• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Menenjit, beyninizi ve omuriliğinizi saran zarların (meninkslerin) genelde bir enfeksiyona bağlı yangısıdır. Menenjitle ilişkili şişme genelde bu durumun ayırıcı işaretlerini ve belirtilerini, 12 yaşından büyük herkeste baş ağrısı, ateş ve boyun tutulmasını tetikler.
Çoğu menenjit vakası virüs enfeksiyonundan kaynaklanır ama bakteri ve mantar enfeksiyonları da menenjite yol açabilir. Enfeksiyonun sebebine bağlı olarak menenjit birkaç hafta içinde kendi kendine geçebilir veya yaşamı tehdit eden acil bir durum olabilir.
Ailenizden birinde menenjit olduğundan şüpheleniyorsanız acil tıbbi yardım isteyin. Erken tedavi ciddi komplikasyonları önleyebilir.

Sebepler

Menenjit genelde virüs enfeksiyonundan kaynaklanır ama sebebi bakteriyel enfeksiyon da olabilir. daha az yaygı olarak, mantar enfeksiyonu da menenjite yol açabilir. Bakteriyel enfeksiyonlar en ciddiler ve yaşamı tehdit edici olabileceği için enfeksiyonunu kaynağını tanımlamak tedavi planı geliştirmenin önemli bir parçasıdır.

Bakteriyel menenjit
Akut bakteriyel menenjit genelde bakteriler kan dolaşımına girip beyin ve omuriliğe ilerleyebilir. Ama bakteriler, bir kulak veya sinüs enfeksiyonu ya da kafatası kırığı sonucunda doğrudan meninksleri işgal ettiğinde de meydana gelebilir.
Bir dizi bakteri türleri akut bakteriyel menenjite yol açabilir. En yaygın türler şunlardır:

• Streptococcus pneumoniae (pnömokok). Bu bakteri gelişmiş ülkelerde bebekler, küçük çocuklar ve yetişkinlerde en yaygın bakteriyel menenjit sebebidir. Daha genel olarak zatürre ya da kulak veya sinüs enfeksiyonuna yol açar.
• Neisseria meningidis (meningokok). Bu bakteri bakteriyel menenjitin başka bir önde gelen sebebidir. Meningokok menenjit genelde üst solunum yolundaki bakteriler kan  dolaşımınıza girdiklerinde meydana gelir. Bu genelde ergenleri ve genç yetişkinleri etkiler, üniversite yurtlarında, yatılı okullarda ve askeri üslerde yerel salgın hastalığa neden olabilir.
• Haemophilus influenzae (hemofilus). 1990’lardan önce Haemophilus influenzae tip b (Hib) bakterisi çocuklarda bakteriyel menenjitin önde gelen sebebidir. Ama yeni Hib aşıları, bu tür menenjit vakalarını büyük ölçüde azaltmıştır. Meydana geldiğinde üst solunum yolu enfeksiyonu, kulak enfeksiyonu (otitis media) veya sinüziti takip etmeye eğilimlidir.
• Listeria monocytogenes (listeriya). Bu bakteriler neredeyse her yerde, toprakta, tozda ve kirlenmiş besinlerde bulunabilir. Kirlenmiş besinler arasında yumuşak peynirler, sosisli sandviçler ve fastfood etleri vardır. Birçok yabani ve evcil hayvan da bu bakterileri taşır. Neyse ki, listeriyaya maruz kalan birçok sağlıklı insan hastalanmaz ama hamile kadınlar, yeni doğanlar, ve yaşlı yetişkinler daha yatkındır. Listeriya plasenta engelini geçebilir ve son gebelikteki enfeksiyonlar bebeğin cansız doğmasına veya doğumdan kısa süre sonra ölmesine neden olabilir. Hastalık veya ilaç etkisine bağlı, zayıf bağışıklık sistemleri olan kişiler en hassas kişilerdir.

Viral menenjit
Her yıl, virüsler bakterilerden daha çok menenjit vakasına neden olur. Viral menenjit genelde hafiftir ve iki hafta içinde çoğunlukla kendiliğinden temizlenir. Enterovirüs diye bilinin bir grup virüs, gelişmiş ülkelerdeki viral menenjitin %30’undan sorumludur. Birçok viral menenjit nöbetinin sebep diye tanımlanan özel bir virüsü yoktur.
Enteroviral enfeksiyonların en yaygın işaret ve belirtileri döküntü, boğaz ağrısı, ishal, eklem ağrıları ve baş ağrısıdır. Bu virüsler yaz sonunda ve sonbahar başında dolaşıma girmeye eğilimlidir. Virüsler, örneğin herpes simplex virüsü, La Crosse virüsü, Batı Nil virüsü ve başka virüsler de viral menenjite neden olabilir.

