• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Göz kuruluğu, vücudun yeterli gözyaşı üretememesi ya da gözyaşını oluşturan bileşimin dengesinin bozulması sonucu meydana gelen bir rahatsızlıktır. Yani, kişi ya yeterli gözyaşı üretemez veya gözyaşları yeterince kaliteli değildir. Gözyaşı yetersizliği pek çok nedenden kaynaklanabilir.

Göz kuruluğu kişiye rahatsızlık verir. Gözlerde batma ve yanma görülür. Kişi belirli durumlarda, mesela uçakta, klimalı odada veya uzun süre bilgisayar ekranına baktığında göz kurluğu hissedebilir.

Göz kuruluğu tedavileri insanı rahatlatabilir. Tedavi, yaşam şartlarını değiştirmek veya göz damlası kullanmaktan oluşur. Ciddi göz kuruluğundaysa, ameliyat da bir seçenek olarak düşünülebilir.

Belirtileri

Belirtiler

Genelde her iki gözde birden görülen göz kuruluğu belirtilerinin ve işaretlerinin bazıları şunlardır:

• Gözlerde batma, yanma veya kaşınma
• Gözlerin içinde veya etrafında çapaklanma
• Duman veya rüzgarda gözlerdeki rahatsızlığın artması  
• Kısa bir süre bile okuduktan sonra gözlerin yorulması
• Işığa duyarlılık
• Lens takmakta zorlanma
• Gözlerin uzun süre sulanması
• Genelde günün sonuna doğru veya uzun bir süre bir şeye odaklandıktan sonra artan bulanık görme

Doktora Ne Zaman Başvurmalı?

Gözlerinizde uzun süredir devam eden göz kuruluğu belirtileri varsa, gözleriniz kızarıyorsa, kaşınıyorsa, yoruluyorsa veya acıyorsa doktorunuza görünün. Doktorunuz gözlerinizi rahatsız eden şeyi bulmaya çalışacak ya da sizi bir göz doktoruna sevk edecektir.

Sebepleri

Sebepleri

Göz kuruluğu yeterli gözyaşı üretilememesinden kaynaklanır. Gözyaşları su, yağ, protein ve elektrolitlerin karışımıdır. Bu karışım, gözlerinizin yüzeyini temiz ve berrak tutar, gözlerinizin iltihaplanmasını önler.

Bazı kişilerde görülen göz kuruluğunun nedeni, gözyaşlarındaki karışımın dengesinin bozulmasıdır. Bazı kişilerse, gözleri yeterince nemlendirecek kadar gözyaşı üretemezler. Göz kapaklarındaki sorunlar, ilaçlar veya çevresel faktörler gibi yan etkiler de göz kuruluğuna neden olabilir.

Gözyaşı Dengesinin Bozulması

Gözyaşı katmanı üç tabakadan oluşur: yağ, su ve mukoza. Bu üç tabakanın herhangi birinde oluşan sorunlar, göz kuruluğuna yol açar.

• Yağ. Gözkapaklarının kenarlarındaki minik bezelerin ürettiği gözyaşı katmanının dış tabakası, lipit denen yağlar içerir. Bunlar gözyaşı yüzeyini berraklaştırır ve ortada bulunan su tabakasındaki nemin buharlaşmasını yavaşlatır. Yağ bezeleriniz yeterli miktarda yağ üretemediğinde, sulu tabaka nemini çok çabuk kaybeder ve gözleri kurutur. Gözkapaklarındaki minik bezeleri tıkalı olan kişilerde göz kuruluğu normaldir. Göz kapaklarının kenarlarında akneye benzer lekeler, kaşıntı ve benzeri deri hastalıkları olan kişilerde bu bezeler genelde normal çalışamaz.
• Su. Orta tabakanın çoğu sudan oluşur ve içinde çok az da tuz vardır. Gözyaşı bezeleri tarafından üretilen bu tabaka gözleri temizler, gözdeki yabancı maddeleri dışarı atar. Gözleriniz yeterli su üretemediğinde, mukoza ve yağ tabakası birbirine değer ve kaşıntı yapar.
• Mukoza. Mukozanın iç tabakası, gözyaşlarının gözlerinizin yüzeyine yayılmasına yardımcı olur. Gözlerinizi kaplayacak kadar mukoza yoksa gözlerinizin yüzeyinde (kornea) kuru noktacıklar oluşabilir.

