Nedir

Obezite (Aşırı Kilo)

Obezite, kişide aşırı miktarda vücut yağı bulunması demektir. Bununla birlikte obezite sadece görünüşle ilgili bir problem değildir. Obezite sorunu şeker hastalığı, yüksek tansiyon gibi hastalık ve kalp rahatsızlıkları riskinizi de artırır.

Doktorunuz obez olup olmadığınızı tespit etmek için kilo ve boyun oranlarını alan vücut kitle endeksi (VKE) denilen bir ölçüt kullanır. VKE, 30 veya daha üstünde olan insanlar obez olarak kabul edilirler. Aşırı obeziteye, şiddetli obezite veya ölümcül obezite de denir. Bunun için VKE 40 veya daha yukarıda olmalıdır. Ölümcül obezitede, ciddi sağlık sorunları yaşama ihtimali yüksektir.

VKE

Kilo durumu

18.5 altında

Düşük kilo

18.5 - 24.9

Normal

25.0 - 29.9

Aşırı kilolu

30.0 veya üstü

Obez

Obezite küresel olarak giderek artan bir sağlık sorunudur. İyi haber şu ki birkaç kilo vermek bile obezite ile ilişkilendirilen sağlık sorunlarını önler.

Belirtileri

Belirtiler

Obezite ile ilişkili belirtiler şunlardır: 

  • Uyuyamama
  • Horlama
  • Uyku apnesi
  • Eklemlerde veya sırtta ağrı
  • Aşırı terleme
  • Her zaman hararet
  • Deri katlarında tahriş veya enfeksiyon
  • Ufak bir çabada bile nefessiz kalma
  • Gündüz uykulu olma ve yorgunluk
  • Depresyon

Doktora Gitme Vakti
Yukarıdaki gibi obezite belirtileriniz varsa doktorunuzla veya size sağlık hizmeti veren kişiyle vakit kaybetmeden görüşünüz. Doktorunuzla birlikte kilo verme seçeneklerini değerlendirebilirsiniz. Az biraz kilo vermek bile obeziteyle ilişkili problemleri önleyebilir. Genellikle beslenme değişiklikleri, fiziksel etkinliğin artırılması ve davranış değişiklikleriyle kilo verme mümkündür. Bazı vakalarda ise reçeteli ilaçlar veya kilo verme ameliyatları gerekebilir.

Sebepleri

Sebepler

Her ne kadar vücut ağırlığı üzerinde etkili olan genetik ve hormonsal faktörler var olsa da temel gerçek şudur ki eğer egzersiz veya günlük normal faaliyetlerinizle, yakabildiğinizden daha fazla kalori alıyorsanız obezite meydana gelir. Vücudunuz, aşırı kalorileri yağ olarak depolar. Obezite genellikle bir dizi sebep ve ilave faktörün bir bileşimiyle meydana gelir.

  • Hareketsizlik. Hareketsizseniz, o kadar kalori yakmazsınız. Ne yazık ki bugün çoğu yetişkin vaktinin büyük bir kısmını evde veya iş yerinde oturarak veya hareket gerektirmeyen aktivitelerde bulunarak geçiriyor. Hareketsiz bir hayat tarzında egzersiz ve günlük faaliyetle yaktığınızdan daha fazla kalori almak çok kolaydır. Hareketsiz hayat tarzı ve kilo almada en büyük etkenlerden biri de çok fazla televizyon seyretmektir.
  • Sağlıksız beslenme ve yeme alışkanlıkları. Yüksek kalorili yiyecekler, kahvaltı kaçırma, hazır yiyecekler, kalorilerinizin büyük kısmını gece almak, yüksek kalorili içecekler içmek, büyük porsiyonlar yemek... Bunların hepsi kilo almanıza katkıda bulunur.
  • Hamilelik. Hamilelik sırasında bir kadını kilosu mecburen yükselir. Bazı kadınlar bebek doğduktan sonra alınan kiloları vermekte zorlanırlar. Bu şekilde kilo alma kadınlardaki obeziteye katkıda bulunabilir.
  • Uyku yoksunluğu. Bir gecede yedi saatten az uyumak hormonlarınızda değişimlere neden olarak iştahınızı artırabilir. Ayrıca aynı nedenle canınız kilo almanıza neden olan yüksek kalori ve karbonhidratlı yiyecekler isteyebilir.
  • Belli ilaçlar. Kimi ilaçlar, beslenme ve etkinlikle telafi edilmezse kilo almayla sonuçlanabilir. Bu ilaçlar arasında antidepresanlar, nöbetlere karşı alınan ilaçlar, şeker hastalığı ilaçları, antipsikotik ilaçlar, steroitler ve beta blokerler bulunur.
  • Tıbbi sorunları Obezite bazen Prader Willi sendromu, Cushing sendromu, polikistik yumurtalık sendromu ve diğer hastalık veya tıbbi durumlarla ilişkilidir.  Eklem iltihabı gibi bazı tıbbi sorunlar da günlük etkinliğin azalmasına neden olduğu için kilo almayı tetikleyebilir. Düşük metabolizma sahibi olmanın, tıpkı düşük tiroit işlevi gibi obeziteye neden olma ihtimali çok düşüktür.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Kimi faktörler obezite riskini artırabilir:

