• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Sebepler
• Testler
• Tedavi
• Destek
• Önleme

Nedir

Nedir?

İntrakraniyal hematom, beynin içindeki ya da kafatasıyla beyin arasındaki bir kan damarı hasar gördüğü zaman oluşur. Kanın toplanması (hematom), beyin dokusuna baskı yapar.

İntrakraniyal hematom, beyni çevreleyen sıvı, ani bir darbe ya da aniden durma sırasında ortaya çıkan gücü ememediği için oluşur. Bu durumda beyin, kafatasının iç duvarına doğru kayabilir ve zarar görebilir.

Bazı kafa yaralanmaları (örneğin, sadece kısa süreli bir bilinçsizliğe neden olan kafa yaralanması, yani beyin sarsıntısı) önemsiz olsa da, intrakraniyal hematom potansiyel olarak hayati tehlike içerir ve çoğunlukla hemen tedavi edilmesi gerekir.

İntrakraniyal hematomda, genellikle, kanın dışarı boşaltılması için ameliyat gereklidir. Ama küçük çaplı bir intrakraniyal hematom durumunda ameliyat gerekmeyebilir.

Belirtiler

Belirtiler

İntrakraniyal hematomun belirtileri kafanıza bir darbe aldıktan hemen sonra belli olabilir ya da belirtilerin ortaya çıkması birkaç hafta ya da daha uzun sürebilir. Bir kafa yaralanmasının ardından durumunuz sağlıklı görünebilir. Bu, hastanın durumunda geçici bir düzelme dönemidir. Ama zamanla, beyindeki baskı artar ve aşağıdaki belirtilerin bazıları ya da tümü görülür:

• Artan baş ağrısı
• Kusma
• Uyku hali ve ilerleyen bilinç kaybı
• Baş dönmesi
• Zihin karışıklığı
• Gözbebeklerinin birbirinden farklı boyutlarda olması
• Vücudun bir tarafındaki kol ve bacakların zayıf olması
• Tansiyonun artması

Beyninize ya da beyinle kafatası arasındaki dar bölgeye kan akışı arttıkça, aşağıdaki gibi başka belirtiler ortaya çıkabilir:

• Atalet
• Nöbetler
• Bilinçsizlik

Doktora ne zaman gitmeli?
İntrakraniyal hematom hayati tehlike oluşturabilir. Çoğunlukla acil tıbbi tedavi gereklidir.

Kafanıza ciddi bir darbe aldıktan sonra aşağıdaki durumlar mevcutsa derhal doktora başvurun.

• Bilinç kaybı
• İntrakraniyal hematomun göstergesi olabilecek herhangi bir şikayet

İntrakraniyal hematom belirtileri hemen ortaya çıkmasa da, darbenin ardından oluşan fiziksel, zihinsel ve duygusal değişiklikleri yakından izleyin. Örneğin, kafanıza darbe aldıktan sonra iyi görünüyor ve konuşabiliyorsanız, ama ardından şuursuzluk ortaya çıkarsa derhal doktora başvurun.

Ayrıca, kendinizi iyi hissetseniz bile, kafa travması geçirdiğinizi birine söyleyin ve durumunuzu izlemesini rica edin. Hafıza kaybı çoğunlukla kafa travmasıyla ilişkilidir, bu yüzden kafanıza darbe aldığınızı unutabilirsiniz. Dikkatli bir arkadaşın, bir aile bireyinin ya da iş arkadaşının, tehlike işaretlerini fark etme olasılığı daha fazla olabilir ve bu kişiler hemen tıbbi yardım isteyebilir.

Sebepler

Sebepler

İntrakraniyal kanamanın (hemoraji) sebebi, çoğunlukla bir otomobil ya da motosiklet kazasının ya da görünüşte önemsiz bir olayın (kafanızı çarpmak gibi) sonucunda kafaya gelen bir darbedir. Eğer yaşlıysanız ve özellikle aspirin gibi antikoagulan (kan sulandırıcı) ya da antiplatelet ilaçlar kullanıyorsanız, hafif kafa travmasının hematoma neden olma olasılığı daha fazladır. Açık bir yara, ezik ya da dıştan görünen herhangi başka bir belirti olmasa bile, ciddi bir hasar meydana gelmiş olabilir.

Eğer hematom, kafa yaralanmasından kaynaklanıyorsa, subdural hematom, epidural hematom ya da intraparankimal hematom olarak görülebilir.

Subdural hematom
Subdural hematom, beyinle beyni saran üç zar katmanının en dışta olanı (dura mater) arasındaki kan damarları (çoğunlukla toplardamarların) hasar gördüğü zaman oluşur. Sızan kan, beyin dokusuna baskı yapan bir hematom oluşturur. Eğer hematom büyümeye devam ederse, bilinçte aşamalı bir gerileme görülür, hatta ölümle sonuçlanabilir.

