Nedir

Nedir?

Miyelografi, omurilik kanalına bir iğne sokulup omurilik ve sinir yolu etrafındaki boşluğa (subaraknoid boşluk) bir kontrast materyal enjeksiyonunu içeren bir görsel muayene sistemdir, sistem fluoroskopi denilen bir gerçek zamanlı röntgen ışını kullanır.

Röntgen ışını (radyograf) doktora vücuttaki tıbbi sorunları teşhis ve tedavi etmesi için yardım eden, yaygın olmayan bir tıbbi testtir. Röntgen ışını kullanılarak görüntü elde edilmesi, vücudun iç kısmının resminin ortaya çıkarılması için resmi elde edilecek olan kısmın ufak dozda iyonize edilmiş radyasyona maruz kalmasını içerir. Röntgen ışınları, en eski ve en sık kullanılan tıbbi görüntüleme şeklidir.

Subraknoid boşluğuna karşı madde enjekte edildiğinde radyolog omurilik, sinir yolları ve meninglerin durumunu görüp değerlendirme imkanı elde eder. Meningler omurilik ve sinir yollarını çevreleyip örten membranlardır. Miyelografi omurilik, sinir yolları, subaraknoid boşluk ve omurganın detaylı bir resmini (miyelogram) elde etmemizi sağlar. Radyolog kontrast materyalin subaraknoid boşluğundan geçişi esnasında gerçek zamanlı olarak fluoroskopiyi kullanmak suretiyle izler, aynı zamanda bu yapıyı içine alan veya etkileyen bir anormalliği dokümante etmek üzere omurilik ve sinir yolları etrafında akan karşı madde röntgen ışınları veya radyograf denilen kalıcı bir resmini çıkarır. Vakaların çoğunda anatomi ve var olan bir anormalliğin daha iyi tarif edilmesini için miyelogramdan sonra bir bilgisayarlı tomografi (CT) taraması yapılır. 

Neden Yapılır

Neden yapılır?

Magnetik titreşim görüntüleme (MRI) (Türkçede EMAR olarak bilinir) omurilik ve sinir yollarını değerlendirmek için yapılan ilk görüntülü muayenedir. Ama bazen hastanın kalp hızı ayarlayıcısı gibi bir tıbbi cihaz kullanıyor olması onu EMAR çektirmekten alıkoyabilir. Böyle bir durumda miyelogram ya da CT taraması EMAR’a göre bir anormalliğin daha iyi tanımlanması için tercih edilir.   

Spinal en çok omurilik, omurga kanalı, omurgadaki sinir yolları ve ve omuriliğe kan akışı sağlayan kan damarlarındaki anormalliklerin tespitinde kullanılır. Bu anormallikle şunlardır:

  • İntervertebral (omurlar arasındaki) disk kaymasının sinir yoluna veya omuriliğe baskı yapıp yapmadığını göstermek
  • Spinal stenosis olarak bilinen ve omurilik kanalını çevreleyn kemik ve yumuşak doku dejenerasyonuna eşlik eden bir durumun bulunup bulunmadığının tespiti. Böyle bir durumda kemiksi duvarların (osteofites) meydana gelmesi ve bileşik bağların kalınlaşması nedeniyle etrafını çevreleyen dokuların kalınlaşmasıyla omurilik kanalı daralır.

Miyelografi aynı nızamanda EMAR yapılamadığı veya EMAR’a ilaveten şu durumlar için de kullanılır:

  • Kemiksi omur, meningler, sinir yolları veya omuriliği kaplayan tümörler
  • Kemiksi omurlar, intervertebral disk, meningler ve çevreleyen yumuşak dokuları içine alan enfeksiyon
  • Omuriliği örten araknoid membranlardaki iltihaplanma
  • Hastalık ya da travmadan kaynaklanan omurga yarlanmaları

Miyelografi ilgili vakada cerrahinin çözüm olup olmadığını gösterir, şayet cerrahi bir çözüm olabilecekse bunun planlanmasına yardım eder. 

Hazırlık

Hazırlık

Doktorunuz miyelografiye nasıl hazırlanacağınız hususunda size detaylı şekilde yol gösterecektir.

