• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Komplikasyonları
• Risk Faktörleri
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Önleme

Nedir

Kulak İltihabı (Akut Orta Kulak İltihabı)

Kulak iltihabı (akut orta kulak iltihabı), genellikle titreşen ufak kemiklerin bulunduğu kulak zarının arkasındaki hava dolu orta kulağı etkileyen, bakteriyel veya viral bir enfeksiyondur. Kulak iltihapları çocuklarda, yetişkinlere oranla daha sık görülür. 

Kulak iltihapları, çoğu kez orta kulakta sıvı birikmesi ve iltihaplanmalar nedeni ile ağrılı geçer.

Kulak iltihapları kendiliğinden iyileştikleri için tedavi, genellikle ağrıların kontrol altına alınması ve sorunun gözlenmesine odaklanır. Bebeklerdeki kulak iltihabı ve genel olarak ciddi vakalar, antibiyotik tedavisi gerektirir. Orta kulakta kurumayan sıvı birikimi ve sürekli veya sık gözlemlenen enfeksiyonlar gibi uzun süreli kulak enfeksiyonu sorunları işitme problemlerine ve bazı diğer ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Belirtileri

Belirtileri

Kulak iltihaplarının ilk belirtileri genellikle aniden ortaya çıkar.

Çocuklarda

Çocuklarda yaygın olarak gözlemlenen belirtiler şunlardır:

• Özellikle yatarken ortaya çıkan kulak ağrısı
• Kulakta çekilme hissi
• Uyumada güçlük
• Normalden daha fazla ağlama
• Normalden daha fazla asabiyet
• Duymada ve seslere tepki göstermede güçlük
• Denge kaybı
• Baş ağrısı
• 38 C veya üzeri ateş
• Kulakta akıntı
• İştah kaybı
• Kusma
• İshal

Yetişkinlerde

Yetişkinlerde yaygın olarak gözlemlenen belirtiler şunlardır: 

• Kulak ağrısı
• Kulakta akıntı
• İşitme duyusunda azalma
• Boğaz ağrısı

Tıbbi yardım gerektiren durumlar

Kulak iltihabının belirtileri, bazı farklı sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Doğru teşhis ve erken tedavi önemlidir. Aşağıdaki belirtilerin gözlemlenmesi halinde doktorunuz ile görüşün:

• Belirtilerin bir günden fazla sürümesi
• Şiddetli kulak ağrısı
• Bebek veya çocuklarda uykusuzluk veya soğuk algınlığı ve diğer üst solunum yolları enfeksiyonlarından sonra huzursuzluk
• Kulakta sıvı, irin veya kanlı akıntı 

Kulak ağrısı veya kulak akıntısı olan yetişkinlerin derhal bir doktora danışmaları gerekir.

Sebepleri

Sebepleri

Kulak enfeksiyonu, orta kulaktaki bakteri veya virüsler nedeniyle ortaya çıkar. İltihap genellikle soğuk algınlığı, grip veya alerji gibi geniz yolları, boğaz ve östaki borularında tıkanıklığa ve şişmelere neden olan diğer rahatsızlıklara bağlı olarak gelişir. 

Östaki borularının görevi

Östaki boruları, her iki orta kulaktan boğazın arkasına, geniz yoluna uzanan bir çift dar borudur. Boruların boğazdaki bitiş noktası:

 

• Orta kulaktaki hava basıncını düzenlemek
• Kulaktaki havayı tazelemek
• Orta kulaktaki akıntıları kurutmak amacıyla açılıp kapanır.

Üst solunum yolu enfeksiyonları veya alerji nedeniyle östaki borularında oluşan şişmeler, iltihaplanmalar ve mukus boruları tıkayabilir ve orta kulakta sıvı birikmesine yol açabilir. Biriken sıvıda oluşan bakteriyel veya viral bir enfeksiyon kulak iltihabı belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur.

Kulak iltihabı, genellikle çocuklarda görülür. Bunun nedenlerinden biri östaki borularının çocuklarda daha dar ve yatay olmasıdır ve bu faktörler orta kulağın daha zor kurumasına ve tıkanmasına neden olabilir.

