İdrar kaçırma nedir?

İdrar kaçırma, objektif olarak gösterilebilen istemsiz idrar kaçırma olarak tanımlanır. 65 yaşındaki kadınların % 15 ile 30′unu, evde hemşirelik bakımı alanların ise % 50′sini etkiler. İdrar kaçırma kadınların sosyal, klinik ve psikolojik iyilik hali üzerine anlamlı bir etkiye sahiptir. Farklı idrar kaçırma tipleri var olup bunlar; gerçek stres tipi idrar kaçırma, yetişememe, taşma tipi idrar kaçırma, karmaşık tip idrar kaçırma ve idrar yollarının anatomik bozukluklarından kaynaklanan idrar kaçırmadır.

İdrar kaçırmaya neden olan durumlar nelerdir?

Yaşlılık, menopoz, doğum, sigara içimi, jinekolojik cerrahi, nörolojik, sindirim sistemi hastalıkları, akciğer hastalıkları, mesleki ve çevresel faktörler ve ilaçları içeren çok sayıda faktör idrar kaçırmaya katkıda bulunur. İdrar yolları enfeksiyonları, mesane yabancı cisimleri ve tümörleri de kaçırmaya neden olabilmektedir ve ekarte edilmelidir, ilaçlar idrar kaçırmaya neden olabileceği gibi şiddetlendirebilir de, eğer mümkünse kesilmelidir.

İdrar nasıl kontrol edilir?

Kadınlarda idrar kaçırmanın gerçek oluşumunu anlayabilmek için kadın alt idrar yolları belirtilerinin anatomi ve fizyolojisini anlamak gereklidir. Detrusör kası mesane kaslarını meydana getiren düz kasların ince bir ağıdır. İdrar borusu, destekli bir yapıdır ve kasılmalar sırasında yukarı doğru yer değiştirmektedir. Östrojen idrar borusunun damar yapısının düzenli sağlanmasında önemli bir rol oynamakta ve idrar borusunda kısalmayı ve küçülmeyi önlemektedir. Bazı sinir lifleri mesane boynu ve idrar borusunun kasılmasını sağlamaktadır. Bazı lifler ise idrar borusunun gevşemesine neden olmaktadır.

İDRAR KAÇIRMA TİPLERİ VE TEDAVİSİ

Gerçek Stres Tipinde İdrar Kaçırma

Gerçek stres tipinde idrar kaçırmada aktivite ve ıkınma sonrası ani olarak az miktarda idrar kaçağı olur. İdrar kaçırmanın en yaygın tipidir.

Nedenleri

İstirahatta idrar borusu içindeki basınç normal olarak karın içi basınçtan daha yüksektir, böylece idrar tutma sağlanmaktadır. Mesane ve idrar borusu bileşkesi iyi desteklendiği sürece, idrar kesesi içindeki basınçta artışa neden olan herhangi bir karın içi basınç artışı, idrar borusunun iç kasına da geçmiş olacağından idrar tutma sağlanacaktır.

Destek kaybı olduğunda, idrar borusunun iç kası organları koruyan diyaframın altına inecektir, idrar borusunun iç kası basıncı karın içi basınçta artışlarla kolaylıkla aşılacak ve gerçek stres tipinde idrar kaçırmaya yol açacaktır. İdrar borusunda destek kaybı olmadan gerçek stres tipinde idrar kaçırmaya yol açan bir başka mekanizma intrinsik üretral yetmezlik denen bir durumdur, intrinsik üretral yetmezlik, pelvik taban gevşekliğine veya sinir hasarlarına yol açan pelvik veya mesane boynu cerrahisi ve vajinal doğumu takip eden kötü iyileşme ile ilişkilidir.

Değerlendirme

İdrar kaçırmanın doğasını belirlemek için detaylı bir öykü elde edilmelidir, işeme ve kaçırma günlüğü edinilmelidir. Detaylı bir fizik muayenede organ sarkması ve vajinal dokunun sağlığına dikkat edilmelidir. Gösterilebilir idrar kaçağı istemli ıkınma ve öksürme ile çoğu kez izlenir.

Q-tip test: Pamuklu çubuk idrar borusuna yerleştirilir. Hastanın ıkınması söylenir. Eğer yataya göre açı değişikliği 30 dereceden fazla ise idrar borusunnu desteğinin kötü olduğu anlaşılır.

Ürodinamik sistometri: İşeme sonrası hacim, mesane kapasitesi, detrusör kasılmaları, kaçak miktarı ve ölçülenlerin eşik değerlerini belirleyen çok kanallı testtir. İdrar kaçırmanın gerçek doğası hakkında daha fazla bilgi vermektedir.

Tedavi

Pelvik taban egzersizleri (Kegel), pelvik taban kaslarının güçlenmesine yardım eder ve desteği iyileştirir.

Östrojen tedavisinin idrar borusundaki damarlanmayı iyileştirdiğine ve idrar borusunun yaşlılığa bağlı yıpranmayı önlediğine inanılmaktaydı. Son çalışmalar bunun yanlış olduğunu gösterdi ve artık önerilmemektedir.