Gözyaşı Üretiminin Azalması

Göz kuruluğu, yeterli gözyaşı üretemediğinizde oluşur. Aşağıdaki durumlarda vücudunuz yeterli gözyaşı üretemeyebilir:

• 50 yaşın üzerinde. Gözyaşı üretimi yaşınız ilerledikçe azalır. 50 yaşın üzerindeki kişilerde göz kuruluğu yaygındır.
• Menopoz sonrası kadınlarda. Gözyaşı eksikliği kadınlarda, özellikle de menopoz sonrası kadınlarda daha yaygın görülür. Sebebi hormonların değişmesidir.
• Gözyaşı üretimini etkileyen bir hastalığınızın olması. Göz kuruluğunun ayrıca diyabet, eklem romatizması, deri tüberkülozu, deri sertleşmesi, tükürük ve salgı bezlerinde salgılamanın azalması, tiroit hastalıkları ve A vitamini eksikliği gibi hastalıklara eşlik ettiği görülmüştür.
• Lazerli göz ameliyatı. Lazerli kornea ameliyatı gibi ışınla yapılan ameliyatlar, gözyaşı üretimini azaltıp göz kuruluğuna yol açabilir. Bu tür sorunlardan oluşan göz kuruluğu genellikle geçicidir.
• Gözyaşı bezlerinin hasar görmesi. Gözyaşı bezlerinin radyasyondan veya iltihaplanmadan dolayı hasara uğraması da gözyaşı üretimini azaltabilir.

Gözkapaklarındaki Sorunlar

Gözlerinizi kırptığınızda, gözlerinizin yüzeyine durmadan gözyaşı tabakası yayılır. Gözkapaklarınızda gözlerinizi kırpmanızı engelleyecek bir sorun varsa, gözyaşı gözünüze gerektiği gibi yayılamaz veya çok çabuk kuruyarak göz kuruluğuna neden olur. Gözkapağı sorunlarının arasında, içe dönük gözkapakları ve dışa dönük gözkapakları sayılabilir.

İlaç Göz Kuruluğuna Yol Açabilir  

Göz kuruluğuna neden olan ilaçlar arasında şunlar vardır:

• Yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar ve idrar söktürücüler gibi.
• Antihistaminikler ve dekonjestanlar
• Doğum kontrol hapları
• Bazı antidepresanlar
• Ağrı kesiciler (ibuprofen ve naproksen gibi etken maddeler)
• İsotretinoin türü akne ilaçları

Göz Kuruluğunun Diğer Nedenleri

Göz kuruluğunun diğer nedenleri şunlardır:

• Rüzgar
• Yükseklik
• Kuru hava
• Odaklanma gerektiren işler; örneğin bilgisayar başında çalışmak, araba sürmek veya okumak.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Göz kuruluğuna yatkınlık kazandıran faktörler şunlardır:

• Yaşlanma
• Kadın olmak
• Göz kuruluğuna neden olan ilaçlar kullanmak
• Lazerli göz ameliyatı geçirmek
• Kanser tedavisi gibi gözleri hedef alan radyasyon tedavisi almak
• A vitamininden yoksun beslenmek veya omega-3 yağlı asitlerini yeterince almamak.

Komplikasyonları

Komplikasyonları

Göz kuruluğunun çoğu kişide herhangi bir komplikasyonu olmaz. Olabilecek komplikasyonlar aşağıdadır:

• Gözlerin sık sık iltihaplanması. Gözyaşlarınız gözlerinizin yüzeyini iltihaplardan korur. Yeterli gözyaşı olmadığında göz iltihabı riski artar.
• Göz yüzeyinde hasar. Tedavi edilmediğinde, ileri derecede göz kuruluğu gözde iltihaplanmaya yol açar, bu da korneada hasar ve görme sorunları yaratır.

Muayenesi

Randevunuza Hazırlanırken

Gözlerinizde canınızı sıkan bir sorun varsa, önce aile doktorunuzla görüşün. Doktorunuz sizi bir göz doktoruna yönlendirebilir.

