Kanserin Fiziksel Olarak Alınması

Kanser ameliyatını beklemek sizi endişelendirebilir. Kanser ameliyatının nasıl ve neden yapıldığı hakkında daha fazla şey öğrenerek aklınızı rahatlatın.  

Kanser ameliyatı -vücudunuzun bir kısmının, kanserin teşhisi ya da iyileştirilmesi için alınması ya da onarılması amacıyla yapılan bir operasyon– kanser tedavisinin temelini oluşturur. Doktorunuz kanser ameliyatını kanserin teşhisinden, neden olduğu belirtilerin hafifletmesi ve tedavisine kadar pek çok hedefi gerçekleştirmek için kullanabilir. Kanser ameliyatı sizin tek tedavi yönteminiz olabilir veya radyasyon, kemoterapi, hormon terapi veya biyolojik terapi gibi diğer tedavilerle desteklenebilir.

Kanser ameliyatı tedavide nasıl kullanılır?

Kanser ameliyatının bir ya da birden fazla amacı olabilir. Kanser ameliyatının başlıca nedenleri şunlardır:

• Kanserin önlenmesi: Eğer kanserin bazı doku veya organlara dağılacağı gibi bir olasılık varsa, doktorunuz kanser gelişmeden önce bu doku veya organları almayı önerebilir. Örneğin ailesel polip denilen genetik bir hastalığınız varsa, kolon kanseri geliştirme riskiniz yüksek olduğu için doktorunuz kolon ve rektumun alınması için kanser ameliyatını önerebilir.
• Teşhis. Doktorunuz kanser ameliyatı ile tümörün kanserli (habis-kötü huylu) veya kansersiz (benign-iyi huylu) olduğunu belirleyebilmek amacıyla mikroskop altında incelenmesi için tümörün hepsini alabilir.
• Evreleme. Kanser ameliyatı doktorunuzun kanserinizin ne kadar ileri olduğunu, yani evresini belirlemesinde yardımcı olur. Ameliyat doktorunuzun, tümörün büyüklüğünü değerlendirmesini ve kanserin lenf nodlarına (bezeler) ilerleyip ilerlemediğini saptamasını sağlar. Kanserin evresini ölçebilmek için ilave testler gerekebilir.
• Primer tedavi. Kanser ameliyatı, özellikle de kanser lokalse ya da henüz yayılmamışsa pek çok tümör için iyileşme ihtimali en yüksek olan yöntemdir. Kanserinizin yayılmadığına dair kanıt varsa, doktorunuz primer tedavi olarak kanserli tümörü almak için ameliyat önerebilir.
• Debulking (mümkün olan tüm tümör dokularının çıkarılması). Kanserli tümörün bütünüyle çıkarılması mümkün değilse –örneğin bu işlemi yapmak bir organa ciddi biçimde zarar verecekse– doktorunuz kemoterapi ya da radyasyon tedavisinin daha etkili olması için mümkün olan tüm tümör dokularını çıkarabilir (debulking).
• Belirti ya da yan etkilerin tedavisi. Bazen ameliyat, kanserin kendisini tedavi etmek yerine hayat kalitenizi iyileştirmek için kullanılır –örneğin bir sinire ya da kemiğe baskı yapan ya da bağırsağınızda tıkanmaya neden olan bir tümörün neden olduğu ağrıyı azaltmak için kullanılabilir.

Ameliyat genellikle kemoterapi ve radyasyon gibi diğer kanser tedavi yöntemleriyle birlikte kullanılır. İlave kanser tedavileri uygulanıp uygulanmayacağı kanserin türüne ve evresine bağlı olarak değişebilir.

Kanser ameliyatı geleneksel olarak nasıl gerçekleştirilir?

Geleneksel olarak kanser ameliyatının ilk amacı kanseri, bütünüyle vücudunuzdan alarak tedavi etmektir. Cerrah genellikle bunu, vücudunuzu keserek ve kanserin bütünüyle çıkarıldığından emin olabilmek için kanserin tamamını ve çevresindeki bazı sağlıklı dokuları alarak gerçekleştirir. Cerrahınız bazen kanserin yayılıp yayılmadığını anlamak için bölgedeki bazı lenf nodlarını da alabilir. Bu işlem, doktorunuzun, iyileşmiş olma ihtimalinizi ve daha ileri bir tedaviye ihtiyacınız olup olmadığını belirlemesini sağlar.  

Meme kanseri ameliyatında doktorunuz kanseri, tüm memeyi alarak (mastektomi) ya da sadece memenin kanser içeren kısmını ve çevresindeki bazı dokularını çıkararak (lumpektomi) alabilir.  Akciğer kanserindeyse doktorunuz bir akciğerin bir kısmını (lobektomi) ya da kanserin bütünüyle alındığından emin olmak için tüm akciğeri (pnömonektomi) alabilir.

