• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Sebepler
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonlar
• Muayene
• Testler
• Tedavi
• Destek
• Önleme

Nedir

Nedir?

Hidrosefali, çoğunlukla beyin-omurilik sıvısının doğru şekilde akışını engelleyen bir tıkanıklık nedeniyle beyin içinde aşırı sıvı toplandığı zaman meydana gelir. Fazla sıvı, çevredeki hassas beyin dokusuna basınç yaparak beyin hasarına neden olabilir. Tedavi edilmezse, hidrosefali ölümcül olabilir.

Bir zamanlar “beyinde su” olarak bilinen hidrosefali bazen doğuştan mevcuttur, ama sonradan gelişebilir. 500 çocuktan yaklaşık biri bu bozuklukla doğar. Eğer hidrosefali hastasıysanız, durumunuz, teşhisin ne kadar çabuk konulduğuna ve altta yatan herhangi bir bozukluk olup olmadığına bağlıdır.

Belirtiler

Belirtiler

Hidrosefali belirtileri yaşa ve hastalığın ilerleyişine göre değişir.

Bebeklerde hidrosefalinin sık görülen belirtileri şunlardır:

• Başın anormal şekilde büyük olması
• Başın hızla büyümesi
• Başın tepesinde kabarık “yumuşak bir nokta”
• Kusma
• Uyku hali
• Asabiyet
• Nöbetler
• Gözlerin aşağı doğru bakması (Bu belirti tıpta “batan güneş” adını alır)
• Gelişmede gecikme

Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde hidrosefalinin sık görülen belirtileri şunlardır:

• Baş ağrısını takip eden kusma
• Bulantı
• Bulanık ya da çift görme
• Gözlerin aşağıya doğru bakması (Bu belirti tıpta “batan güneş” adını alır)
• Denge, koordinasyon ya da yürümeyle ilgili sorunlar
• Halsizlik ya da enerji azlığı
• Gelişimde yavaşlama ya da gerileme
• Hafıza kaybı
• Zihinsel karışıklık
• İdrar kaçırma
• Asabiyet
• Kişilikte değişimler
• Okulda ya da iş yerinde performansın bozulması

Hidrosefalide, hastalığın sebebine bağlı olarak bu belirtilerin farklı kombinasyonları görülebilir. Ayrıca bu belirtiler yaşa göre de değişir. Örneğin, çoğunlukla yaşlı kimseleri etkileyen normal basınçlı hidrosefali olarak bilinen durum genellikle yürümede zorlukla başlar. İdrar kaçırma çoğunlukla, düşünmede ve bilgi işlemede yavaşlıkla tanımlanan bir tür bunamayla beraber gelişir.

Doktora ne zaman gitmeli?
Aşağıdaki belirtilerin görülmesi durumunda bebekler ve küçük çocukların acilen tıbbi tedavi görmesi gerekir:

• İnce, tiz bir sesle ağlamak
• Meme emmede ya da beslenmede sorunlar
• Açıklanamayan, tekrarlayan kusma
• Eğilmekten ya da boynu veya kafayı hareket ettirmekten kaçınmak
• Nefes almada güçlükler
• Nöbetler

Aşağıdaki belirtiler acil bir durum oluşturmaz, ama doktorunuza başvurmanızı gerektirir.

• Başın hızlı büyümesi
• Başın tepesinde kabarık “yumuşak bir nokta”
• Yüzün ya da gözlerin görüntüsünde bir değişiklik
• Sosyal ilişkilere karşı ilginin ya da sosyal ilişkilere katılımın azalması

Aşağıdaki durumların varlığında, yaşlı kimselerin tam bir fiziksel ve nörolojik muayeneden geçmesi gerekir:

• Yürümede güçlük
• Düşünmede bozulma
• İdrar kaçırma 

Sebepler

Sebepler

• Hidrosefali, beynin içinde aşırı sıvı toplanması nedeniyle oluşur.
• Beynimiz jelatin kıvamındadır ve beyin-omurilik sıvısı içinde yer alır. Bu sıvı ayrıca, beynin derinliklerinde yer alan ventrikül denilen büyük boşlukları doldurur. Sıvıyla dolan ventriküller, bir tampon görevi görerek beynin korunmasına yardımcı olur.
• Beyin-omurilik sıvısı, birbirine bağlı kanallar yoluyla ventriküllerden geçer. Bu sıvı sonunda beynin etrafındaki boşluklara akar ve burada kan dolaşımına katılır.
• Beyin-omurilik sıvısının üretiminin, akışının ve emiliminin dengede olması, kafatasının içindeki basıncın normal şekilde kalması için önemlidir. Hidrosefali, bu sıvı kesintiye uğradığında (örneğin, ventriküller arasındaki bir kanal darlaştığı zaman) ya da vücut tarafından tam olarak emilmediğinde meydana gelir.
• Beyin-omurilik sıvısının doğru emilmemesi, daha ziyade yaşlı kimselerde görülen normal basınçlı hidrosefaliye neden olur. Normal basınçlı hidrosefalide, aşırı sıvı, ventrikülleri genişletir; ama beyindeki basıncı artırmaz. Normal basınçlı hidrosefali bir hasar ya da hastalığın sonucu olabilir, ama birçok vakada sebep bilinmemektedir. 