Randevular genelde kısa olduğundan ve pek çok şey öğrenmek isteyeceğinizden, randevuya iyi hazırlanmanız işinize yarar. Size randevuya hazırlanmanız ve doktorunuzdan bekleyeceklerinizi bilmeniz için birkaç öneri:

Neler Yapabilirsiniz?

• Randevu öncesi kısıtlamalar olup olmadığını öğrenin. Randevu alırken daha önce yapmanız gereken bir şeyin olup olmadığını bilin.
• Belirtilerinizin hepsini yazın. Randevunuzla alakalı gibi görünmeyen şikayetlerinizi bile. İshal veya kusma varsa doktorunuz bunların ne zaman başladığını ve ne sıklıkta devam ettiğini öğrenmek isteyecektir.
• Kişisel bilgileriniz yazın. Yaptığınız gezi veya hayatınızda herhangi bir değişiklik varsa onu da yazın. Ayrıca günlük hayatınızı anlatın, hastalığa neden olabilecek ve son zamanlarda yediğiniz bir şey varsa yazın. Ek olarak, doktorunuz yakın zamanda ishalli biriyle temas edip etmediğinizi de öğrenmek isteyecektir.
• Sağlığınızla ilgili temel bilgileri not edin. Tedavi edildiğiniz başka hastalıkları ve aldığınız ilaçları da. Listenize kullandığınız bütün ilaçları, vitaminleri de ekleyin.
• Yanınızda mümkünse bir arkadaşınız ya da aileden biri olsun. Bazen bütün bilgiyi hatırlamak zor olabilir. Yanınızda biri olursa, sizin unuttuklarınızı veya atladıklarınızı hatırlayabilir.
• Doktorunuza sormak istediklerinizi bir kağıda yazın.

Doktorla vaktiniz sınırlıdır, bu yüzden sorularınızı listelerseniz vaktinizi boşa harcamamış olursunuz. Sorularınızı, en önemliden en önemsize doğru yazın ki vaktiniz biterse hazırlıklı olabilesiniz.

Göz kuruluğu hakkında doktorunuza sorabileceğiniz bazı sorular:

• Göz kuruluğunun nedeni ne olabilir?
• Sizce hastalığım geçici mi sürekli mi?
• Ne tür tahlillere ihtiyacım var?
• Nasıl bir tedavi önerirsiniz?
• Tedavinin yan etkileri neler olabilir?
• Önerdiğiniz tedavi dışında başka seçeneklerim var mı?
• Şu şu hastalıklarım da var. İkisiyle nasıl baş edebilirim?
• Birtakım kısıtlamalara tabi olacak mıyım?
• Bir uzmana görünmem gerekir mi? Bana ne kadara mal olur, sigortam bunu karşılar mı?
• Bana yazdığınız ilacın aynı içerikli başka bir türü var mı?
• Bana verebileceğiniz bir broşür vb var mı? Hangi web sitelerine bakmamı önerirsiniz?
• Kontrole gelmem gerekip gerekmediğine neye göre karar vereceksiniz?

Doktorunuz Ne Yapacak?

Doktorunuz muhtemelen size bir dizi soru soracak. Bu sorulara hazırlıklı olursanız, konu hakkında daha detaylı konuşamaya vaktiniz olur. Doktorunuz şunları sorabilir:

• İlk belirtileri ne zaman hissettiniz?
• Belirtiler sürekli miydi, ara ara mı?
• Şikayetlerinizi arttıran bir şey var mı?
• Şikayetlerinizi azaltan bir şey var mı?
• Ailenizde göz kuruluğu olan başka biri var mı?
• Eczanelerde satılan göz damlalarından alıp denediniz mi? Bu damlalar işe yarıyor mu?
• Şikayetleriniz sabahları veya akşamları artıyor mu?
• Hangi ilaçları kullanıyorsunuz?

Bu Arada Sizin Yapabilecekleriniz

Randevu gününü beklerken, şikayetlerinizi azaltmak için eczaneden bir göz damlası alıp deneyin. Yağlandırıcı göz damlalarını deneyin ve göz kızarmasını engelleyen göz damlalarından kaçının. Gözdeki kızarıklıklara kullanılan göz damlaları, gözdeki kaşıntı ve yanmayı arttırır.