İdrar borusunun etrafına kollajen enjeksiyonu destek sağlayabilmektedir.

Cerrahinin amacı idrar borusuyla idrar kesesi arasındaki açıyı normal anatomik pozisyonuna getirmektir ve tek kesin yöntemdir. Vajinal yolla veya karından çok sayıda işlem tanımlanmıştır. Vajinal yoldan yapılan askı operasyonları (TVT, TOT, mini sling) veya kapalı ameliyat (laparoskopi) yöntemiyle yapılan birçok ameliyat çeşidi vardır.

Yetişememe Tipinde İdrar Kaçırma

Yetişememe tipinde idrar kaçırma istemsiz mesane kası kasılmalarıyla ilişkili idrar kaçırmadır. Sıklıkla güçlü bir idrar yapma isteğini takiben kaçırma ile birliktelik gösterir. Geceleri idrar kaçırma bir diğer yaygın birlikteliktir. Yetişememe tipinde idrar kaçırma kadınlarda erkeklere göre iki kat daha yaygındır. Her ne kadar yaşla ilişkili olmasa da uyku bozuklukları, diyabet ve kronik öksürük gibi yaşla ilişkili durumlara bağlı artış gösterebilmektedir.

Nedenleri

Yetişememe tipinde idrar kaçırma mesane kasında hiperrefleksi veya dayanaksızlığı sonucudur. Mesane kası kasılmaları kendliğinden veya ıkınma, egzersiz veya akan su sesini duyma ile uyarılabilir. Yetişememe tipinde idrar kaçırma sıklıkla altta yatan sistit, nörolojik hastalık veya hasar, tümör veya çıkım darlığı gibi tanı konulması gereken lezyon ya da durumlarla ilişkilidir. Gerçek stres tipinde idrar kaçırmanın aksine ıkınmayı takiben idrar kaçırma çoğu kez birkaç dakika geciktirilebilir.

Değerlendirme

Öykü çoğu kez yetişememe tipinde idrar kaçırmayı diğer tiplerden ayırt eder. Fizik muayene genellikle başka anormallikler olmadığını ortaya koyar.

Ürodinamik sistometri genellikle mesane doluşuna yanıt olarak normal işeme hacminden önce olan mesane kas kasılmalarını ortaya koyar.

Tedavi

Mesane eğitimi, yaşam stili değişikliği ilk basamak tedavidir. Zamanlı işeme ve uyarıcı faktörlerden kaçınma idrar kaçırma dilimlerini azaltacaktır.

Bazı ilaçlar mesane kas kasılmasını azaltırlar ve ilk basamak farmakolojik ajanlardır. Bazı antidepresan ilaçlar da bu tip idrar kaçırmada kullanılabilirler.

Taşma Tipinde İdrar Kaçırma

Taşma kaçırması, aşırı gerilmiş mesaneden mesane içi basıncın idrar borusu basıncını geçmesiyle idrar kaçışı olmasıdır.

Nedenleri

Taşma kaçırması, genellikle diyabet ile ilişkili alt motor sinir bozuklukları ve sinir hasarından kaynaklanan mesane problemleri nedeniyledir. Epidural ve spinal anestetikler ve bazı anestetik ilaçlar nihai taşma tipinde idrar kaçırmalı çok dolmaya neden olurlar.

Değerlendirme

Öykü diyabet veya diğer nörolojik durum hikâyesi ile ilişkili devamlı kaçağı ortaya koyar. Fizik muayene aşırı şişmiş mesaneyi saptayabilir.

Ürodinamik sistometri yüksek rezidüel hacimli artmış mesane kapasitesi ve mesane doluşunda azalmış duyumsama ile kötü kas kasılmasını ortaya koyar.

Tedavi

Tedavide kullanılan ilaçlar mesane kas kasılmasını uyaracaktır. Aralıklı kendi kendine kateterizasyon da kullanılabilir.

Karışık Tipte İdrar Kaçırma

Bazı hastalar hem gerçek tipte idrar kaçırma hem de yetişememe tipinde idrar kaçırma klinik resmini göstermektedir. Bu durum karışık tipte idrar kaçırma olarak adlandırılmaktadır. Ürodinamik test tanı konulmasında yardımcı olacaktır. Tedavi davranış değişiklikleri, pelvik kas egzersizleri ve antikolinerjik ilaçları içermektedir.

Anatomik Defektler

İdrar borusu veya çevresindeki problemler idrar kaçırmaya neden olabilmektedir. İdrar borusuyla vajina arasında bağlantı oluşturan fistüller vajinadan devamlı idrar kaçağıyla sonuçlanmaktadır. Fistüller vajinal cerrahi, vajinal doğum ve radyasyon tedavisi ile ilişkilidir. Tanı vajinaya yerleştirilen temiz bir tamponun damardan veya mesaneden boya enjeksiyonu sonrası lekelenmesi ile konulabilir. Küçük fistüller kendiliğinden kapanabilir ancak çoğu kez cerrahi tamir gerekmektedir.