  • Genler. Genleriniz, vücudunuzun depoladığı yağ miktarını ve bu yağların nerede depolanacağını belirleyebilir. Genler ayrıca vücudunuzun yiyecekleri ne kadar etkili bir biçimde enerjiye dönüştürdüğünü ve vücudunuzun egzersiz sırasında kalorileri nasıl yaktığını da belirler.
  • Aile geçmişi. Obezitenin bütün bir ailede görülmesine sıklıkla rastlanır. Nedeni ise sadece genler değildir. Aile üyelerinin genelde benzer yeme, hayat tarzı ve etkinlik alışkanlıkları vardır. Eğer anne veya babanız veya aralarından biri obez ise sizin de obez olma riskiniz yükselir.
  • Yaş. Obezite her yaşta, hatta küçük çocuklarda bile meydana gelebilir. Fakat yaşlandıkça hormonsal değişiklikler ve etkinlik azalması gibi faktörler obezite riskinizi artırabilir. Bunlara ek olarak, yaşla birlikte vücudunuzdaki kas miktarı azalma eğilimindedir. Daha az kas endeksine sahip olma metobolizmayı yavaşlatır. Değişimler ayrıca kalori ihtiyacını azaltarak aşırı kiloyu uzak tutmayı zorlaştırabilir. Aldığınız kalori miktarını yaşla birlikte azaltmazsanız büyük ihtimalle kilo alırsınız.
  • Sigarayı bırakmak. Sigarayı bırakmak genellikle kilo almayla ilişkilendirilir. Bazı insanlarda sigarayı bırakmak, birkaç ay boyunca haftada birkaç kilo almayla ve nihayet obezite ile sonuçlanabilir.
  • Sosyal ve ekonomik meseleler. Kimi sosyal ve ekonomik sorunlar, obezite ile ilişkili olabilir. Egzersiz için alan bulamayabilirsiniz, sağlıklı yemekler pişirme konusunda bilginiz olmayabilir, ekonomik durumunuz taze meyve, sebze veya işlenmemiş, paketlenmemiş yiyecekler almak için yeterli olmayabilir.  Bunlara ek olarak bazı araştırmalar çevrinizin kilo almanızı etkilediğini göstermektedir, obez arkadaşlarınız veya akrabalarınız varsa kilo alma ihtimaliniz daha yüksektir.

Bu faktörlerden birine veya birkaçına birden sahip olmak obezitenin kaderiniz olduğunu göstermez. Diyet, fiziksel aktivite, egzersiz ve davranışsal değişikliklerle birçok risk faktörüne karşı etkinlik geliştirebilirsiniz.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Eğer obezseniz potansiyel olarak ciddi bir dizi sağlık sorunu yaşama ihtimaliniz vardır: 

  • Kan yağı anormallikleri
  • Kanser, örneğin rahim, serviks, yumurtalık, göğüs, kolon, rektum ve prostat kanserleri
  • Depresyon
  • Safra kesesi hastalığı
  • Kısırlık ve düzensiz adetler gibi jinekolojik sorunlar
  • Kalp hastalığı
  • Yüksek tansiyon
  • Metabolik sendrom
  • Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması
  • Kemik iltihabı
  • İntertrigo, yaraların iyileşmesinde gecikme gibi cilt sorunları
  • Uyku apnesi
  • Felç
  • 2. tip diyabetler

Hayat Kalitesi
Obezseniz toplam hayat kaliteniz de çok düşük olabilir. İstediğiniz kadar kolay bir şekilde işlerinizi yapamaz, günlük görevlerinizi yerine getiremeyebilirsiniz. Aile etkinliklerine katılmada zorluklar yaşayabilirsiniz. Halka açık yerlere gitmek istemeyebilirsiniz. Ayrımcılıkla karşı karşıya kalabilirsiniz.