Testleri

Tahlil ve Teşhis

Göz kuruluğunun teşhisi için yapılan tahliller arasında şunlar olabilir:

• Gözyaşı hacmini ölçmek. Doktorunuz Schirmer gözyaşı testi uygulayarak gözyaşı üretiminizi ölçer. Bu testte, alt gözkapaklarının altına kurutucu şeritler konur. Beş dakika sonra doktorunuz şeritlerde ne kadar gözyaşı toplandığına bakar.
• Gözyaşının kalitesini ölçmek. Diğer bir testte, göz yüzeyinizin durumunu anlamak için içinde özel bir boya bulunan göz damlası kullanılır. Doktorunuz korneadaki lekelere bakar ve gözyaşınızın buharlaşmasının ne kadar sürdüğünü ölçer.

Tedavisi

Tedavi ve İlaçlar

Orta derecede göz kuruluğu çeken çoğu vakaya, eczanelerde satılan göz damlaları ve evde uygulanan tedaviler önerilir. Göz kuruluğunuz geçmediği veya daha ciddi bir hal aldığı takdirde, tedavi seçenekleriniz göz kuruluğunun nedenlerine bağlı olarak belirlenir. Bazı vakalarda göz kuruluğu engellenebilir veya durdurulabilir. Bazı tedavilerse gözyaşı kalitesini artırıp çabuk buharlaşmayı engelleyebilir.

Göz Kuruluğunun Altında Yatan Nedenlerin Tedavisi

Doktorunuz göz kuruluğunun neden kaynaklandığını anlamaya çalışacaktır. Bazı vakalar geriletilebilir. Mesela göz kuruluğuna neden olan aldığınız bir ilaçsa, doktorunuz bu yan etkiyi yaratmayan başka bir ilaç tavsiye edebilir.

Anatomik bozukluk veya gözlerinizi kırptığınızda gözlerin tamamen kapanmaması gibi gözkapaklarınızla ilgili bir sorununuz varsa, doktorunuz sizi, gözkapakları ameliyatlarında uzman bir göz cerrahına sevk edebilir.

Belirtiler ve işaretler, eklem romatizması veya bezelerin yeterli salgı salgılamaması gibi bağışıklık sisteminizle ilgili bir duruma işaret ediyorsa, doktorunuz sizi bir romatizma uzmanına sevk edebilir.

İlaçlar

Göz kuruluğunu tedavi eden ilaçlar arasında şunlar mevcuttur:

• Gözkapaklarındaki iltihaplanmayı önleyecek antibiyotikler. Gözkapaklarınızın kenarlarındaki iltihaplanma, yağ bezelerini tıkayıp gözünüze yağ salgılamasını durdurursa, doktorunuz iltihaplanmayı azaltmak için antibiyotik verebilir. Antibiyotikler krem veya göz damlası şeklinde olabilir veya ağızdan alınabilir.
• Korneadaki iltihaplanmayı durdurmak için göz damlası. Gözünüzün yüzeyindeki iltihaplanmaya, siklosporin denen ve bağışıklığı ortadan kaldıran veya iltihaplanmayı durdurmak için içinde kortikostereoid bulunan göz damlaları önerilebilir.
• Yapay gözyaşı işlevi gören göz dolguları. Yapay gözyaşı kullanamayan, orta ve şiddetli göz kuruluğu olan hastalarda bir seçenek de, berrak bir pirinç tanesine benzeyen minicik bir dolgu kullanmaktır. Günde bir kez, alt göz kapağınızla göz arasına hidroksipropil selüloz yerleştirirsiniz. Dolgu yavaşça erirken, gözünüzü nemlendiren göz damlalarının içinde bulunan bir maddeyi gözünüze yayar.

