• İçindekiler
• Nedir
• Etkieri
• Önlemler

Nedir

İyot yetersizliği, özellikle dünyanın en büyük dağ dizilerinin (Himalayalar ve And Dağları gibi) eteklerinde yaşayan insanlar arasında oldukça yaygın olan guatrın bazı tiplerinin nedenidir. Bu bölgelerde iyotun topraktan süzülmesi, beslenmede iyot eksikliğine yol açar.

İyot, tiroidin hormon üretmesi için zorunludur. Hormon üretmesi için zorunludur. Hormon üretimi sınırlandığında tiroid, büyüyerek az hormon üretimini karşılamaya çalışır.

İyot eksikliğinin uzun yıllar devam etmesi durumunda guatr, büyük yumru (nodül) haline dönüşebilir. İyot eksikliğinin aşırı boyutlara ulaşması, hipotiroidide yol açabilir. Çocuklarda iyot eksikliğine bağlı önemli zihinsel bozukluklar (kretinism) görülebilir. Örneğin, iyotlu tuz kullanımı gibi beslenme düzenlemeleri, bu sorunları ortadan kaldırır.

Etkieri

Bugün dünyada 50 milyon çocuğun anne karnındaki yaşamı boyunca iyot yetersizliği hastalıklarına karşı hiçbir koruyucu önlem olmadan doğduğu bilinmektedir. Kronik iyot yetersizliği gerek çocuklarda gerekse yetişkinlerde guatr olarak kendini göstermektedir. İyot yetersizliğinin hafif olduğu örneklerde bile durum tehlikeli hale gelebilmektedir. Böyle durumlarda bir nüfusun ortalama zekâ düzeyi normalden daha düşük olabilir, bunun da ulusların gelişimi açısından ürkütücü sonuçları ortaya çıkmaktadır. Kısacası; iyot yetersizliği hastalıklarını bir buzdağına benzetecek olursak, guatr bu buzdağının en üst suda kalan gözle görülen kısmını bize ifade ederken, buzdağının görünmeyen kısmında yani suyun altında kalan kısmında ise; zekâ geriliği, okul başarısında azalma, toplumun verimliliğinin azalması bulunmaktadır.

Türkiye’ de doğurgan çağdaki 15-49 yaş grubu kadınların ve 0-14 yaş grubu çocukların toplam olarak nüfusun %60’ ını oluşturması ve beslenmenin bu gruplar için büyük önem taşıması,  Bakanlığımızı kadınlarımız ve çocuklarımız için yeterli ve dengeli beslenme politikalarını belirleyerek, bu konuda hizmet veren tüm sektörlerin öncelikleri arasında yer alması için çalışmaya yöneltmiştir. Özellikle ülkemizde yetersizliğine sıkça rastladığımız ve yetersizliği önemli bir halk sağlığı sorunu olan iyot, önceliğimiz arasında yer almaktadır.

Dünyadaki önlenebilir zihinsel geriliğin başlıca nedeni olan iyot,  insan vücudunda çok az miktarda bulunan normal büyüme ve gelişme için gerekli olan bir eser elementtir. Vücuda; besinler, su ve deniz ürünleri tüketimi ile alınır. Ancak besinlerin üretildiği ortamın iyot içeriğini yansıttığı unutulmamalıdır. Sürekli tekrarlayan seller ve dağlık bölgelerdeki toprak erozyonu nedeniyle, besinlerde ve o besinlerle beslenen hayvanların etlerinde de yeterli iyot bulunmamaktadır. Tükettiğimiz besinlerle yeterli iyot alamadığımız için dışarıdan alınması gerekmektedir.  İyotu yeterli olarak almanın en uygun, en ucuz, teknik olarak en kolay ve en yaygın yöntemi “iyotlu tuz”  kullanılmasıdır.

Önlemler

Ülkemizde de önemli bir halk sağlığı sorunu olan iyot yetersizliği hastalıklarının önlenmesine yönelik olarak,  1994 yılından beri Bakanlığımız-UNICEF işbirliğinde “İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi ve Tuzun İyotlanması Programı” nı yürütmektedir. Programın başlangıcında iyotlu tuz tüketim oranı yüzde 18 iken,  2008 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmasına göre, hane halkının % 85.3’ ünün iyotlu tuz kullandığı görülmüştür. Kırsal alanda hane halkının % 71.5’i iyotlu tuz kullanırken, kentlerde bu oran % 89.9’a çıkmaktadır.

Bu sonuçlar dünyada söz konusu programı uygulayan ülkeler içinde başarı sıralamasında ön sıralarda yer almamıza neden olmuştur. Yerel düzeyde iyotlu tuz üretimini arttırmak amacıyla yapılan çalışmalar kapsamında; küçük tuz üreticilerinin de iyotlu sofra tuzu üretimi konusunda desteklenmesi amacıyla hibe yoluyla 27 adet “tuz iyotlama makinesi” temin edilmiş ve işletmeler üretime başlamıştır. 1998 yılında yapılan yasal düzenleme ile ülkemizde sadece sofra tuzlarının iyotlanması zorunlu hale getirilmiştir, gıda sanayinde kullanılan tuzlara iyot katılması zorunlu değildir.