Adenoidlerin rolü

Adenoidler, boğazın üst arka tarafında bulunan ve bağışıklık sisteminin aktiviteleri üzerinde önemli rol oynadıklarına inanılan, iki ufak doku parçasıdır. Bu işlevleri yüzünden adenoidler enfeksiyonlara ve iltihaplanmalara karşı daha hassastır.

Adenoidler, östaki borularının ağızına yakın bir yerde bulundukları için adenoidlerdeki iltihaplanmalar veya büyümeler, kanallardaki boruları tıkayabilir ve orta kulak enfeksiyonlarına neden olabilir. Çocuklar, daha aktif ve daha geniş adenoidlere sahip olduklarından dolayı adenoidlerin iltihaplanması, çocuklardaki kulak enfeksiyonlarında önemli bir rol oynar. 

İlgili sağlık sorunları

Kulak iltihabına veya benzer orta kulak problemlerine yol açabilecek orta kulak sorunları şunlardır: 

• Sıvı birikimine neden olan otitis media, orta kulakta oluşan ve bakteriyel veya viral bir enfeksiyona bağlı olmayan iltihaplanma ve sıvı birikimidir. Bu durum, kulak enfeksiyonu iyileştikten sonra da devam eden sıvı birikimi sonucu ortaya çıkar. Ayrıca, östaki borularının enfeksiyon içermeyen sıvı ile tıkanması ve düzenli işlev görmemesi sonucu da görülebilir.   
• Kronik süpüratif otitis media, kulak zarında yırtılmalara veya delinmelere yol açan devamlı kulak enfeksiyonudur.

Komplikasyonları

Sağlık Sorunları

Birçok kulak iltihabı uzun süreli sağlık sorunlarına neden olmaz. Sık veya sürekli görülen enfeksiyonlar ve devamlı sıvı birikimi bazı ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

• İşitme bozukluğu. Ara sıra ortaya çıkan hafif işitme kayıpları, kulak enfeksiyonlarının en yaygın sonuçlarındandır; fakat genellikle enfeksiyon iyileştikten sonra durum düzelir. Orta kulaktaki devamlı enfeksiyonlar ve sürekli sıvı birikimleri daha ciddi boyutlardaki işitme kayıplarına da neden olabilir. Eğer kulak zarına veya orta kulaktaki başka bir yapıya kalıcı hasar gelirse kalıcı işitme kaybı oluşabilir.  
• Konuşma ve gelişim gecikmeleri. Bebeklerde ve ufak çocuklarda işitme yetisi geçici veya kalıcı olarak zarar görürse konuşma, sosyal beceriler ve gelişim becerilerinde gecikmeler görülebilir.
• İltihabın yayılması. Tedavi edilmeyen veya tedaviye cevap vermeyen enfeksiyonlar, çevre dokulara da yayılma ihtimali bulunur. Kulağın arkasındaki kemiksi çıkıntı olan mastoidin iltihabına mastoitit adı verilir. İltihap, kemiğe zarar verebilir ve irin dolu kist oluşumuna yol açabilir. Ciddi orta kulak enfeksiyonları, nadiren kafatasındaki diğer dokulara ve beyine yayılır.  

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Kulak enfeksiyonu olasılığını arttıran risk faktörleri şunlardır:

• Yaş. 6 aylık ila 2 yaş arası çocuklar, östaki borularının büyüklükleri, şekilleri ve henüz gelişmemiş bağışıklık sistemleri nedeniyle kulak enfeksiyonlarına karşı daha duyarlıdır.  
• Grup çocuk bakımı. Çocuk bakım gruplarında bulunan çocuklarda soğuk algınlığı ve kulak enfeksiyonu riski, evde bakılan çocuklara oranla daha yüksektir. Bir grup içerisinde bakılan çocuklar soğuk algınlığı gibi enfeksiyonlara daha sık maruz kalırlar.
• Bebeklerde beslenme. Özellikle yatarak biberondan süt içen bebeklerde kulak enfeksiyonu riski, meme emen çocuklara oranla yüksektir.
• Mevsimsel faktörler. Kulak enfeksiyonları, soğuk algınlığı ve grip gibi rahatsızlıkların artış gösterdiği sonbahar ve kış aylarında daha yaygındır. Mevsimsel alerjileri olan kişilerde, polen sayısı artışı, enfeksiyon riskini de arttırır. 
• Kötü hava kalitesi. Tütün dumanına ve yüksek miktarda kirli havaya maruz kalmak, kulak enfeksiyonu riskini arttırabilir.
• Aile geçmişi. Aile bireylerinde kulak enfeksiyonları varsa çocuklarda da kulak enfeksiyonu riski artar.  
• Etnik köken. Hindistanlı Amerikalılarla Alaska ve Kanadalı kişilerde, kulak enfeksiyonu riski daha fazladır.