Gözyaşı İsrafını Önlemek İçin Gözyaşı Kanallarını Tıkamak

Doktorunuz gözyaşınızın gözünüzden çabucak buharlaşmasını önlemek için tedavi önerebilir. Normalde gözyaşlarınızı toplayan bir oluk işlevi gören gözyaşı kanalları ya kısmen ya da tamamen kapatılır. Gözyaşı kanalları şunlarla tıkanabilir:

• Minik Silikon Tıkaçlar. Böyle tıkandığında, hem kendi doğal gözyaşınız hem de yapay gözyaşı kaybolmaz. Silikon tıkaçlar hem gözde bırakılabilir hem de istendiğinde çıkartılabilir.
• Gözyaşı Kanallarını Tıkamak İçin Isı Kullanan Bir Teknik. Isı yakısı denen daha kalıcı bir yöntemde doktorunuz, bölgeyi anesteziyle uyuşturur, sonra sıcak bir telle kanalların bulunduğu bölgedeki dokuları büzer ve çizer; böylece gözyaşı kanallarını kapatır.

Özel Bir Lens Kullanmak

Ciddi göz kuruluğu olan kişiler özel bir lens takmayı seçebilirler. Bu lensler gözünüzün yüzeyini kaplayıp korur, göz kuruluğunu gidermek için nemi gözün içine hapseder. Doktorunuza, bandaj lensleri veya kornea kalkanı denen bu lenslerin size uygun olup olmadığını sorun.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı ve Evde Yapılabilecekler

Hafif veya orta şiddette göz kuruluğundan şikayetçiyseniz, sorununuzu eczaneden alacağınız bir göz damlası kullanarak ve sık sık gözkapağı solüsyonları kullanarak geçirebilirsiniz.

Eczaneden Alabileceğiniz Göz Damlasıyla Gelen İlave Gözyaşı

Orta şiddette göz kuruluğu, eczaneden alacağınız yapay gözyaşı damlalarıyla giderilebilir. Yapay gözyaşı damlaları çok çeşitlidir. Bu nedenle, doktorunuza veya göz doktoruna hangi damlanın size uygun olduğunu sorun. Gözyaşı damlasını seçerken göz önünde bulundurabileceğiniz birkaç bilgi:

• Koruyucu içeren ve içermeyen damlalar. Bazı göz damlalarına raf ömrünü uzatmak için koruyucu eklenir. İçinde koruyucu olan damlaları günde dört kereye kadar kullanabilirsiniz. Ama bunları belirtilen dozdan fazla kullanmak gözleri rahatsız eder. Koruyucu içermeyen damlalar tek kullanımlık çoklu paketler halinde satılır. Her bir paketi sadece bir kere kullanabilirsiniz. Göz damlasına günde dört kereden fazla ihtiyacınız oluyorsa, koruyucu içermeyen damlalar kullanmanız gerekir.
• Damla ve krem. Yağ içeren göz kremleri, gözlerinizi kaplar ve göz kuruluğundan doğan rahatsızlıkları daha uzun süre engelleyebilir. Ancak kremler koyudur ve bulanık görmenize neden olabilirler. Bu yüzden, kremleri yatmadan önce sürmek daha uygundur. Damlaları ne zaman isterseniz kullanabilirsiniz, görüşünüzü engellemez.

Damlayı kullanma sıklığınız şikayetlerinize bağlıdır. Bazı kişiler her saat başı damla kullanma ihtiyacı hisseder, bazılarınaysa günde bir kez kullanmak yeter.

İltihaplanmayı Engellemek İçin Gözkapaklarını Yıkamak

Gözlerinde arpacık veya yağın göze ulaşmasını engelleyen benzer rahatsızlıkları olan kişilerin, sık sık gözkapaklarını solüsyonla temizlemeleri işe yarayabilir. Göz kapaklarınızı temizlemek için:

• Gözlerinizin üzerine ılık ve temiz bir bez yerleştirin. Temiz bir bezi ılık suyla ıslatın. Bezi beş dakika gözlerinizin üzerinde bekletin. Soğuduğunda yeniden ılık suda ıslatın. Gözlerinizdeki çapakları temizlemek için gözkapaklarını bezle yavaşça silin.
• Göz kapaklarınızı bebe şampuanıyla yıkayın. Göz kapaklarınızı doktorunuzun önerdiği bebe şampuanı ya da benzeri bir sabunla yıkayın. Sabunu parmak ucunuza sürün ve gözlerinizi kapatıp kirpiklerinizin alt bölümüne yayın. Sonra güzelce durulayın. Doktorunuz bunu her gün yapmanızı tavsiye edebilir, gözleriniz tahriş olmadığı zamanlarda bile. Günlük uygulanan bu temizliği aksatmanız, gözlerinizin yeniden tahriş olmasına yol açabilir.

