığın altında yatan sebepler de yeterince anlaşılmamıştır.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

İlginçtir ki felçlerle doğrudan ilişkili olan yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol gibi durumlar tam hafıza kaybı için bir risk faktörü oluşturmazlar. Cinsiyetinizin de riskle ilişkisi yok görünmektedir.

En net risk faktörleri şunlardır:

• Yaş. 50 yaş ve üstü insanların geçici tam hafıza kaybına uğramaları ihtimali genç insanlara göre daha fazladır.
• Geçmişte migrenler. Migrenleriniz varsa, geçici tam hafıza kaybına uğrama ihtimaliniz migreni olmayan bir insana göre çok daha fazladır.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Geçici tam hafıza kaybının doğrudan bir komplikasyonu yoktur, fakat duygusal strese sebep olabilir. Eğer böyle bir şey yaşadıysanız, hafızanızdaki boşluk sizi tedirgin edebilir, aynı şeyin bir daha olması ihtimali sizi endişelendirebilir. Ayrıca hafıza kaybı gibi çarpıcı bir belirti genelde altta yatan başka bir hastalığın habercisidir. Fakat geçici hafıza kaybı bunun bir istisnasıdır, fakat bir felç geçireceğiniz veya bir tümörünüz olduğu korkusundan kurtulmak zor olabilir.

Eğer teskin edilmeye ihtiyacınız varsa, doktorunuzdan nörolojik testinizi ve teşhis testlerini sizinle birlikte tekrar incelemesini isteyebilirsiniz. Bir psikolog danışman veya psikoterapist ısrarlı kaygıyla baş etmenizde size yardımcı olabilir. Unutmayın ki geçici tam hafıza kaybı felç için bir risk faktörü değildir.

Muayene

Doktora Hazırlık

Herhangi bir olaydan sonra o ana kadar ani hafıza kaybı yaşamış olan herkes acil servise başvurmalıdır. Hemen 112’yi veya başka bir acil servis numarasını arayınız. Eğer bir arkadaşınız veya aile üyeniz önünüzde bu belirtileri yaşarsa onu hemen hastaneye götürünüz. 

Eğer evden ayrılmadan önce veya hastaneye giderken vaktiniz olursa, doktorla karşılaşmadan önce hazırlanmak için aşağıdaki bilgileri kullanın. Yanınızdaki kişi son olayları hatırlamadığı için doktor için çok önemli bilgileri siz verebilirsiniz.

Yapabilecekleriniz

• Hafıza kaybından hemen önceki önemli fiziksel veya psikolojik olayı not alın. İş yerinde veya evdeki bir kavga veya anlaşmazlık, fiziksel olarak zorlayıcı bir eylem, aniden soğuk veya sıcak suya girmek, yakınınızın alarma geçmesine veya kendisini zorlamasına sebep olacak herhangi bir şey.
• Hafıza kaybına eşlik eden uyuşma, takatsizlik veya titreme gibi işaret ve belirtileri not edin. 
• Yakınınıza konmuş herhangi bir tıbbi teşhis söz konusuysa onu not edin. Ayrıca kullandığı bütün ilaçları yazınız.
• Tıbbi değerlendirme boyunca yakınınızın yanından ayrılmayınız. Ani hafıza kaybı ciddi bir tıbbi soruna işaret edebilir. Doktorun size verdiği tüm bilgileri can kulağıyla dinleyin ve bir sonraki adımlar için alınacak kararlara katılın.
• Doktora soracağınız soruları yazın.

Yakınınız adına doktora sormak için bir sorular listesi oluşturun. Her ne kadar geçici tam hafıza kaybı yaşayan insanlar düşünüp konuşabilse de, büyük bir ihtimalle ciddi stres altında olacaklardır. Geçici tam hafıza kaybı için sorulabilecek kimi basit sorular şunları içerir:

• Yakınınızın belirtilerinin en olası sebebi nedir?
• Başka hangi olası sebepler olabilir?
• Ne tür testler tavsiye ediyorsunuz?
• Şu anda herhangi bir tedaviye ihtiyaç var mı?
• Evde ne tür belirtiler ve işaretlere dikkat etmeliyim?
• Acil servisi aramamı gerektiren belirti ve işaretler nelerdir?
• Yakınımın belirtilerinin iyileşmesi ne kadar sürer?
• Hafızası tümüyle yerine gelecek mi?
• Bu sorununun bir daha yaşanmaması için yakınımın yapabileceği bir şey var mı?
• Bu durumun uzun dönemli komplikasyonları nelerdir?

Bu sorulara ek olarak, muayene sırasında bir şeyi anlamadığınız takdirde sormaktan çekinmeyiniz. 

Doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz

Doktorunuz büyük ihtimalle size yakınınızın belirtileri ve hafıza kaybına kadar ki olaylar hakkında sorular soracaktır.

Doktorunuz yakınınıza şu soruları sorabilir:

• Son hatırladığınız şey nedir?
• Şu an nerede olduğunuzu biliyor musunuz?
• Sizinle birlikte hastaneye gelen kişiyi tanıyor musunuz?
• Hafıza kaybı dışında başka bir belirtiniz var mı?
• Başınız dönüyor mu?
• Denge ve koordinasyon sorunlarınız var mı?
• Vücudunuzun herhangi bir yanında kuvvetsizlik veya uyuşma var mı?
• Görmeyle ilgili herhangi bir sorununuz var mı?
• Belirtileriniz arasında baş ağrınız var mı?

Hafıza kaybının derecesini öğrenmek için doktorunuz size bir genel kültür sorusu sorabilir – mesela başbakanın adı gibi- ve rasgele kelimelerden oluşan bir listeyi ne kadar hatırlayabildiğinizi kontrol edebilir.

Doktor size şu soruları sorabilir:

• Yakınınızın hafıza kaybı ne zaman başladı?
• Hafıza kaybı aniden mi ortaya çıktı yoksa yavaş yavaş mı?
• Daha önce böyle bir şey olmuş muydu?
• Yakınınız baş yaralanmasına neden olan bir kaza geçirmiş miydi?
• Yakınınız yakın zamanda önemli bir stres, tartışma veya kayıp yaşadı mı?
• Belirtiler başladığından beri felç belirtisi gördünüz mü?
• Yakınızın başka tıbbi sorunları var mı?
• Migren ağrıları var mıydı?
• Yakınınız yenilerde ameliyat oldu mu veya tıbbi bir işlemden geçti mi?
• Yakınınız reçeteli, reçetesiz, bitkisel olmak üzere ne tür ilaçlar kullanıyor?

Teşhisi

Testler ve Teşhis

Geçici tam hafıza kaybının teşhisi benzer bir hafıza kaybına neden olabilecek daha ciddi rahatsızlıkları –mesela felç, nöbet, kafa yaralanması- eleme üzerine kuruludur. 

Fiziksel Muayene
Muayene nörolojik bir incelemeyle başlar, refleksler, kaslar,  kas gücü, duyusal işlevler, yürüyüş, duruş, koordinasyon ve denge kontrol edilir. Doktorunuz düşünceyi, muhakemeyi ve hafızayı test eden sorular sorabilir.

Beyin tarama testleri
Bir sonraki adım beyindeki elektrik faaliyetleri ve dolaşımındaki anormallikleri test etmektir. En yaygın taramalar ağrısıdır ve her biri iki saatten az sürer.

• Elektroensefalografi (EEG). EEG beynin elektrik faaliyetlerini kafaya bağlanan elektrotlar yoluyla ölçer. Epilepsi hastası olan insanların nöbet geçirmediklerinde bile beyin dalgalarında değişimler olur. 
• Bilgisayar tomografi taraması. Bilgisayar tomografi makineleri özel X-ışınları cihazları kullanarak farklı açılardan resimler elde eder ve beynin ve kafatasının kesitlerini oluşturmak için bunları birleştirir. Tomografi taramaları daralmış, aşırı genişlemiş veya çatlamış kan damarları, geçmişte yaşanan felçler gibi beyin yapısındaki anormallikleri gösterir.
• Manyetik rezonans taraması (MR). Bu teknik beynin ayrıntılı kesitlerini oluşturmak  için manyetik alan ve radyo dalgaları kullanır. MR cihazı farklı açılardan incelenebilecek üç boyutlu imgeler oluşturmak için bu kesitleri birleştirebilir.

Tedavisi

Tedavi

Geçici tam hafıza kaybı için herhangi bir tedaviye gerek yoktur. Kendi kendine çözülür ve bilinen hiçbir kalıcı etkisi yoktur.

Önleme

Önlem

Geçici tam hafıza kaybının sebebi bilinmediği ve tekrar etme oranı çok düşük olduğu için, bu kondisyonu engellemek için herhangi bir bilinen yaklaşık mevcut değildir. Bazı doktorlar azalan kan dolaşımının sebep olduğu teorisinden hareketle kan dolaşımını geliştirmek için günlük aspirin kullanımını tavsiye edebilir.

Yaşadığınız geçici tam hafıza kaybı eğer aşırı çalışma, soğuk bir gölde yüzme gibi belli bir eylemden sonra ortaya çıkmışsa, doktorunuzla nasıl güvenli bir yol izleyeceğinizi konuşunuz. Doktorunuz hafıza kaybını tetikler görünen faaliyetlerinizi sınırlandırmanızı veya bunlardan kaçınmanızı tavsiye edebilir.