Subdural hematomların üç türü vardır:

• Akut: Bu en tehlikeli türdür. Genellikle şiddetli bir kafa yaralanmasından kaynaklanır ve belirtiler çoğunlukla hemen görülür.
• Subakut: Subakut subdural hematomda, belirtilerin ortaya çıkması daha uzun sürer (bazen, yaralanmadan günler ya da haftalar sonra).
• Kronik: Daha hafif kafa yaralanmaları kronik subdural hematoma neden olabilir. Kronik subdural hematomda kanama çok daha yavaş olabilir ve belirtilerin ortaya çıkması haftalar sürebilir. Kafanızın yaralandığını bile hatırlamayabilirsiniz.

Bu üç subdural hematom türünde, belirtiler ortaya çıkar çıkmaz tıbbi yardım gerekir. Aksi takdirde kalıcı beyin hasarı oluşabilir.

Subdural hematom riski aşağıdaki kişiler için daha yüksektir:

• Her gün aspirin ya da antikoagulanlar (pıhtılaşmayı önleyici ilaçlar) kullananlar
• Aşırı alkol tüketenler
• Yaşlılar

Epidural hematom
Aynı zamanda ekstradural hematom adı verilen bu hematom türü, bir kan damarı (çoğunlukla bir atardamar) dura materin dış yüzeyiyle kafatası arasında hasar gördüğü zaman oluşur. Kan, dura materle kafatası arasına sızarak beyin dokusuna baskı yapan bir kitle oluşturur.

Bu tür yaralanma geçiren bazı kişiler bilincini kaybetmeyebilir, ama birçok kişi travma anından itibaren uyuşuk hale gelir ya da komaya girer. Beyindeki bir atardamarı etkileyen bir epidural hematom, hemen tedavi edilmediği takdirde ölümcül olabilir.

İntraparankimal hematom

Aynı zamanda intraserebral hematom olarak da bilinen bu hematom türü, beyinde kan toplandığı zaman oluşur. Bir kafa travmasından sonra birden fazla ciddi intraparankimal hematom olabilir.

İntraparankimal hematomlara neden olan travma, çoğu zaman, beyindeki beyaz maddenin zarar görmesine (beyindeki beyaz maddede bulunan aksonların yırtılması) neden olur. Aksonlar, beyindeki nöronlardan vücudun diğer bölümlerine elektriksel vuruşlar ya da mesajlar taşıyan bağlantılardır. Bu bağlantı kesildiği zaman, ciddi beyin hasarı oluşabilir; çünkü nöronlar artık iletişime geçemez.

İntraparankimal hematomun tek sebebi travma değildir. Nadir görülen, travmatik olmayan sebepler şunlardır:

• Kan damarı bozuklukları, örneğin arteriovenöz malformasyon (AVM) ya da anevrizma.
• Uzun süreli hipertansiyon
• Nörolojik durumlar, örneğin serebral amiloid anjiyopati
• Beyin tümörleri
• Kan sulandırıcı maddelerin kullanımı
• Bazı otoimmün hastalıklar
• Hemofili, lösemi ve orak hücre anemisi gibi kanama hastalıkları
• Ensefalit gibi merkezi sinir sistemi enfeksiyonu
• Kokain ya da amfetaminler gibi uyuşturucu maddeler

Testler

Testler

İntrakraniyal hematomu teşhis etmek zor olabilir; çünkü kişi, yaralandıktan sonra iyi görünebilir. Ama doktorlar genellikle, bir kafa yaralanmasından sonra ortaya çıkan aşamalı bilinç kaybının, kafatasının içindeki bir hemorajiden kaynaklandığını (aksi ispat edilmedikçe) varsayarlar.

Bir hematomun konumunu ve boyutunu belirlemenin en iyi yöntemi görüntüleme teknikleridir:

• Bilgisayarlı tomografi (BT): BT taramasında, beynin detaylı görüntülerini elde etmek için bilgisayara bağlı gelişmiş bir röntgen makinesi kullanılır. Hasta, hareket edebilen bir masada hareketsiz olarak yatar. Masa, cihazın orta kısmına doğru hareket ettirilir ve burada görüntüler alınır. BT, intrakraniyal hematomları teşhis etmek için en sık kullanılan görüntüleme testidir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG taramasında, hasarın bilgisayar görüntüsünü elde etmek için büyük bir mıknatıs ve radyo dalgaları kullanılır. MRG taraması sırasında, hasta, bir tüpün içine doğru ilerleyen hareketli bir masa üzerinde yatar. MRG genellikle intrakraniyal hematomların teşhislerinde BT kadar sık kullanılmaz, çünkü MRG’nin uygulanması daha uzun sürer ve her yerde bulunmaz.