Alternatif Tedaviler

Alternatif tedaviler konusunda yapılan bazı ön araştırmalar, omega-3 yağ asitlerinin tahriş olmuş gözleri rahatlattığını öne sürüyor. Balıkta ve sebze yağlarında bulunan bu yağ asitlerinin, vücuttaki iltihaplanmayı azalttığı düşünülüyor. Teorik olarak, besinlerinizdeki omega-3 yağ asitlerinin miktarını artırmanız, gözlerinizin tahriş olmasını engelleyebilir. Ancak bu teorinin gerçekliğini ispatlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. Fakat siz omega-3 yağ asitlerini denemek istiyorsanız, faydalarını ve olası zararlarını doktorunuzla görüşün.

Omega-3 yağ asitleri, yiyeceklerde ve tablet olarak bulunur. Omega-3 yağ asidi tabletlerini kullanırken, ağzınıza balık tadı gelebilir ve aldıktan sonra mideniz rahatsız olabilir. Bunun yerine, içinde omega-3 yağ asidi olan yiyecekler yemeyi tercih edin. Mesela:

• Kanola yağı
• Soya yağı
• Keten tohumu yağı
• Öğütülmüş keten tohumu
• Ceviz
• Somon
• Ton balığı
• Uskumru
• Sardalye
• Omega-3 yağ asidiyle beslenmiş tavukların yumurtaları

Önleme

Önlemler

Gözleriniz kuruyorsa, belirtilerin ne zaman başladığına dikkat edin. Sonra da bu durumlara maruz kalmamaya çalışın. Mesela:

• Gözlerinizi doğrudan hava akımına maruz bırakmamaya çalışın. Saç kurutma makinelerinin, arabadaki havalandırmanın, klimaların veya vantilatörlerin havasının doğrudan gözünüze gelmemesine dikkat edin.
• Yüzerken ve rüzgarlı havalarda gözlük takın. Sualtı gözlükleri, gözlerinizi havuz suyundaki kimyasallardan korur. Yanları kalın kenarlıklı gözlüklerse rüzgarı keser.
• Havayı nemlendirin. Kışın evdeki havayı nem makinesiyle nemlendirebilirsiniz.
• Gözlerinizi korumak için gözlüğünüze kenarlık eklettirebilirsiniz. Gözünüze kuru hava ve rüzgar gelmesini engellemek için, güneş gözlüğünüzün tepesine ve yanlarına kenarlık taktırabilirsiniz. Gözlüğünüzü aldığınız yere, kenarlık takıp takmadıklarını sorun. Sualtı gözlükleri de aynı etkiyi yapar.
• Uzun süreli işlerde gözlerinizi dinlendirin. Kitap okuyor veya gözlerinizin uzun süre odaklanmasını gerektiren başka bir iş yapıyorsanız, düzenli mola verin. Gözlerinizi birkaç dakika kapatın. Veya gözyaşının göze dağılması için gözlerinizi birkaç saniye kırpıştırın.
• Bilgisayarınızın ekranı gözünüzün altına bir seviyede olsun. Ekran göz seviyenizden daha yukarısındaysa, görmek için gözlerinizi iyice açmanız gerekir. Ekranı göz seviyenizin altına gelecek biçimde yerleştirdiğinizdeyse, gözlerinizi kocaman açmak zorunda kalmazsınız. Böylece gözlerinizi kırpıştırmadığınızda da gözyaşınız dengeli buharlaşır.
• Sigarayı bırakın veya sigara içilen ortamdan uzak durun. Eğer içiyorsanız, sigarayı bırakın. Doktorunuza, sigarayı bırakmak için size en uygun yöntemin hangisi olduğunu sorun. Sigara içmiyorsanız, içenlerden uzak durun. Duman gözünüzü daha kötü tahriş eder.