Hayat kalitenizi olumsuz etkileyecek diğer şeyler şunlardır: 

  • Depresyon
  • Sakatlık
  • Fiziksel rahatsızlık
  • Cinsel sorunlar
  • Utanç
  • Toplumsal olarak yalıtılma

Muayenesi

Doktor Randevunuza Hazırlanmak

Kilonuzla ilgili doktorunuzla açık ve dürüst bir şekilde konuşmak sağlığınızı geri kazanmak için yapabileceğiniz en iyi şeylerden biridir. Muhtemelen ilk yapacağınız şey aile doktorunuzu aramak olacaktır. Bazı vakalarda, yaşadığınız yere yakın bir obezite uzmanına sevk edilebilirsiniz. Ayrıca bir zihin sağlığı uzmanına, diyetisyene veya bir beslenme uzmanına da yönlendirilebilirsiniz. 

Ne Yapabilirsiniz?
Kendi bakımınıza etkin bir şekilde katılmak obezitenin üstünden gelme çabalarınıza yardımcı olur. Bunu yapmanın bir yolu doktorla yapacağınız görüşmeye hazırlanmaktır. İhtiyaçlarınız ve tedaviyle hedefleriniz üzerine düşünün. Ayrıca soracağınız soruların bir listesini çıkarın. Bunlar:

  • Obezite sorunumu neden kendi başıma çözemem?
  • Başka ne tür sağlık sorunlarım olabilir?
  • Obezite ve diğer sağlık sorunlarım için tedavi seçenekleri nelerdir?
  • Kilo kaybı ameliyatları benim için uygun mu?
  • Psikolojik danışmanlığın faydası dokunacak mı?
  • Kilo kaybetmeme yardımcı olacak ilaçlar var mı?
  • Tedavi ne kadar sürer?
  • Kendime yardım etmek için ne yapabilirim?
  • Yanımda götürebileceğim herhangi bir broşür veya basılı malzeme var mı?
  • Hangi web sitesini tavsiye ediyorsunuz?

Hazırladığınız sorulara ek olarak, randevu sırasında aklınıza gelen soruları sormaktan çekinmeyin. 

Doktorunuzdan Bekleyebilecekleriniz
Randevunuz sırasında doktorunuz size yemek yeme, etkinlik alışkanlıklarınız, ruh hali, düşünceler veya sağlık sorunlarınızla ilgili sorular soracaktır. Bunlar şu tür sorular olabilir: 

  • Tipik olarak bir günde neler yiyorsunuz?
  • Tipik bir günde ne kadar egzersiz yapıyorsunuz?
  • Hayatınızın hangi dönemlerinde kilo aldınız?
  • Kilo almanıza neden olan etkenler sizce nedir?
  • Gündelik hayatınız obezitenizden nasıl etkileniyor?
  • Ruh haliniz obezitenizden nasıl etkileniyor?
  • Kilo kaybetmek için hangi diyetleri ve tedavileri uyguladınız?
  • Başkaca tıbbi sorunlarınız var mı, varsa neler?
  • Ailenizde kilo problemi olan kimseler var mı?
  • Kilo kaybetme hedefleriniz nelerdir?
  • Kilo kaybetmek için hayat tarzınızda değişiklikler yapmaya hazır mısınız?
  • Sizce kilo kaybetmekten sizi alıkoyan şey nedir?
  • Kilo kaybetmeyi ne kadar istiyorsunuz?
  • Kilo kaybetmek için ne tür ilaçlar veya doğal tedaviler kullanıyorsunuz?

Bu Sırada Yapabilecekleriniz
Belirlemiş olduğunuz randevuya kadar önünüzde birkaç gün veya hafta varsa, kilo kaybetme yoluna çıkmış olduğunuz için kendi başınıza yemek alışkanlıklarınız ve aktivite seviyelerinizle ilgili kimi değişiklikler yapabilirsiniz.

  • Beslenmenizde meyve, sebze, tam tahıllar yeme ve porsiyonlarınızı küçültme gibi sağlıklı değişiklikler yapabilirsiniz. Mutlaka kahvaltı yapın.
  • Her gün ne kadar yiyip içtiğinizi not edin, böylece günde kaç kalori aldığınıza dair bir fikir edinebilirsiniz. Her gün kaç kalori aldığınızı hesaplamak aslında kolaydır.
  • Aktivite seviyenizi artırın. Mümkünse yürüyüşlere çıkın. Ya da sadece kalkıp evin içinde hızlı hızlı dolaşın. Egzersize alışkın değilseniz veya zinde değilseniz yavaş yavaş başlayın. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa ve 40 yaşının üstünde bir erkek veya 50 yaşının üstünde bir kadınsanız yeni bir egzersiz programına başlamadan önce doktorunuzla görüşünüz.

