• İçindekiler
• Nedir
• Sebepler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Hassas cilt medikal tanımlamadan daha çok durumu anlatmak için kullanılan bir terimdir. Bu tanımlama kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinin uygulamalarından çok fazla etkilenen cilt tipini tanımlamak için kullanılır. Yapılan anketlerde kadınların yaklaşık %50’sinin ve erkeklerinse yaklaşık %40’ının hassas cilt tipine sahip olduğu görülüyor.

Klinik özellikler

Hassas cilt kendisini belli eden birçok yol sunar:

• Şiddetli acı, aşıntı, yanık gibi özel belirtiler
• Ve/veya kızarıklık, kuruluk, pullanma, soyulma, şişlik, kurdeşen gibi gözle görülür cilt değişiklikleri.

Çoğunlukla, hassas cilt şikayetleri yüzle ilgilidir. Diğer bölgelerde tolere edilen ürünler tahriş ve kırazıklığa yol açabilir; özellikle göz kapakları oldukça hassastır. Koltukaltı, kasık ve genital bölge de ince derileri nedeniyle diğer bölgelere göre çok daha hassastır.

Sebepler

Hassas cildin bilinen birçok tıbbi sebebi vardır.

• Tahriş edici kontakt dermatit
• Alerjik kontakt dermatit
• Kontakt ürtiker
• Rosacea(gül hastalığı)
• Fiziksel ürtiker ve dermografizm
• Akuajenik kaşıntı
• Kuru cilt
• Egzama/herhangi bir tür dermatit
• Fotodermatozlar
• Kutanöz mastositoz
• Karsinoid sendrom

Tahriş edici kontakt dermatit (TKD)

Hassas cilt terimi en sık adlandırılan tahriş edici kontakt dermatitin bir formudur. Bu, önceden hassasiyet testi yapılmadan deriye dışarıdan uygulanan bir maddeye ya da maddelere veya bir faktöre ya da faktörlere karşı yangısal yanıt olarak tanımlanır. Bu durum alerjiye bağlı değildir. Bu tür ilaçlar/faktörler arasında şunlar vardır:

• Islak zeminde etki eden cilt tahriş edici maddeler en önemlisidir. Maruz kalmaları durumundabazı kimyasallar çoğu kişide cilt tahrişine neden olsa da, bu genellikle tahriş edici kontakt dermatitlere ekleyerek birkaç hafif tahriş edici maddelerin/faktörlerin bir kombinasyonudur.
• Ter, idrar ve dışkı gibi tahriş edici vücut sıvıları.
• Sıcak, soğuk, düşük nem ve ultraviyole ışığı gibi çevresel faktörler.
• Sürtünme, basınç,titreşim ve tıkanıklığı gibi mekanik faktörler.

Ama ana faktörler de yatkınlığı etkileyebilir ve bunlar arasında yaş, cinsiyet, cilt bölgesi ve egzamanın tarihi de sayılabilir.
Bilinen on tane tahriş edici kontakt dermatit klinik tipinin 8 tane formunun ciltte yarattığı değişiklikler klinik gözlemle fark edilebilir.
Tahriş edici kontakt dermatitin iki formu hiçbir kliniksel muayenede farklılıklar göstermez ve bu nedenle de daha ayrıntılı söz edilmesi gerekir.
1.    Sensorinöral tahriş olarak da bilinen sübjektif/sensoriyel tahriş
Enflamasyonun herhangi bir klinik veya tarihsel kanıtının olmayışı durumunda, kaşıntı, batma, karıncalanma veya yanma gibi sensoriyel rahatsızlıklarla tanımlanmıştır. Sinirler ve kan damarlarının tutulumu belirtilerib gelişmesine katkıda bulunur. Kozmetik maddelerin içindeki laktik asit ve propilen glikol bunun genel bir nedenidir. Bu kimyasalların cilde uygulanması sonucu gelişen belirtiler için eşik değeri kişiden kişiye değişir ve cilt tahrişi diğer formları için kişiye özgü duyarlılıkla ilişkili değildir. Bu genellikle akut başlangıçlı bir hastalıktır. Tahrişten kaçının ya da eldiven gibi kişisel koruyucu ekipman kullanımı ve nemlendiricilerin bol miktarda ve sık kullanımı de genellikle iyiye giderek sonuçlanır.
2.    Sub-eritamatöz olarak da bilinen eritematöztahriş
Tahriş edici kontakt dermatitin bu formu subjektif tahriş farklıdır, kişinin cildinde hiç bir döküntü görünmemesine ve benzer belirtiler oluşmasına rağmen deri biyopsisindegörülen iltihap değişiklikleri vardır. Genellikle yavaş yavaş gelişir ve rahatsızlık birden kimyasallarla yaşanır. Kokamidopropil betain ve hindistan cevizi diethanolamide buna neden olan ve kozmetik ürün yapımında sıkça kullanılan ortak maddelerdir. Tahriş edici kontakt dermatitin bu formuyla sonlanım değişiktir.