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Prematüre bebeklerde, beynin ventrikülleri içinde şiddetli kanama (intraventriküler kanama) riski yüksektir ve bu, hidrosefaliye yol açabilir.

Gebelik sırasındaki bazı sorunlar bebekte hidrosefali oluşma riskini artırabilir. Örneğin:

• Rahim içinde bir enfeksiyon
• Fetüs gelişiminde sorunlar (örneğin, omurga kemiklerinin tam kapanmaması)

Doğuştan var olan ya da gelişimsel kusurlar da daha büyük çocuklarda hidrosefali riskini artırabilir.

Hidrosefali riskini artıran diğer faktörler şunlardır:

• Beyinde ya da omurilikteki lezyonlar ya da tümörler
• Merkezi sinir sistemi enfeksiyonları
• Beyinde kanama
• Şiddetli kafa yaralanması

Komplikasyonlar

Komplikasyonlar

Hidrosefalinin şiddeti, bu durumun hangi yaşta oluştuğuna ve seyrine bağlıdır. Eğer bu durum doğum sırasında iyice ilerlemişse, önemli beyin hasarı ve fiziksel sakatlıklar oluşması olasıdır. Daha hafif durumlarda, doğru tedaviyle normal bir hayat yaşamak ve normal bir zihne sahip olmak mümkündür.

Muayene

Muayene

Hidrosefali genellikle doğumda ya da bebekliğin başlarında, bebeğin başının büyük olduğu fark edilince anlaşılır. Aile doktorunuz ya da çocuğunuzun doktoru, düzenli sağlık kontrolleri sırasında muhtemelen bu belirtileri fark edecektir.

Daha büyük çocuklarda ya da yetişkinlerde, hidrosefali belirtilerine benzeyen değişiklikler fark ederseniz doktorunuza başvurun. İlk değerlendirmeden sonra doktorunuz, sizi, beyin ve sinir sistemini etkileyen durumların teşhis ve tedavisinde uzman bir doktora (nörologa) yönlendirebilir.

Randevunuza iyi hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler şunlardır:

Ne yapabilirsiniz?

• Sizin ya da çocuğunuzun yaşamakta olduğu şikayetleri ve bunların ne kadar süredir devam ettiğini yazın.
• Son zamanlarda, kafa travmasına neden olmuş olabilecek herhangi bir yaralanmayı not edin.
• Önemli tıbbi bilgilerinizi yazın. Sizin ya da çocuğunuzun, tedavi görmekte olduğu diğer tıbbi sorunları da yazın. Ayrıca kullandığınız ilaçların, vitaminlerin, takviye ya da diğer doğal ilaçların adlarını not edin.
• Güvendiğiniz bir aile bireyinden ya da arkadaşınızdan randevuya sizinle birlikte gelmesini isteyin. Eğer hidrosefali tanısı konursa, doktorunuzun söyleyeceği şeylere odaklanmada büyük güçlük yaşayabilirsiniz. Randevuya, size duygusal destek verebilecek ve tüm bilgileri kavramanıza yardımcı olacak biriyle birlikte gidin.
• Doktorunuza sormak istediğiniz soruları not edin.
• Hidrosefali konusunda doktorunuza sormanız gereken bazı temel sorular şunlardır:
• Bu belirtilerin sebebi ne olabilir?
• Herhangi başka bir olası sebep var mı?
• Kesin bir teşhise nasıl karar vereceksiniz?
• Hangi tedaviyi önerirsiniz?
• Tedaviyle normal bir hayat yaşamam mümkün mü?
• Tedavinin olası komplikasyonları nelerdir?
• Bu durumla ya da tedaviyle ilgili olarak hangi belirtiler sizinle hemen görüşmemi gerektirir?
• Hangi belirtiler acil servisi hemen aramamı gerektirir?
• Tedavi sonrası takip ya da bakım ne sıklıkla gerekli olacak?
• Diğer bölgelerdeki uzmanlar bu durumla ilgili sorunları tespit ve tedavi edebilirler mi? Beni bir uzmana yönlendirebilir misiniz?
• İleride çocuklarım olursa, onlarda hidrosefali görülme riski yüksek mi?
• Hidrosefaliyle mücadele eden diğer aileleri nasıl bulabilirim?