Kronik menenjit
Menenjitin kronik türleri, yavaş gelişen organizmalar beyninizi saran zarları ve sıvıyı işgal ettiğinde meydana gelir. Akut menenjit birden ortaya çıksa da kronik menenjit iki veya daha fazla haftada gelişir. Yine de kronik menenjit işaretleri ve belirtileri, baş ağrıları, ateş, kusma ve zihinsel bulanıklık akut menenjitinkilere benzerdir. Bu tür menenjit nadirdir.

Fungal menenjit
Fungal menenjit nispeten daha az görülür ve kronik menenjite neden olur. Ara sıra akut bakteriyel menenjiti tekrar edebilir. Kriptokok menenjit, AIDS gibi bağışıklık yetersizlikleri olan kişileri etkileyen hastalığın mantardan kaynaklanan yaygın bir türüdür. Mantar ilaçlarıyla tedavi edilmezse yaşamı tehdit edebilir.

Başka menenjit sebepleri
Menenjit bulaşıcı olmayan sebeplerden, örneğin ilaç alerjilerinden, bazı kanser türleri ve lupus gibi enflamatuar hastalıklardan da kaynaklanabilir.

 

 

Belirtiler

Menenjitin erken işaretleri ve belirtilerini griple (influenzayla) karıştırmak kolaydır. Menenjit işaretleri ve belirtileri 2 yaş üstündeki herkeste birkaç saatten bir iki güne kadar gelişebilir, genelde şunlardır:

• Yüksek ateş
• Başka türlü baş ağrılarıyla kolayca karıştırılmayan şiddetli baş ağrısı
• Boyun tutulması
• Baş ağrısıyla birlikte kusma ve bulantı
• Kafa karışıklığı ve konsantrasyon zorluğu;  çok küçüklerde bu, göz teması kuramama gibi görünebilir.
• Nöbetler
• Uykululuk ve uyanma zorluğu
• Işığa duyarlılık
• Yeme ve içme isteksizliği
• Bazı vakalarda, örneğin viral ve meningokok menenjitte cilt döküntüleri

Yeni doğanlarda belirtiler
Yeni doğanlar ve bebeklerde klasik baş ağrısı ve boyun tutulması işaret ve belirtileri olmayabilir. Aksine, bu yaş grubundaki işaretler şunlar olabilir:

• Yüksek ateş
• Sürekli ağlama
• Aşırı uykululuk veya huzursuzluk
• Hareketsizlik veya uyuşukluk
• Beslenme güçlüğü
• Bebeğin başındaki yumuşak noktada (bıngıldakta) şişlik
• Bebeğin vücudunda ve boynunda tutulma
• Nöbetler

Menenjitli bebekleri yatıştırmak daha zor olabilir, kucağa alındıklarında daha da şiddetli ağlayabilirler.

Ne zaman doktora gitmeli
Sizde ya da ailenizden birinde menenjit işaretleri veya belirtileri varsa hemen tıbbi yardım isteyin, örneğin:

• Ateş
• Şiddetli, geçmeyen baş ağrısı
• Kafa karışıklığı
• Kusma
• Boyun tutulması

Doktorunuzla görüşüp omurilik sıvısı testine girmeden, sizde veya çocuğunuzda ne tür menenjit olduğunu bilemezsiniz.

• Viral menenjit tedavi gerektirmeden birkaç günde geçebilir.
• Bakteriyel menenjit ciddidir, çok hızlı meydana gelebilir ve ciddi komplikasyonlar olmadan iyileşme ihtimalini artırmak için acil antibiyotik tedavisi gerektirebilir. Bakteriyel menenjit tedavisini ertelemek kalıcı beyin hasarı veya ölüm riskini artırır. Ek olarak, bakteriyel menenjit birkaç günde ölümcül hale gelebilir.

Bir aile ferdi veya çalıştığınız birinde menenjit varsa da doktorunuzla konuşun. Hasta olmayı önleyici ilaçlar almanız gerekebilir.

Risk faktörleri

Çocukluk aşılarını tamamlamamak menenjit riskinizi artırır. Bazı başka risk faktörleri de öyle:

• Yaş. Birçok viral menenjit vakası, 5 yaşından küçük çocuklarda meydana gelir. Geçmişte, bakteriyel menenjit de genelde küçük çocukları etkilerdi. Ama 1980’lerin ortalarından beri, güncel çocukluk aşılarının sunduğu korumanın bir sonucu olarak, bakteriyel menenjitin teşhis edildiği ortalama yaş 15 aydan 25 yıla geçiş yaptı.
• Topluluk ortamında yaşamak. Yurtlarda kalan üniversite öğrencileri, askeri üslerdeki personel, yatılı okullardaki ve çocuk bakım tesislerindeki çocuklar artan meningokok menenjit riski altındadır çünkü muhtemelen bakteri solunum yoluyla yayılır ve yatkın gençlerin ve genç yetişkinlerin birleştiği her yerde hızla yayılmaya eğilimlidir.
• Hamilelik. Hamileyseniz listeriyoz (menenjite de neden olabilen listeriya bakterisinden kaynaklanan bir enfeksiyon) kapma riskiniz daha yüksektir. Listeriyozunuz varsa doğmamış bebeğiniz de risk altındadır.
• Hayvanlarla çalışmak. Evcil hayvanlarla çalışan kişiler, örneğin mandıra çiftçileri ve çiftlik işçilerin menenjite yol açabilen listeriyaya yakalanma riski daha yüksektir. Bağışıklık sisteminin önemli bir kısmı olan dalağınızın alınması da riskinizi artırabilir.

 

Komplikasyonlar

Menenjit komplikasyonları şiddetli olabilir. Siz veya çocuğunuz hastalığı ne kadar uzun süre tedavi etmezseniz nöbet ve kalıcı nörolojik hasar riski o kadar fazladır, örneğin:

• İşitme kaybı
• Körlük
• Hafıza zorluğu
• Konuşma kaybı
• Öğrenme yetersizlikleri
• Davranış sorunları
• Beyin hasarı
• Felç

Başka komplikasyonlar şunlardır:

• Karaciğer yetmezliği
• Adrenalin bezi yetmezliği
• Şok
• Ölüm

Teşhis

Aile doktorunuz veya çocuk doktoru, menenjiti tıbbi tarihçe, fiziksel bir muayene ve bazı tanısal testlere bağlı olarak teşhis edebilir. Muayene sırasında, doktorunuz başın etrafı, kulaklar, boğaz ve omurilik boyunca ciltte enfeksiyon işaretlerini kontrol edebilir. Siz ve çocuğunuz şu testlerden geçebilir:

• Kan kültürleri. Damardan alınan kan laboratuara gönderilir ve mikroorganizmalar, bilhassa bakteriler yetişip yetişmediğini görmek için özel bir kaba yerleştirilir. Numune, boya (gram boyaısı) damlatılan bir lama yerleştirilip mikroskop altında bakteriler için incelenebilir.
• Görüntüleme. Başın, göğsün ve sinüslerin röntgeni ve bilgisayarlı tomografisi (BT) şişme veya yangıyı ortaya çıkarabilir. Bu testler doktorunuzun vücudun başka bölgelerinde menenjitle ilişkili olabilecek bir enfeksiyon aramasına da yardım edebilir.
• Omurilikten su alma (lomber ponksiyon). Menenjitin kesin teşhisi genelde, omurilikten su alma diye bilinen işlem sırasında alınan beyin omurilik sıvısının bir numunesini inceleyerek yapılır. Menenjitli kişilerde beyin omurilik sıvısı genelde düşük kan şekeri (glukoz) düzeyinin yanı sıra artan beyaz kan hücresi ve artan protein gösterir. Boyun omurilik sıvısı analizi, doktorunuzun hastalığa tam olarak hangi bakterinin neden olduğunu tanımlamasına yardım edebilir. Doktorunuz menenjitten şüpheleniyorsa menenjitin viral sebeplerinin varlığını kontrol etmek için polimeraz zincir reaksiyon yükseltme DNA bazlı bir test isteyebilir. Bu, dört saat kadar kısa sürede menenjitiniz hakkında sonuç almanızı sağlayabilir ve uygun tedaviyi tespit etmeye yardımcı olabilir.

Kanserden veya enflamatuar bir hastalıktan kaynaklanan kronik menenjitiniz yoksa ilave testlere ihtiyacınız olabilir.

Tedavi

Menenjit tedavisi sizin veya çocuğunuzun menenjit türüne bağlıdır.

Bakteriyel menenjit
Akut bakteriyel menenjitin, iyileşmeyi garanti etmek ve komplikasyon risklerini azaltmak için damar içi antibiyotikler ve daha yeni olarak, kortizon benzeri ilaçlarla acil tedavi edilmesi gerekir. Doktorunuzun seçtiği antibiyotik veya antibiyotik kombinasyonu enfeksiyona neden olan bakterinin türüne bağlıdır. Doktorunuz, menenjitin kesin sebebini belirleyebilmek için geniş spektrumlu bir antibiyotik önerebilir.
Sizin veya çocuğunuzun bakteriyel menenjiti varsa doktorunuz şunlar için de tedavi önerebilir:

• Beyin şişmesi
• Şok
• Kasılmalar
• Dehidrasyon

Enfekte sinüsler veya mastoidlerin (dış kulağın arkasındaki, orta kulağa bağlanan kemikler) kurutulması gerekebilir. Kafatası ve beyni saran zarlar arasında biriken enfekte sıvının da cerrahi olarak kurutulması gerekebilir.