Kanser ameliyatında kullanılan diğer yöntemler nelerdir?

Kanserin ve kanser öncesi oluşumların tedavisi için kullanılan başka pek çok cerrahi yöntem vardır ve araştırmacılar yeni yöntemler üzerinde çalışmaya devam etmektedir.  Başlıca kanser ameliyatı türlerinin bazıları şunlardır:

• Kriyocerrahi. Bu ameliyat türünde doktorunuz, kanser hücrelerini ya da kansere dönüşebilecek hücreleri –örneğin kadınların rahim ağzında serviks kanserine dönüşebilecek düzensiz hücreleri-  dondurmak ya da yok etmek için sıvı nitrojen sprey ya da soğuk sonda gibi çok soğuk bir madde kullanır.
• Elektrocerrahi.  Yüksek frekansta elektrik akımı uygulayarak doktorunuz, örneğin ağzınızdaki ya da derinizin üzerindeki kanserli hücreleri öldürebilir.
• Lazer cerrahi: Kanserli hücreleri küçültmek ya da buharlaştırmak için yüksek yoğunlukta ışınlar kullanan lazer cerrahi pek çok kanser türünün tedavisinde kullanılabilir. Bazı durumlarda lazerin ısısı bunu sağlar, bazılarında ise lazer daha önceden uygulanan ve kanser hücrelerinin emdiği kimyasal maddeleri aktive etmek için kullanılır. Işıkla uyarıldığında kimyasal maddeler, kanser hücrelerini öldürür.
• Mohs cerrahisi. Deri üzerindeki, göz kenarı gibi hassas alanlardaki kanseri almak ve kanserin ne kadar derine ilerlediğini belirlemek için faydalı bir yöntemdir. Bu cerrahi yöntemde, kanser bir bistüriyle katmanlar halinde alınır. Bir katman alındıktan sonra doktorunuz bunu, bir mikroskop altında inceler. İşleme anormal hücrelerin hepsi alınana kadar veya çevredeki dokularda kanser bulgusu görünmeyene kadar devam eder.
• Laparoskopik cerrahi. Bir cerrah, büyük kesikler açmadan vücudunuzun içini görebilmek için laparoskop kullanır. Büyük kesikler yerine birkaç küçük kesik açılır ve ince bir kamerayla cerrahi araçlar, kesiklerden vücudunuzun içine sokulur. Kameranın vücudunuzun içinde kaydettiği görüntüleri cerrah bir monitörden izler. Küçük kesikler iyileşmenin daha hızlı olacağı ve komplikasyon gelişme riskinin daha az olduğu anlamına gelir. Laparoskopik cerrahi genel olarak kanser teşhisinde, evrelemesinde, tedavisinde ve belirtilerin hafifletilmesinde kullanılır.
• Robotik cerrahi. Robotik cerrahide cerrah, ameliyat masasından uzakta oturarak operasyon yapılan bölgenin üç boyutlu görüntülerinin yansıtıldığı bir ekrandan ameliyatı izler. Cerrah bir robotun cerrahi araçları nasıl hareket ettireceğini kontrol etmek için bir kumanda kullanır. Robotik cerrahi, cerrahın ulaşılması zor bölgeleri ameliyat etmesini sağlar. Ancak robotik cerrahi sitemleri pahalıdır ve uzmanlaşmış eğitim gerektirir. Bu nedenle robotik cerrahi genellikle sadece uzmanlaşmış tıp merkezlerinde kullanılmaktadır.
• Doğal orifis cerrahisi. Karındaki organları deriyi kesmeden ameliyat etme yöntemi olarak doğal orifis cerrahisi üzerinde halen çalışılmaktadır. Bu yöntemde cerrahi araçlar ağız, rektum ya da vajina gibi bir doğal orifisin (delik) içinden geçirilir. Örneğin cerrah, doğal orifis ameliyatı esnasında cerrahi araçları gırtlağınızdan midenize ulaştırabilir. Mide duvarında küçük bir delik açılır ve cerrahi araçlar karaciğerden doku örneği almak ya da safra kesenizi çıkartmak için delikten karın boşluğuna ulaşabilir. Doğal orifis cerrahisi deneyseldir ve şu ana kadar çok az operasyon bu yöntemle gerçekleştirilmiştir. Doktorlar yöntemin enfeksiyon, ağrı ya da diğer ameliyat komplikasyonları gelişme riskini azaltabileceğini düşünmektedir.

Kanser cerrahisi gelişmeye devam ediyor, ayrıca  araştırmacılar daha az invaziv prösedürleri amaçlayan diğer cerrahi yöntemler üzerinde çalışmaktadır.  