Testleri

Testler ve Teşhis

Doktorunuz sizin aşırı kilolu veya obez olduğunuzu düşünüyorsa büyük ihtimalle hastalık geçmişinizi ayrıntılı olarak öğrenmek isteyecek ve fiziksel muayene yapıp bazı testleri yaptırmanızı tavsiye edecektir.  Testler, teşhisi kesinleştirmeye ve kilo probleminize katkısı olan herhangi bir sağlık probleminizin veya kilonun yarattığı bir komplikasyon olup olmadığını tespit etmeye yardımcı olur.

Test ve muayeneler genellikle şunlardan oluşur:

  • Hastalık geçmişinizi kaydetmek. Doktorunuz kilo geçmişinizi, geçmişteki kilo kaybetme çabalarınızı, egzersiz alışkanlıklarınızı, yemek yeme alışkanlıklarınızı, varsa başka hastalıklarınızı, stres düzeylerinizi ve diğer sağlık sorunlarınızı gözden geçirir. Doktorunuz belli tıbbi durumlara yatkınlığınızı görmek için ailenizin hastalık geçmişini de gözden geçirebilir.
  • Diğer sağlık sorunlarını değerlendirmek. Bilinen sağlık sorunlarınız varsa, doktorunuz bunları değerlendirir. Doktorunuz ayrıca yüksek tansiyon, tıkanırcasına yeme bozukluğu gibi başkaca olası sağlık sorunları için sizi muayene edecektir.
  • VKE''sini hesaplamak. Doktorunuz obezite düzeyinizi ölçmek için sizin vücut kütle endeksinizi hesaplar. VKE başka ne tür sağlık sorunlarıyla karşılaşabileceğinizi ve ne tür tedavilerin sizin için uygun olduğunu belirlemeye çalışır.
  • Bel ölçünüzü ölçmek. Karın yağı denen ve belinizin çevresinde toplanan yağ sizin şeker hastalıkları ve kalp hastalıkları riskinizi bir kez daha artırır. Beli90 cm''den geniş olan kadınlarla beli100 cm''den fazla olan erkekler ince olanlara göre daha fazla hastalık riskleri taşırlar.
  • Genel fiziksel muayene. Bu muayene boyunuzu ölçmek, nabzı, tansiyonu ve vücut ısısı gibi hayati işaretleri ölçmek, kalbinizi ve ciğerlerinizi dinlemek, karnınızı incelemek gibi şeyleri içerir.
  • Laboratuar testleri. Ne tür testlere gireceğiniz sağlık durumunuza ve risk faktörlerine bağlıdır. Size tam kan sayımı, kolesterol ve diğer vücut yağları ölçümü, karaciğer fonksiyon testleri, gizli şeker, tiroit testi ve sağlık sorunlarınıza bağlı olarak başka testler yapılabilir. Doktorunuz ayrıca elektrokardiyogram gibi bir kalp testi de isteyebilir.

Bütün bu toplanan bilgiler size ve doktorunuza ne kadar kilo kaybetmeniz gerektiğini ve ne tür sağlık sorunları riskleri taşıdığınızı belirlemede yardımcı olur.  Ve bunlar sizin için en iyi tedavi seçeneklerinin neler olduğunu belirleyecektir.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Obezite tedavisinin amaçları, ciddi sağlık sorunları riskinizi azaltmak ve hayat kalitenizi artırmak için daha sağlıklı bir kiloya ulaşıp bu kiloyu korumanızdır. Yeme ve etkinlik alışkanlıklarınızı anlamanıza ve değiştirmenize yardımcı olması için bir sağlık ekibiyle çalışabilirsiniz; bu ekipte bir beslenme uzmanı, diyetisyen, terapist veya obezite uzmanı olmalıdır. Hep birlikte sağlıklı kilo hedefini ve buna ulaşma yollarını belirleyebilirsiniz. İlk amacınız ilk altı ay içinde vücut ağırlığınızın yüzde 5 ila 10''unu kaybetmek olmalıdır.