Muayenesi

Doktor Randevunuza Hazırlık

İlk olarak aile hekiminize veya çocuğunuzun sağlık uzmanına danışın. Bununla birlikte eğer sorun uzun süredir devam ediyorsa, tedaviye cevap vermiyorsa veya sık olarak ortaya çıkıyorsa kulak-burun-boğaz hastalıkları uzmanına yönlendirilebilirsiniz.  

Doktor ile randevudan önce, çocuğunuzla doktorunuzun sorabileceği sorular hakkında konuşun ve çocuğunuza sorulabilecek sorulara karşı hazırlıklı olun. Sorulabilecek sorular yetişkinler için de aynıdır.

• Gözlemlediğiniz belirtiler nelerdir?
• Belirtiler ilk ne zaman ortaya çıkmaya başladı?
• Kulak ağrısı yaşıyor musunuz? Ağrıyı nasıl tanımlarsınız?– Hafif, orta, şiddetli?
• Bebekliğinizde veya çocukluğunuzda kulak çekilmesi, uykuda güçlük veya sıra dışı bir hassasiyet gibi belirtiler gözlemlendiniz mi?
• Çocuğunuzun ateşi var mı?
• Kulakta akıntı geliyor mu? Akıntı saydam mı, bulanık mı yoksa kanlı mı?
• İşitme bozukluğu var mı? Çocuğunuz hafif seslere reaksiyon veriyor mu? Çocuğunuz sorulara cevap verebilecek kadar büyük mü?
• Çocuğunuz yakın zamanlarda soğuk algınlığı, grip veya diğer solunum yolu rahatsızlıklarını geçirdi mi?
• Çocuğunuzda mevsimsel alerji var mı?
• Çocuğunuz geçmişte kulak enfeksiyonuna yakalandı mı? Yakalandıysa ne zaman?
• Çocuğunuzun penisilin gibi her hangi bir ilaca karşı alerjik reaksiyonu var mı? 

Testleri

Testler ve Teşhis

Doktorunuz genellikle tarif ettiğiniz belirtilere ve basit bir incelemeye dayanarak kulak enfeksiyonunu ve diğer sağlık durumlarını teşhis edebilir. Doktorunuz muhtemelen kulak, boğaz ve geniz yolunuzu ışıklı bir alet ile kontrol edebilir. Ayrıca, çocuğunuzun nefes alıp verişlerini stetoskop ile dinleyebilir.

Pnömatik otoskop

Pnömatik (basınçlı havalı) otoskop adı verilen bir alet genellikle kulak enfeksiyonu teşhisinde gerekli olan tek özel alettir. Alet doktorunuzun kulağınızı inceleyebilmesine ve kulak zarı arkasındaki sıvının miktarını değerlendirebilmesine yardımcı olur. Pnömatik otoskop ile doktorunuz kulak zarına karşı hafif hava üfler. Normal şartlarda üflenen hafif hava, kulak zarını oynatır. Eğer orta kulak sıvı ile doluysa, kulak zarında çok hafif bir oynama olur veya hiç oynama olmayabilir.

Ek testler

Eğer teşhisle ilgili bir şüphe varsa, kulak enfeksiyonu daha önceki tedavilere cevap vermediyse veya devam eden bazı diğer sağlık sorunlarınız varsa doktorunuz bazı diğer tanısal testler yaptırmanızı isteyebilir.