Kanser ameliyatından önce ve sonra ne bekleyebilirsiniz?

Kanser ameliyatına hazırlık ve ameliyat sonrası iyileşme dönemi, büyük oranda uygulanacak olan operasyona göre değişecektir. Ancak genel anlamda bekleyebileceğiniz bazı ortak noktalar şunlardır:

• Hazırlık. Genel olarak kan testleri, idrar testleri, röntgen ve diğer görüntüleme testleri gibi bazı testleri yaptırmanız gerekir. Testler doktorunuza, kan nakli gerekebileceği için kan grubunuz gibi cerrahi ihtiyaçlarınızı değerlendirme ve ameliyatı etkileyebilecek olan olası enfeksiyon riskinizi belirleme imkanı sağlar.
• Anestezi.  Ameliyat olduğunuzda bazı anestezi türlerine -acı algısını engelleyen ilaçlar– ihtiyacınız olacaktır. Alacağınız anestezi, olacağınız ameliyat türüne bağlı olarak belirlenecektir.
• İyileşme. Ameliyatınıza bağlı olarak eve dönmeden önce bir süre hastanede kalmanız gerekebilir. Sağlık bakım ekibiniz iyileşmeniz için yaralarınızın bakımı, uzak durmanız gereken yiyecek ve aktiviteler veya kullanacağınız ilaçlar gibi konularda birtakım özel direktiflerde bulunacaktır.

Kanser ameliyatının riskleri nelerdir?

Her ameliyatta olduğu gibi kanser ameliyatı da bazı riskler taşır. Ameliyattan sonra oluşabilecek yan etkiler yapılan ameliyatın türüne bağlı olarak değişiklik gösterir. Genel anlamda çoğu kanser operasyonu aşağıdaki riskleri taşır:

• Ağrı.  Ağrı, çoğu ameliyatta yaygın olarak gelişen bir yan etkidir. Bazı ameliyatlar diğerlerine nazaran daha çok ağrıya neden olabilir. Sağlık bakım ekibiniz ağrınızı nasıl minimum düzeyde tutacağınızı anlatacak ve ağrıyı azaltmak ya da ortadan kaldırabilmek için ilaçlar yazacaktır.
• Enfeksiyon.  Ameliyat yerinde enfeksiyon gelişebilir. Sağlık bakım ekibiniz ameliyattan sonra yaralarınızın bakımını nasıl yapacağınızı size gösterecektir. Ameliyat sonrası iyileşme süresini uzatabilecek olan enfeksiyonu engellemek için söylenenleri düzenli ve dikkatli biçimde uygulayın.  Doktorlar enfeksiyonları genellikle antibiyotiklerle tedavi etmektedir.
• Organ fonksiyonunda kayıp. Kanserin alınması için cerrah bütün bir organı çıkarabilir. Örneğin böbrek kanseriniz varsa bir böbreğin alınması (nefrektomi) gerekebilir. Buna benzer ameliyatlarda kalan organ kaybı telafi etmeye yetecek derecede işlev gösterebilir ancak diğer bazı durumlarda fonksiyon kaybı gelişebilir. Örneğin akciğerin alınması (pnömonektomi) solunum güçlüğüne neden olabilir.
• Kanama.  Her ameliyatta kanama riski vardır. Cerrahınız bu riski en aza indirmeye çalışacaktır.
• Kan pıhtısı. Ameliyattan sonra iyileşme sürecinde kan pıhtısı gelişme riski artar.   Her ne kadar risk küçük olsa da komplikasyonlar ciddi olabilir. Kan pıhtıları genellikle bacaklarda oluşur ve şişmeye ya da ağrıya neden olabilir. Koparak akciğere ulaşan kan pıhtısına pulmoner embolizm denir ve tehlikeli, hatta bazen de ölümcül bir durumdur. Cerrahınız kan pıhtısının gelişimini önlemek için ameliyattan sonra sizi mümkün olduğunca yataktan çıkarmak ve kan incelticiler vermek gibi önlemler alacaktır.
• Bağırsak ve mesane fonksiyonlarında değişiklik. Ameliyatın hemen ardından bağırsak hareketinde ya da mesanenizi boşaltmada zorlanma yaşayabilirsiniz. Bu durum yapılan ameliyatın türüne göre genellikle birkaç gün sürer.

Doktorunuz hangi kanser tedavisini önerirse önersin durumunuz ve tedavi süreciniz konusunda endişelenmeniz mümkündür. Ne bekleyebileceğinizi bilmek yardımcı olabilir. Bu bilgiler, doktorunuzla konuşmanıza ve bilgili sorular sormanıza yardımcı olabilir.