Allejik kontakt dermatit (AKD)

Alerjik kontakt dermatit dışarıdanuygulanan maddelere karşı meydana gelen alerjik bir tepki olarak görülen bir deri reaksiyonudur ve tahriş edici kontakt dermatitten daha az yaygındır. Bu genellikle zamanla artan bir yoğunlukla gelişir. Bazı kimyasalların alerjik reaksiyona neden olduğu yaygın olarak bilinmektedir ancak genellikle böyle bir reaksiyonun sadece çok az bireyde ve zaman zaman meydana geldiği kabul edilir. Etken madde alerji testi yapılarak belirlenebilir.

Kontakt ürtiker

Kontakt ürtiker hemenşişme ve kızarıklığa neden olan ve saatler sonra iyileşen bir maddeninderiyle temasındatetiklenen kurdeşen biçimidir.Bu, prick testiyle doğrulanabilir. Kontakt ürtikerin tahriş edici ve alerjik formudur.

Rosacea

Rosacea, aşağıdaki klinik özelliklerin bazıları veya tamamı tarafından yüz bölgesinde tanımlanan sıradan bir cilt durumdur:

• Kanlanma ve kızarma
• İnatçı kırmızılıkla/çatlak kılcal damarlar (telenjiektazi)
• Akne benzeri şişlik ve kızarıklıklar
• Lokal biçimde yüzde şişlik
• Cilt hassasiyeti

Budurumda cilt hassasiyeti kişinin her zaman kullandığı kozmetik ve cilt bakım ürünlerini kullandıktan sonra deride kızarıklık şeklinde veya tahriş olarak kendini gösterebilir. Bu durum kişinin aynı ürünü uzun yıllar sorunsuzca kullanımından sonra bile gerçekleşebilir.

Akuajenik kaşıntı

Akuajenik kaşıntıda, cilde herhangi bir sıcaklıkta su değdiği zaman kaşıntı olur.

Kuru cilt

Kuru cilt herhangi bir sebeple tahriş olabilir ve hassaslaşabilir.Cilt belki şu sebeplerden kurumuştur:

• Genetik sebepler yani ihtiyoz
• Düşük nem oranı ve aşırı yıkama gibi çevresel faktörler
• Tiroit hastalığıgibi genel sağlık sorunları 
• İlaçlar

Kuru ciltözellikle ısındığında kaşınma eğilimine girer. Birey çoğunlukla bunu iyileştirmek için lokal olarak bir sürü ürün kullanır ve bu nedenledekontakt dermatitgelişebilir.

Egzema (Dermatit)

Egzema veya dermatitin bütün formları (atopik, seboreik, asteatotik, venöz, vb) hassasiyetle sonuçlanabilir, cildin sınırlarını aşarak dış faktörlerin nüfuz etmesini sağlayarak cildi kolayca tahriş edebilir. Egzamalı cilt çok fazla su, sıcaklık, nem ve diğer çevresel faktörlere tepki olarak genellikle gözle görülür biçimde döküntüyle birlikte kaşıntılıdır.Böylece tahriş edici veya alerjik kontakt dermatit gibi ikinci bir sorun oluşabilir. Egzemanın herhangi bir türü tahriş edici kontakt dermatit gelişimi için zemin hazırlayan iyi tanınan faktörlerdir.

Fotodermatozlar

Cilthassasiyeti olan bireyler güneş ışığından etkilenerek güneş yanığı, kurdeşen, kabarcık veya karıncalanma gibi sensoriyel belirtiler kolayca reaksiyon gösterebilir. Birçok fotodermatoz vardır.

Kutanöz mastositoz

Koşulların bu nadir grubunda, okşama, basınç, ısı, vb takip eden histamini çıkarabilen mast hücreleri çok fazla bulunur. Bu, deride kızarıklık, şişlik ve hatta belki de kabarmayla sonuçlanır. Mastositozun en yaygın türü ürtiker pigmentosum olarak adlandırılır

Teşhis

Hassas cildin neden kliniksel yoldan teşhis edilebilir ve/veya deri biyopsisi ya da allerji testi gibi ek testlerle belirlenebilir.

Tedavi

Tedavi genellikle altta yatan nedeni ve mümkünse tetikleyici madde/faktörlerden kaçınmayı hedefliyor. Kararlar şunları da içerebilir:

• Sabun içermeyen temizleyiciler
• Tahriş etmeyennemlendirici ve yumuşatıcı
• Güneşten korunma