• Timpanometri. Test, kulağın hareketlerini test eder. Kulak kanalını tıkayan alet, kanala hava basıncı uygular ve bu sayede kulak zarının hareket etmesini sağlar. Alet kulak zarının ne kadar iyi hareket ettiğini belirlemeye ve orta kulaktaki basıncı dolaylı yoldan ölçmeye yarar.
• Akustik reflektometri. Test, aletten emilen sesin kulak zarından ne kadar yansıtıldığını ölçerek orta kulaktaki sıvı miktarını dolaylı yoldan belirlemiş olur. Normal şartlarda kulak zarı sesin çoğunu emer. Buna karşın, orta kulaktaki sıvı ne kadar fazla basınç yaparsa kulak zarı sesi, o kadar fazla yansıtır. 
• Timpanosentez. Doktorunuz nadir olarak ufak bir boru yardımı ile kulak zarını delerek orta kulaktaki sıvının kurutulmasını sağlayabilir. Bu prosedüre, timpanosentez adı verilir. Enfeksiyon önceki tedavi yöntemlerine cevap vermediyse, orta kulaktaki sıvı içerisindeki enfeksiyonlu ajanları tespit etmek için yapılan testler faydalı olabilir. 
• Diğer testler. Eğer çocuğunuzda kulak enfeksiyonları sürekliyse ve orta kulakta sıvı birikimi varsa, doktorunuz sizi, işitme ve konuşma becerileri, dil kavrayışı veya gelişimsel yeteneklerinin test edilmesi için söz konusu soruna göre bir işitme uzmanına (odyolojist), konuşma terapistine veya gelişim terapistine yönlendirebilir.

Teşhislerin anlamı

• Akute otitis media. Kulak enfeksiyonu teşhisi genellikle akut otitis media''nın kısa versiyonudur. Eğer orta kulakta sıvı tespit edilirse enfeksiyon belirtileri varsa ve belirtiler aniden ortaya çıkarsa, doktorunuz bu teşhisi koyabilir.
• Sıvı birikimine neden olan otitis media. Doktorunuz orta kulakta sıvı tespit eder; fakat enfeksiyon belirtilerine rastlanmazsa, sıvı birikimine neden olan otitis media teşhisi koyar.
• Kronik süpüratif otitis media. Doktorunuz, devamlı kulak enfeksiyonlarının kulak zarında yırtılmalara ve delinmelere yol açtığını gözlemlerse, kronik süpüratif otitis media teşhisi koyabilir.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Birçok kulak enfeksiyonunun antibiyotik tedavisine ihtiyacı yoktur. Çocuğunuz için en iyi tedavi yöntemi, yaşına ve belirtilerinin ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Kulak enfeksiyonunun takibi

Kulak enfeksiyonunun belirtileri genellikle ilk birkaç gün içerisinde iyileşmeye başlar ve enfeksiyon çoğunlukla bir veya iki hafta içerisinde tedaviye gerek kalmadan temizlenir.  Sağlıklı kişilerde ve aşağıdaki durumlarda enfeksiyonun 48-72 saat arayla gözlemlenmesini önerir.

• Hafif belirtiler gösteren ve kesin bir teşhis konmamış 6 aylık-2 yaş arası bebeklerde
• Hafif belirtiler gösteren ve kesin bir teşhis konmamış 2 yaş üzeri çocuklarda

Ağrıların dindirilmesi

Doktorunuz kulak enfeksiyonuna bağlı ağrıları dindirmek için bazı tedaviler önerebilir. Bunlar:

• Sıcak havlu uygulaması. Enfeksiyonlu kulağın üzerinde konulan sıcak ve nemli bir havlu ağrıları azaltabilir.
• Ağrı kesici ilaçlar. Doktorunuz, ağrıyı dindirmek için asetaminofen ve ibuprofen gibi  bazı reçetesiz ağrı kesicileri önerebilir. İlaçları mutlaka prospektüsteki kullanım şekli ve dozuna uyarak alın. Aspirin, Reye sendromuna neden olabileceği için çocuklara ve gençlere aspirin verilirken dikkatli olunmalıdır. Aspirin kullanımı 2 yaş üzerindeki çocuklarda onaylanmış olsa da, suçiçeği ve grip belirtileri görülen çocuklara kesinlikle aspirin verilmemelidir. Eğer endişeleriniz varsa bir doktorunuza danışın 
• Kulak damlaları. Antipirin-benzokain içeren reçeteli kulak damlaları kulak ağrılarının hafifletilmesine yardımcı olabilir. Kulak damlasını çocuğunuza uygulamadan önce sıcak bir suyun içerisine koyarak ısıtın. Önerilen dozu,  çocuğunuz enfeksiyonlu kulağı yukarıya bakacak şekilde yatarken kulağına damlatın.