Doktorunuzu aldığınız herahangi bir ilaç ve varsa özellikle berium ve iyonize edilmiş karşı maddeye karşı alerjinizle ilgili bilgilendirmelisiniz. Doktorunuza son günlerde geçirdiğiniz bir hastalığınızı ve diğer sağlık sorunlarınızı da söyleyin.

Doktorunuzun özellikle (1) almakta olduğunuz ve miyelografiden birkaç gün önce bırakılması gereken ilaçlarınız ve (2) miyelografide kullanılan karşı maddeye karşı bir alerjiniz olup olmadığını bilmesi gerekir.

Bazı ilaçlar miyelografiden bir iki gün önce bırakılmalıdır. Bunlar belli antipsikotik ilaçlar, antidepresanlar, kan incelticiler ve diyabet tedavisi için kullanılan metformindir. Bırakılması en çok önemli olan kan incelticilerdir. Şayet kan inceltici kullanıyorsanız miyelografiye giderken kan pıhtılaşmasını önlemenin alternatif yöntemlerini konuşun. Mesela konvansiyonel, daha uzun süre etkili kan incelticileri bıraktıktan sonra heparin gibi damardan alınan kan incelticiler kullanılabilir.

Epilepsi (sara) tedavisinde kullanılan birçok ilaç miyelografiden önce belirlenmemiştir. Bu yüzden sağlık görevlilerinin miyelografiye girmeden önce epilepsi rahatsızlığınız olup olmadığını bilmeleri önemlidir, böyece miyelografiden birkaç günce epilepsi tedavisi ilaçlarınızı kullanmayı bırakmanız için bir plan yapmaları mümkün olabilir. Miyelografide kullanılan iyonize edilmiş karşı maddeye karşı alerjik reaksiyon pek yaygın olmamasına rağmen, bu maddeye ya da başka bir ilaca karşı daha önce bir alerjik reaksiyon geçirip geçirmediğiniz konusunda doktorunuzu bilgilendirmelisiniz. Tıbbi olmayan maddelere karşı bir alerjiniz ya da bir astım geçmişiniz varsa, bunu da mutlaka doktorunuzla paylaşın. Şayet böyle bir durum söz konusysa, özellikle karşı maddenin enjeksiyonu esnasında alerjik reaksiyon gösterip göstermeyeceğiniz dikkatle takip edilecektir. İyodin içeren maddelere karşı olan alerji bilhassa göz önünde bulundurulacaktır.

Vücuttaki su miktarının önemli olmasından dolayı hastalara miyelografi randevularından bir gün öncesinde olağandışı olarak bol sıvı almaları tavsisinde bulunulur.

Sizden kıyafetlerinizin bir kısmını ya da tamamını çıkarmanız ve özel bir kıyafet giymeniz istenir. Ayrıca takı, takma diş, gözlük ve X ışınlarını etkileyebilecek herhangi bir nesneyi üzerinizden çıkarmanız da istenir.

Kadınlar doktorlarını ve röntgen teknisyenlerini hamile olma ihtimalleriyle alakalı bilgilendirmek zorundadırlar. Birçok görüntüleme testinin, fetüsü radyasyona maruz bırakmamak için hamilelik esnasında yapılması tercih edilmez. Şayet röntgen gerekliyse bebeğin radyasyondan etkilenmesini asgariye indirecek tedbirler alınacaktır. Hamilelik ve röntgen konusunda daha fazla bilgi almak için güvenlik sayfasına bakınız.

Miyelogramın sonunda hasta bir iki saat gözlem altında tutulur. Geceyi hastanede geçirmeyecekseniz, sizi eve götürmesi için bir yakınınızı ya da arkadaşınızı ayarlayın.

Cihazlar

Cihazlar

Bu muayene tekniği için kullanılan ekipman bir radyografi masası, bir röntgen tüpü ve muayene odasına veya yakındaki bir odaya yerleştirilmiş televizyona benzer bir monitörden oluşur. Gerçek zamanlı bir resmi görüntülülerken (fluoroskopi olarak anılır), röntgen ışınlarını video görüntüsüne dönüştüren resim yoğunlaştırıcı hastanın üzerine yattığı tüpün üstüne asılır. Hareketsiz resim alınmaya devam edildiğinde alınan resimler ya elektronik olarak ya da film olarak muhafaza edilir.