Doktorunuzdan ne bekleyebilirsiniz?

Doktorunuz muhtemelen size bazı sorular soracaktır. Bunları cevaplamaya hazır olmanız, etraflıca konuşmak istediğiniz konular için size zaman kazandırabilir. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Hangi belirtileri fark ettiniz?
• Bu belirtiler zaman içinde değişti mi?
• Bu belirtiler arasında bulantı ya da kusma var mı?
• Bu belirtiler arasında göz ya da görmeyle ilgili sorunlar var mı?
• Asabiyetin artması gibi, kişiliğinizde herhangi bir değişiklik oldu mu?
• Hareket ya da koordinasyonla ilgili herhangi yeni bir sorun fark ettiniz mi?
• Belirtileriniz arasında anormal uyku hali ya da enerji azlığı var mı?
• Bebeklerde: Belirtiler arasında nöbetler var mı?
• Bebeklerde: Beslenme ya da nefesle ilgili sorunlar var mı?
• Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde: Belirtiler arasında baş ağrısı var mı?
• Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde: İdrar kaçırma şikayetiniz oldu mu?
• Siz ya da çocuğunuz son zamanlarda başınıza darbe aldınız mı?
• Siz ya da çocuğunuz herhangi başka bir tıbbi sorun için tedavi görüyor musunuz?

Bu arada sizin yapabilecekleriniz?

Eğer çocuğunuzda hidrosefaliyle ilgili herhangi acil bir belirti fark ederseniz (yemede ya da nefes almada güçlük, tekrarlayan kusma, nöbetler ya da başı ya da boynu hareket ettirmede isteksizlik gibi) derhal acil servisi arayın.

Testler

Testler

Bebeklerde ve küçük çocuklarda, aşağıdaki durumlarda hidrosefalinin teşhis edilmesi mümkündür:

• Doğum öncesi rutin ultrason işlemlerinin bir parçası olarak gebelik sırasında
• Bebeğin gelişmesinin izlendiği dönemde, başın düzenli olarak ölçüldüğü bebeklik çağında ya da çocukluğun erken safhalarında

Eğer bebeğinizin kafası gözle görülür şekilde büyükse ya da zaman içindeki gelişimi diğer bebeklerin kafalarına göre hızlıysa, doktorunuz bir ultrason tavsiye edebilir. Eğer ultrasonun sonuçları anormalse, bebeğinizin daha fazla değerlendirmeden geçmesi gerekecektir.

Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde, hidrosefali belirtileri oluştuktan sonra doktor hidrosefali teşhisi koyabilir. Doktorunuz teşhis koymaya yardımcı olması için şunları yapabilir:

• Tıbbi geçmişin dikkatle incelenmesi
• Fiziksel ve nörolojik bir muayene
• Bilgisayarlı tomografi (BT) ya da manyetik rezonans görüntüleme (MRG)

Eğer görüntüleme testleri sonucunda, beynin detaylı görüntülerinde hidrosefali ya da başka anormallikler görülürse, daha fazla değerlendirme ve tedavi için bir beyin cerrahına yönlendirilmeniz olasıdır.

Tedavi

Tedavi

Hidrosefali genellikle ameliyatla tedavi edilir. Seçenekler şunlardır:

• Şant yerleştirme: Hidrosefalinin en yaygın tedavi şekli, şant adı verilen bir drenaj sisteminin cerrahi olarak yerleştirilmesidir. Şant, bir valfa sahip uzun, esnek bir tüpten oluşur. Bu, sıvının doğru yönde ve hızda akmasını sağlar. Tüpün bir ucu genellikle beyindeki ventriküllerinden birine yerleştirilir. Beyin içindeki fazla sıvı, bu tüp yardımıyla deri altından vücudun başka bir yerinden (örneğin, karın ya da kalpteki bir bölme) emilecek şekilde yönlendirilir.

Hidrosefalisi olan kişilerin, genellikle, hayatlarının sonuna kadar bir şant sistemi takması gerekir. Bu yüzden, çocuğun gelişimine uygun daha uzun bir tüp yerleştirmek için başka ameliyatlar yapılması gerekebilir. Ayrıca, eğer tüp tıkanır ya da enfekte olursa, şantın değiştirilmesi gerekebilir.