Viral menenjit
Antibiyotikler viral menenjiti tedavi edemez ve çoğu vakada tedavi olmadan bir iki haftada kendiliğinden iyileşirler. Hafif viral menenjit vakalarının tedavisi genelde şunlar içerir:

• Yatakta dinlenme
• Bol bol sıvı
• Ateşi düşüren ve vücut ağrılarını hafifleten reçetesiz ağrı kesiciler

Menenjitinize neden olan bir herpes virüsüyse antiviral bir ilaç da mevcuttur.

Başka menenjit türleri
Menenjitinizin sebebi açık değilse sebep belirlenirken doktorunuz antivirüs ve antibiyotik tedavisine başlayabilir.
Fungal menenjit tedavileri zararlı yan etkilerle ilişkilidir, o yüzden laboratuar sebebin mantardan kaynaklandığını doğrulayana kadar tedavi genelde ertelenir.
Alerjik reaksiyon veya otoimmün hastalıktan kaynaklanmayan bulaşıcı olmayan menenjit, kortizon benzeri ilaçlarla tedavi edilebilir. Bazı vakalarda, hiç tedavi gerekmez çünkü durum kendi kendine geçer. Kanserle ilişkili menenjit o kanser için tedavi gerektirir.

Önleme

Menenjit genel olarak bulaşıcı hastalıklardan kaynaklanır. Menenjite neden olan yaygın bakteriler veya virüsler öksürme, hapşırma, öpüşme veya yemek aletleri, diş fırçası veya sigara paylaşmakla yayılabilir. Hastalığı taşıyan biriyle yaşıyorsanız veya çalışıyorsanız da artan risk altındasınız.
Şu adımlar menenjiti önlemeye yardımcı olabilir:

• Ellerinizi yıkayın. Bulaşıcı ajanlara maruz kalmaktan kaçınmak için elleri dikkatli yıkamak önemlidir. Çocuklarınıza ellerini sık sık yıkamayı öğretin, özellikle yemek yemeden önce ve tuvaleti kullandıktan, kalabalık bir umumi mekanda vakit geçirdikten veya hayvanları sevdikten sonra. Onlara, üstüyle altını kapsayarak ve akan suyun altında iyice durulayarak ellerini kuvvetli biçimde nasıl yıkayacaklarını gösterin.
• Sağlıklı kalın. Yeterince dinlenerek, düzenli egzersiz yaparak, taze meyve, sebze ve tam tahıllarla beslenerek bağışıklık sisteminizi koruyun.
• Ağzınızı kapatın. Öksürmek veya hapşırmak istediğinizde ağzınızı ve burnunuzu kapatın.
• Hamileyseniz yiyeceklere dikkat edin. Hamileyseniz eti iyice pişirerek ve pastörize edilmemiş sütten yapılan peynirlerden kaçınarak riskinizi azaltın.

Aşılar
Bakteriyel menenjit için bazı türleri aşağıdaki aşılarla önlenebilir:

• Haemophilus influenzae tip b (Hib) aşısı. Gelişmiş ülkelerdeki çocuklar bu aşıyı, 2. aydan başlayarak önerilen aşı takviminin bir parçası olarak rutin biçimde alırlar. Bu aşı, orak hücre veya AIDS hastası olan veya dalağı olmayan kişiler dahil bazı yetişkinlere de önerilir.
• Pnömokok konjuge aşı (PCV7). Bu aşı da gelişmiş ülkelerde 2 yaşından küçük çocukların düzenli aşı takviminin bir parçasıdır. Ek olarak, kronik kalp veya akciğer hastalığı ya da kanseri olan çocuklar dahil 2 ve 5 yaş arasındaki çocuklar için de önerilir.
• Pnömokok polisakkarit aşı (PPSV). Pnömookok bakterilerden korunmaları gereken büyük çocuklar ve yetişkinler bu aşıyı yaptırabilir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri zayıf bağışıklık sistemleri ya da kalp hastalığı, şeker hastalığı veya orak hücre anemisi dahil kronik hastalıkları olan ve dalağı olmayan 65 yaşından genç bütün yetişkinler, genç yetişkinler ve çocuklara PPSV aşısı önerir.
• Meningokok konjuge aşı (MCV4). Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri 12-13 yaşlarındaki çocuklara ya da daha aşılanmamış 11-18 yaşındaki bütün çocuklara tek doz MCV4 verilmesini öneriyor. Ama bu aşı bakteriyel menenjit riski olan veya hastalıklı birine maruz kalan küçük çocuklara verilebilir. 9 aylık kadar küçük çocuklara kullanılması onaylanmıştır. Salgınlara maruz kalmış ama daha önce aşılanmamış sağlıklı kişilere aşı yapmakta da kullanılır.