Resim kullanımı

Röntgen ışınları radyasyon ışıkları veya radyo dalgaları şeklindedir. Röntgen ışınları vücut dahil pek çok nesneden geçer. Vücudun bir bölümünün muayene edilmesi amaçladığında, röntgen makinesi vücuttan geçen radyasyon parçacıkları üreterek bir fotoğraf filmi ya da elektronik resim kaydedici üzerine görüntüyü kaydeder.

Fluoroskopi, fluorasan ekranına ya da televizyona benzeyen monitöre yansıtılan sıralı resimler oluşturmak üzere sürekli ya da kesik röntgen ışınları kullanır. Muayene edilen alanı parlak beyaz görünmesini sağlayarak gösteren ağızdan alınan karşı maddeyle birlikte kullanıldığında, bu özel röntgen tekniği doktora iç organları hareketli olarak görüntüleme imkanı sağlar. Hareketsiz resimler de ya filme ya da elektronik olarak bilgisayara depolanır.

Son yıllara kadar röntgen görüntüleri yalnızca fotograf negatifine benzer filmlerde saklanmaktaydı. Bugün artık resimlerin çoğu elektronik olarak muhafaza edilen dijital dosyalar şeklindedir. Bu şekilde depolanan resimler daha kolay ulaşılabilir durumdadır, teşhis ve hastalık yönetimi için güncel röntgen resimleriyle kıyaslanabilir.

Uygulama

Uygulama

Muayene genellikle ayakta tedavi ortamında gerçekleştirilir.

Hasta muayene masasına yüz üstü yatırıldığında radyolog, omurgayı görüntülemek ve karşı maddenin enjekte edileceği en uygun yeri belirlemek için radyografik resimleri bir video filmi gibi sıralı şekilde monitöre yansıtacak fluoroskopu kullanacaktır.

Karşı madde genellikle omurga kanalının alt kısmına enjekte edilir çünkü bunun daha kolay ve güvenli olduğu düşünülür. Bazen de daha güvenli faydalı olduğu düşünülerek karşı madde omurganın üst boyun kısmına enjekte edilir.

Enjeksiyon yapılacağı yerde deri temizlenir ve lokal anesteziyle uyuşturulur. Deliğin bulunduğu yere bağlı olarak iğne sokulurken hasta bir yanına ya da karnının üzerine yatırılır ya da oturtulur. İğne, genellikle de fluoroskop rehberliğinde ucu omurga kanalı içinde subaraknoidde konumlanana kadar ilerler, bu esnada da sıvının yavaşça serbest akması sağlanmış olur. Eğer doktor gerek duyarsa, serebral omurga sıvısı alınır ve tetkik için laburatuvara gönderilir. Kontras madde iğneden enjekte edilir, iğne geri çıkarılır, iğnenin sokulduğu deliğin bulunduğu deri kapatılıp temizlenir. Sonra hasta masa üzerinde genellikle de karın üstü yatacak şekilde konumlandırılır.

Yol göstermesi için tekrar fluoroskopu kullanarak radyolog röntgen masasına subaraknoid boşlukta aşağı ve yukarı akmasını ve sinir yollarını ya da omuriliği çevrelemesini sağlamak için eğer. Masa eğildikçe radyolog fluoroskopla karşı maddenin akışını izleyerek hastanın belirtileriyle ilişkili alanlara yoğunlaşır. Bu noktada hasta yeniden konumlandırılarak radyolog veya röntgen teknisyeni tarafından ilave röntgen resimleri alınabilir, belirsiz resim alınma ihtimalini azaltmak için hastanın hareketsiz durması önemlidir. Resimler tamamlandığında masa tekrar yatay konuma getirilir, hastanın sırt üstü yatacak şekilde yatmasına müsaade edilir, radyolog resimleri kontrol ederken hastanın da biraz daha rahatlaması sağlanır.

Miyelografinin tamamlanmasından hemen sonra, daha karşı madde omurilik kanalının içindeyken bilgisayarlı tomografi (CT) taraması yapılır. Bu görüntüleme kombinasyonuna CT miyelografi denir.