• Ventrikülostomi: Bu cerrahi işlem, bazen, ventriküller arasındaki akışta bir tıkanma olduğunda uygulanır. Bu işlemde, cerrah, ventriküllerden birinin tabanında bir delik açarak beyin-omurilik sıvısının normal yoldan emileceği yere doğru akmasını sağlar.

Çocuğun bakımı

Eğer çocuğunuzda hidrosefali varsa, doktor, çocuğunuzun günlük yaşamda ve okulda başarılı olmasına yardım edebilecek uzmanlarla çalışmasını tavsiye edebilir. Örneğin:

• Oküpasyonel terapistler
• Pediatrik psikologlar
• Eğitim uzmanları

Bu uzmanlar, çocuğunuzun sosyal, entelektüel, duygusal ya da fiziksel gelişiminde herhangi bir gecikme olup olmadığını saptamak için gelişme durumunu düzenli değerlendireceklerdir. Çocuğunuzun tam potansiyelini gerçekleştirmesine yardımcı olacak etkili müdahaleler mevcuttur.

Destek

Destek

Rehabilitasyon terapilerinin ve eğitimle ilgili müdahalelerin yardımıyla, hidrosefalisi olan birçok kişi az sayıda kısıtlamayla yaşar.

Hidrosefalisi olan bir çocuğunuz varsa duygusal ve tıbbi destek veren çok sayıda kaynak vardır. Hidrosefali nedeniyle gelişme sorunları olan çocuklar, devlet destekli sağlık bakımı ve diğer destek hizmetleri için uygundur. İlçenizde bulunan sosyal yardımlaşma kurumuna danışın.

Engelli kişilere hizmet veren hastaneler ve gönüllü kuruluşlar ve ayrıca doktorlar ve hemşireler duygusal ve pratik destek için iyi kaynaklardır. Hidrosefaliyle mücadele eden diğer ailelerle iletişim kurmak için bu kaynaklardan yardım isteyin.

Hidrosefaliyle yaşayan yetişkinler, “Hidrosefali Derneği” gibi hidrosefaliyle ilgili eğitime ve desteğe adanmış kuruluşlardan değerli bilgiler edinebilir ve destek alabilirler.

Önleme

Önleme

Hidrosefali riskini azaltmak için:

• Eğer gebeyseniz, düzenli olarak doğum öncesi bakım yaptırın. Gebelik sırasında, doktorunuzun sağlık kontrolleri için tavsiye ettiği programa uymanız, prematüre doğum yapma riskinizi azaltabilir. (Prematüre doğum, bebeğinizin hidrosefali olma ve diğer komplikasyonları yaşama riski taşımasına neden olur).
• Bulaşıcı hastalıklardan korunun. Yaşınız ve cinsiyetiniz için tavsiye edilen aşı ve sağlık tarama programlarına uyun. Hidrosefaliyle ilgili enfeksiyonları ve diğer hastalıkları önlemek ve hemen tedavi olmak hidrosefali riskinizi azaltabilir.
• Kafa yaralanmalarını önlemek için:
• Uygun güvenlik gereçleri kullanın. Bebekler ve çocuklar için, bütün araba yolculuklarında, çocuğun yaşına ve boyuna uygun, doğru yerleştirilmiş çocuk koltuğu kullanın. Bütün bebek eşyalarının (bebek karyolası, puset, mama iskemlesi) bütün güvenlik standartlarına uymasına, bebeğinizin boyuna ve gelişimine uygun olmasına dikkat edin. Daha büyük çocuklar ve yetişkinler, bisiklet, kaykay, motosiklet, motorlu kızak ya da arazi araçlarını kullanırken kask takmalıdırlar.
• Motorlu bir araçta her zaman emniyet kemeri takın. Küçük çocuklar, bebek ya da çocuk koltuğuna sıkıca bağlanmalıdır. Daha büyük çocuklar, boylarına bağlı olarak, emniyet kemeriyle kontrol altına alınabilirler.

Menenjite karşı aşı olmanız gerekir mi?

Sizin ya da çocuğunuzun menenjite (hidrosefalinin sık görülen bir sebebi) karşı aşı olmanız gerekip gerekmediğini doktorunuza sorun. Menenjit aşısı, bugün 2 yaş ve üstü kişiler için aşağıdaki durumlarda önerilir:

• Menenjitin yaygın olduğu ülkelere seyahat etmek
• Terminal kompleman eksikliği adı verilen bir bağışıklık sistemi bozukluğuna sahip olmak
• Dalağın hasar görmüş ya da alınmış olması
• Üniversitede yatakhanede kalıyor olmak
• Askere gitmek