Vücut ağırlığınızın yüzde 5 ila 15''i gibi küçük bir kilo düşmeyle sağlığınızda ve hayat kalitenizdeki iyileşmeye bizzat tanık olabilirsiniz. Mesela eğer 91 kiloysanız ve VKE ölçütlerine göre obez olma htimaliniz oldukça yüksek, kilo vermenin faydalarını görebilmek için 4,5 ila 13.6 kilogram vermeniz gerekir.

Özel tedavi yöntemleri
Obeziteyi tedavi edip sağlıklı bir kiloya ulaşmanın birçok yolu vardır. Sizin için doğru tedavi yöntemleri obezite seviyenize, toplam sağlığınıza ve kilo kaybetme planına ne kadar katılmak istediğinize bağlıdır. Tedavi planını hayat boyu uyabileceğiniz bir hayat tarzı geliştirme olarak görmelisiniz ki bir daha kilo almayın.

Tedavi seçenekleri şunlardır:

  • Diyet değişiklikleri
  • Egzersiz ve aktivite
  • Davranışsal değişiklikler
  • Reçeteli kilo kaybetme ilaçları
  • Kilo kaybı ameliyatları

Sağlıklı bir kiloya ulaşmayı başarmak genellikle hayat tarzınızda değişiklikler yapmayı - beslenme değişiklikleri, etkinliği artırmak ve davranışsal değişikleri - içerir. Reçeteli ilaçlar ve ameliyat seçenekleri ancak çok ciddi vakalarda hayat tarzı değişikliklerine eşlik eder.

Diyet değişiklikleri
Günlük olarak aldığınız kaloriyi azaltmak ve daha sağlıklı yeme alışkanlıkları edinmek, obezitenin üstünden gelmede hayati bir öneme sahiptir. Sürekli ve istikrarlı bir şekilde kilo kaybetmek (haftada 1/2 ila 1 kilo arasında) tekrar kilo almamanın en iyi yolu olarak görülmektedir. Ani diyet değişiklikleri gibi gerçekçi olmayan beslenme değişikliklerinden kaçının, çünkü bu kiloları kendinizden uzun süre uzak tutma şansınız azdır. Aldığınız kalori miktarını azaltmak için yapabileceğiniz bir dizi beslenme stratejisi vardır.

Obezitenin üstesinden gelmek için yapabileceğiniz beslenme değişiklikleri şunlardır: 