Antibiyotik terapisi

Doktorunuz aşağıdaki durumlarda kulak enfeksiyonu için antibiyotik tedavisi önerebilir:

 

• Kulak enfeksiyonu teşhisi konulan 6 ayın üzerindeki çocuklar
• Kulak enfeksiyonu ve orta şiddetli ağrısı bulunanlar
• Kulak enfeksiyonu ve 39 C ve üzeri ateşi bulunanlar

Belirtiler iyileştikten sonra bile, doktorunuzun belirttiği şekilde antibiyotik kullanımına devam edilmelidir. Aksi taktirde enfeksiyon tekrar görülebilir ve bakteriler antibiyotiklere karşı direnç kazanabilirler. Doz atlamanız halinde yapmanız gerekenleri, doktorunuz veya eczacınız ile konuşun.

İnce kulak boruları

Çocuğunuzda sıvı birikimine neden olan otitis media —enfeksiyonun ardından veya enfeksiyon oluşmadan kulakta ortaya çıkan devamlı sıvı birikimi— varsa doktorunuz orta kulaktaki sıvıyı kurutmak için bir işlem uygulayabilir.

Ayakta uygulanan miringotimi işleminde cerrahınız, orta kulaktaki sıvıyı kurutmak amacıyla kulak zarında ufak bir delik açar. Ardından orta kulağın havalandırılması ve sıvı birikiminin önlenmesi için açılan ufak delikten içeri bir ince bir boru sokulur. Bazı borular kulak zarında 6 aydan 1 seneye kadar kalır ve daha sonra kendiliğinde düşer. Diğerleri ise daha uzun süreli olarak kulakta kalır ve cerrahi müdahaleyle alınmaları gerekebilir.

Kulak zarı, ince boruların düşmesi veya cerrahi müdahaleyle alınmasının ardında tekrar kapanır.

Kronik süpüratif otitis media tedavisi

Kulak zarında deliklere neden olan kronik süpüratif kulak enfeksiyonunun tedavisi zordur. Rahatsızlık kulak damlaları formundaki antibiyotikler ile tedavi edilir. Damlaları kullanmadan önce kulak kanalındaki sıvının nasıl kurutulacağı anlatılır.

Gözlem

Sık veya sürekli olarak kulak enfeksiyonuna yakalanan veya orta kulağında devamlı sıvı birikimi oluşan çocukların durumunun yakın gözlem altında tutulması gerekir. Gözlem testlerinin ne sıklıkta yapılması gerektiği konusunu doktorunuzla görüşün. Doktorunuz düzenli işitme ve konuşma testlerini önerebilir.  

Önleme

Önleme Yöntemleri

Kulak iltihabı riskini azaltmak için aşağıdaki önerileri takip edebilirsiniz:

• Soğuk algınlıklarını ve diğer rahatsızlıkları önleyin. Çocuğunuza, ellerini düzenli ve iyice yıkamasını ve yiyecek-içecek gereçlerini kimseyle paylaşmamasını öğretin. Eğer mümkün ise, çocuğunuzun çocuk bakım gruplarında geçirdiği zamanı kısıtlayın veya daha az çocuğun bulunduğu bir çocuk bakım grubunu seçin.
• Pasif içiciliği önleyin. Evinizde kimsenin sigara içmediğinden emin olun. Evinizin dışında sigara dumanına maruz kalmayacağınız yerlerde bulunun.
• Bebeğinizi emzirin. Mümkün ise bebeğinizi en az altı ay emzirin. Anne sürü bebeğinizi kulak enfeksiyonlarına karşı koruyacak antikorları içerir.
• Bebeğinizi biberon ile besliyorsanız, bebeğinizi yatık pozisyonda beslemek yerine dik tutarak besleyin.
• Aşılama konusunda doktorunuzla görüşün. Çocuğunuz için uygun aşılar konusunda doktorunuzla görüşün. Mevsimsel grip aşıları ve pnömokok aşılar kulak enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olabilir.