Bir miyelografi muayenesi genellikle 30 ila 60 dakika sürer. CT taramasıysa bu süreye ilaveten 15 ila 30 dakika alır.

Uygulama sırasında ve sonrasında

Uygulama sırasında ve sonrasında

Lokal anestezi enjekte edildiğinde bir iğne batması ve omurga iğnesi sokulduğunda da sırtınızda hafif bir basınç hissedeceksiniz. İğnenin yerleştirilmesi bazen keskin ağrıya neden olabilir.

Uygulama esnasında masa farklı açılara doğru eğildikçe sizden mümkün olduğunca hareketsiz yatmanız istenecektir. Bir ayak dinlendiricisi, kayış ya da ayak ve bileklerinize bir destek, bulunduğunuz pozisyonu bozacak şekilde kaymanızı önleyecektir. Yüz üstü pozisyon size rahatsızlık verebilir ama bu pozisyonda uzun süre durmak zorunda değilsiniz. Bir hasta nadiren masa yüzüstü pozisyona geldiğinde derin nefes almakta ya da yutkunmada zorluk çeker. Şayet böyle bir şey meydana gelirse bunu radyologa ya da teknisyene söyleyin, masa daha rahat edebileceğiniz bir pozisyona getirilsin.

Nadiren de olsa karşı maddeden sonra baş ağrıları, alevlenmeler ve mide bulantısı meydana gelebilir. Epilepsi nöbeti de meydana gelebilir ama özellikle daha yeni karşı maddeler kullanıldığında bu duruma çok ender rastlanır.

Miyelografinin tamamlanmasının ardından hasta iyileşmesi için başka bir yere alınır, burada hayati belirtileri ve genel sağlık durumu bir iki saat boyunca takip edilir. Bazı sağlık tesislerinde hastanın burada kalabileceği dört saat boyunca 30 ila 45 derece açıyla başının yüksekte tutulduğu yataklarında bulunduğu dinlenme odaları vardır. Bu dinlenme süresince karşı maddenin vücudunuzdan atılmasını sağlamak ve baş ağrılarını önlemek için bol sıvı almaya teşvik edilirsiniz.

Miyelografiden sonra bir iki gün boyunca ağır fiziksel aktivitelerden fazla eğilip kalkmaktan kaçınmalısınız.

38 dereceden daha yüksek ateş, yoğun mide bulantısı ya da kusma, 24 saatten daha uzun süren şiddetli baş ağrısı, boyun tutulması veya bacaklarda uyuşma gibi belirtileriniz olursa bunu doktorunuzla paylaşmalısınız.

Sonuçlar

Sonuçlar

Radyolojiyi gerçekleştirmek ve analiz etmek üzere özel eğitim almış bir doktor olan radyolog, sonuçları imzalı bir rapor halinde temel sağlık hizmeti aldığınız doktorunuza ya da başvurduğunuz doktora gönderecek, o da sonuçları sizinle değerlendirecektir.

Takip muayeneleri gerekli olacak ve doktorunuza size neden bir başka muayenenin daha gerekli olduğunu açıklayacaktır. Bazen şüpheli ya da sorgulanması gereken bir bulgunun açıklığa kavuşturulması için ilave özel görüntüleme teknikleri yardımıyla takip muayenesi gerçekleştirilebilir. Takip muayenesi gerekli olabilir, böylece zamanla var olan bilinen anormallikteki bir değişim tespit edilmiş olur. Tedavinin işe yarayıp yaramadığını anlamak ya da anormalliğin zaman içinde bile hala aynı şekilde durup durmadığını görmek için takip muayeneleri en iyi yoldur. 

Faydalar

Faydalar

  • Miyelografi nispeten güvenli ve ağrısızdır.
  • Subaraknoid boşluğuna sinir yollarını ve omuriliği çevreleyen karşı madde enjekte edildiğinde, radyologa omurganın röntgende görülemeyen diğer kısımlarını da görüntüleme imkanı sağlar.
  • Röntgen muayenesinden sonra hastanın vücudunda hiç radyasyon kalmaz.
  • Röntgen bu uygulamaya yetecek kadar teşhis aralığında kullanıldığında herhangi bir yan etkiye neden olmaz. 