Tedavi

Tedavi

Bazı subdural hematomların alınması gerekmez, çünkü bunlar küçüktür ve bir şikayet yaratmaz. Diüretik ilaçlar, bir kafa yaralanmasından sonra beynin şişmesini (ödem) kontrol altına almaya yardımcı olabilir.

Ameliyat

Hematomun tedavi edilmesi için çoğunlukla ameliyat gerekir. Ameliyatın türü, hematomun özelliğine bağlıdır. Seçenekler şunlardır:

• Cerrahi boşaltma: Eğer kan sınırlı bir bölgedeyse ve aşırı pıhtılaşma yoksa, doktorunuz kafatasında bir delik açabilir ve vakum aracılığıyla sıvıyı boşaltabilir.
• Kraniyotomi operasyonu: Büyük hematomlarda, kanın boşaltılması için kafatasınızın bir kısmının açılması (kraniyotomi) gerekebilir.

İyileşme

Ameliyattan sonra doktorunuz, travma sonrası nöbetleri kontrol etmek ya da önlemek için antikonvülzan ilaçlar verebilir. Travmadan 1 yıl sonrasına kadar bu ilaçların kullanılmasına devam edilir. Eğer nöbetler devam ederse, uzun süreli antikonvülzan tedavisi gerekebilir. Amnezi (unutkanlık), dikkat sorunları, kaygı, uyku sorunlarıyla baş ağrıları ortaya çıkabilir ve bir süre devam edebilir.

İntrakraniyal hematomdan sonra iyileşme uzun sürebilir ve tam olmayabilir. Yetişkinlerde, iyileşmenin büyük bir kısmı yaralanmadan sonra ilk altı ay içinde olur. Çocuklar genellikle yetişkinlere göre daha hızlı ve tam olarak iyileşirler.

Destek

Destek

Beyin hasarlarıyla baş etmenin sırrı sabırlı olmaktır. Yetişkinlerde iyileşmenin büyük bir kısmı ilk altı ay içinde olacaktır. Hematomdan sonra iki yıla kadar küçük ve aşamalı ilerlemeler yaşamaya devam edebilirsiniz.

Aşağıdaki öneriler iyileşme döneminin daha kolay geçmesine yardımcı olabilir:

• Geceleri uykunuzu yeterince alın ve gün içinde kendinizi yorgun hissettiğinizde dinlenin.
• Kendinizi daha güçlü hissettiğiniz zaman normal aktivitelerinize yavaşça geri dönün. Her şeyi birden yapmaya çalışmayın.
• Doktorunuzun onayını almadan temas sporları ve eğlence sporları yapmayın. İkinci bir yaralanmadan kaçınmak çok önemlidir.
• Araba kullanmaya, spor yapmaya, bisiklet ya da ağır iş makineleri kullanmaya başlamadan önce doktorunuza danışın. Beyin hasarının bir sonucu olarak tepki verme süreniz muhtemelen yavaşlamış olacaktır.
• İlaç kullanmadan önce doktorunuza danışın.
• Tam olarak iyileşmeden alkol tüketmeyin. Alkol, iyileşme sürecini aksatabilir. Aşırı alkol tüketimi, ikinci bir hasar riskini artırabilir.
• Hatırlamakta zorluk çektiğiniz şeyleri not edin.
• Önemli kararlar vermeden önce ailenizle ya da güvendiğiniz arkadaşlarınızla konuşun.

Önleme

Önleme

Aşağıdaki öneriler kafa yaralanmasını önlemek ya da en aza indirmek için yardımcı olabilir:

• Kask takın ve çocuklarınızın da kask taktığından emin olun. Temas sporları yaparken, bisiklet, motosiklet kullanırken, kayak yaparken, ata binerken, kaykay kullanırken, kar kayağı yaparken ya da kafa hasarına sebep olabilecek herhangi bir aktivitede bulunurken uygun bir kask takın.
• Emniyet kemerinizi takın ve çocuklarınızın da bağlı olduğundan emin olun. Araba ya da motorlu bir araç kullanırken emniyet kemeri takmak bir kazada kafanıza darbe alma ihtimalini önleyebilir ya da en aza indirebilir.
• Çocuklarınızı koruyun: Her zaman doğru yerleştirilmiş çocuk koltuğu kullanın, tezgah üstlerini ve masaların kenarlarını yumuşak bir maddeyle kaplayın, merdivenlerin önüne engeller koyun, ağır mobilyaların ya da aletlerin devrilmesini önlemek için bunları duvara monte edin ve çocuklarınızın güvensiz ya da oynak eşyaların üstüne tırmanmasına izin vermeyin.