Riskler

Riskler

  • Aşırı radyasyon kullanılması durumunda çok az da olsa kanser riski bulunur. Ama dikkatli bir teşhisin faydası elbette bu riskten daha ağır basar.
  • Bu uygulama için etkili bir radyasyon dozu farklılık gösterir.
  • Fazla yaygın olmamakla birlikte, iğne için açılan yerle ilişkili baş ağrısı da bir risktir. Miyelografiyi takiben meydana geldiğinde baş ağrısı genellikle hasta dik oturduğunda ya da ayağa kalktığında başlar. Bu tür baş ağrısının yaygın özelliklerinden birisi de hasta yattığı zaman geçmesidir. Şayet ortaya çıkarsa bu baş ağrısı genellikle miyelografiden sonra iki üç gün içinde başlar. Hastanın sırt üstü yatarak dinlenmesi ve bol sıvı almasıyla hafif baş ağrısı iyileşir ama yoğun baş ağrısı için ilaç tedavisine ihtiyaç olabilir. Nadiren rastlanan vakalarda bazı hastaların omurgayla ilgili baş ağrıları olur, bunun için de serebral omurilik sıvısının sızmasını önlemek için basit bir uygulama gerekebilir.
  • Miyelografi esnasında karşı maddeye karşı ters reaksiyonlar kaşıntı, kızarıklık, hapşırma, mide bulantısı ya da anksiyete gibi genelde sıklıkla yaşanmayan ancak doğası itibariyle hafif durumlardır. Ürtiger veya hırıltı nadiren meydana gelir ama ilaç tedavisi gerektirebilir. Kalbi veya akciğerleri saran daha ağır reaksiyonlar enderdir.
  • Miyelografinin omurga iğnesi ve sinir yolları etrafındaki kanamalardan kaynaklanan sinir yaralanması gibi nadir görülen komlikasyonları. İlaveten omuriliği örten meningler iltihaplanabilir veya enfeksiyon kapabilir. Epilepsi nöbetleri, miyelografinin yaygın olmayan komplikasyonlarıdır. Bir tutulmanın yaşandığı yerin alt tarafından giren iğnenin meydana getirdiği omurga kanalı içindeki basınç değişiminin omurilik kanalının subaraknoid boşluk içindeki sıvı akışını bloke edebileceği yönünde çok küçük bir risk bulunur. Bu da acil bir cerrahi müdahale gerektirir.
  • Kadınlar, hamile olma ihtimalleri hakkında doktorlarını veya röntgen teknisyenini bilgilendirmelidirler.

Radyasyon

Radyasyona Maruz Kalmayı Asgariye İndirme

Röntgen muayenesi esnasında değerlendirme için en iyi görüntü elde edilmeye çalışılırken, mümkün olan en az radyasyon dozunun kullanılması için özel tedbirler alınır. Ulusal ve uluslararası radyoloji konseyleri radyoloji uzmanlarının kullanacakları teknik standartları sürekli olarak gözden geçirip günceller.

En modern röntgen sistemleri, önemli filtreleme ve boşa giden ya da etrafa saçılan radyasyonu asgariye indiren doz kontrol yöntemleri bulunan sıkı kontrollü röntgen ışınlarına sahiptir. Bu da hastanın vücudundaki görüntülenmeyen kısımların asgari seviyede radyasyona maruz kalmasını sağlar.

Kısıtlamalar

Miyelografinin Kısıtlamaları Nelerdir?

  • Miyelografinin en önemli kısıtlaması, yalnızca omurga kanalı içini ve sıkışık sinir yollarını görebiliyor olmasıdır. Bu alan dışındaki anormalliklerse EMAR ve bilgisayarlı tomografiyle görüntülenebilir.
  • Bebeğin radyasyona maruz kalma riskinden dolayı miyelografiden genellikle hamilelik döneminde kaçınılır.
  • Muayene esnasında hasta hareketsiz duramaz ve fazla hareket ederse bulgular hassas olmayabilir.
  • Omurgada yapısal bir hasar bulunması durumunda ya da omurgadaki bir yaralanmadan sonra karşı maddenin enjeksiyonu zor olabilir.
  • Enjeksiyon alanı enfeksiyon kaparsa miyelografi uygulanamaz.