  • Aldığınız kaloriyi azaltmak. Kilo kaybetmenin anahtarı aldığınız kaloriyi azaltmaktır. Normalde ne kadar kalori aldığınızı ve nerelerden kalori kesebileceğinizi görmek için doktorunuzla birlikte tipik yeme ve içme alışkanlıklarınızı gözden geçirin. Bu gözden geçirme sırasında sandığınızdan daha büyük porsiyonlar tükettiğinizi ve beslenmenizde çok fazla yağ, tatlı veya şekerli içecekler tükettiğinizi görebilirsiniz.  Kilo kaybetmeye başlamak için günde kaç kalori almanız gerektiğini belirleyebilirsiniz, ama genel olarak bu kalori miktarı 1,000 ila 1,600 kalori arasında değişir.
  • Doymadan kalkmak Enerji yoğunluğu kavramı, size açlığınızı daha az kaloriyle bastırmanızda yardımcı olabilir. Belirli bir miktar besinlerde belli kalori vardır. Bazı yiyecekler, tatlılar, şekerlemeler ve işlenmiş yiyecekler enerji yoğunluğu bakımından daha fazladır. Yani bu yiyeceklerin küçük miktarlarında bile çok fazla kalori bulunur. Başka besinler ise, örneğin meyveler ve sebzeler daha az enerji yoğunluğu içerir. Bu yiyecekler daha az kaloriyle daha büyük porsiyonlar sunarlar. Daha az kalori bulunan daha büyük porsiyonlar yiyerek açlığınızı dindirebilir, böylece daha az kalori alabilir ve öğünleriniz hakkında kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz. Bu iyi hissetme toplamda kendinizi nasıl hissettiğinize katkıda bulunur.
  • Sağlıklı bir yeme planı benimseme. Toplam beslenmenizi daha sağlıklı hale getirmek için bitkisel yiyeceklere; örneğin meyvelere, sebzelere ve tam tahıllara ağırlık verin. Ayrıca fasulye, mercimek, soya, yeşil mercimek, haftada iki kez deniz ürünü tüketmek gibi şeylere ağırlık verin. Tuz ve ilave şekere karşı dikkatli olun. Düşük yağlı süt ürünlerini tercih edin. Sağlıklı yağlar kullanın, zeytinyağı, fındık yağı, kanola yağı gibi. Toplamda daha sağlıklı bir beslenmeyi benimsediğiniz vakit, bu beslenmeye uzun süre devam etme ihtimaliniz, keskin diyetlere göre daha fazladır. Sağlıklı yaşam piramidini benimsemek hayat boyu süren sağlıklı bir beslenme planı için bir yoldur. Bunu yaptığınızda yediğiniz yiyeceklerde ciddi bir indirime gitmek zorunda kalmayacağınız gibi aşırı açlık da çekmeyeceksiniz. Piramidin temeli büyük miktarlarında çok az kalori içeren meyveler ve sebzeler gibi sağlıklı yiyeceklere odaklanmaktadır. Piramidin geri kalanı orta büyüklükte porsiyonlar içeren sağlıklı besinlerden oluşur; burada tam tahıl karbonhidratlar, baklagiller, balık, düşük yağlı süt ürünleri ve kalp dostu doymamış yağlara odaklanılır.
  • Tıbbi olarak tavsiye ediliyorsa çok düşük kalorili bir sıvı diyet programı takip edin.  Genellikle sıvılardan oluşan bu diyet kısa süre içinde hızlı kilo kaybı anlamına gelir. Günde yaklaşık 600 ila 800 kalori sağlarlar. Eğer tıbbi bir işlemden önce acil kilo kaybetmeniz gerekiyorsa veya ciddi bir sağlık sorununuz varsa doktorunuz çok düşük kalori diyeti önerebilir. Diyeti kendi başınıza uygulamaya kalkmayın. Komplikasyonlardan kaçınmak için diyetin bir sağlık uzmanı tarafından yakından takip edilmesi gerekir. Ayrıca vitamin veya besin takviyeleri kullanabilirsiniz. Çok düşük bir kalori diyetinde hızla kilo verebilirsiniz, ancak diyeti bıraktığınız zaman kiloları hızla geri alma ihtimaliniz oldukça yüksektir. Birçok düşük kalori diyetinin ardından kilo almayı engellemek için beslenme ve aktivite alışkanlıklarınızın tümünde ve davranışlarınızda bazı değişiklikler yapmak zorundasınız.
  • Öğün değiştirme. Bu diyet planları bir veya iki öğününüz yerine - mesela düşük kalorili içeceklerden oluşan - kendi ürünlerini koymayı, üçüncü öğününüzü kalori bakımından düşük, dengeli bir öğünle değiştirmenizi içerir. Bu tür diyetler kısa dönemde kilo kaybetmenize yardımcı olabilir, eğer sizi porsiyon boylarını kontrol etmenize, kalorileri azaltmanıza ve sağlıklı yemeye teşvik ediyorlarsa iyidirler. Bununla birlikte bu tür diyetlerin size hayat tarzınızı bütün olarak değiştirmeyi öğretmediğini unutmayın. Yani bu diyetler bazı insanlara faydalı olsa da, kaybettiğiniz kiloları uzun süre kendinizden uzak tutmak zor olabilir.

Mucize diyetlere karşı dikkatli olun.
Size hızlı ve kolay kilo kaybetme sözü veren moda diyetlere kanabilirsiniz. Gerçek şu ki büyülü bir yiyecek veya hemen doygunluk yaratacak bir şey yok. Düşük karbonhidratlı diyetler kısa sürede kilo kaybı sağlayabilir, ancak uzun dönemli sonuçları, diğer diyetlere göre daha başarılı görünmemektedir. Aynı şekilde keskin bir diyette de kilo kaybedebilirsiniz, ancak diyeti bıraktığınız anda bu kiloyu geri alırsınız. Kilo vermek ve – kiloları uzak tutmak için – hayat boyu sürdürebileceğiniz sağlıklı yeme alışkanlıkları kazanmanız gerekir.

Etkinliği artırmak
Fiziksel aktiviteyi artırmak veya egzersiz yapmak da obezite tedavisinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Kilo kayıplarını bir yıldan uzun bir süre koruyabilen birçok insan, basit bir yürüyüş bile olsa, düzenli egzersiz yapmaktadırlar. Kilo kaybetme için aktivite veya egzersizin amacı daha fazla kalori harcamaktır, bununla birlikte egzersizin sağlıklı ilgili başkaca faydaları da vardır. Ne kadar kalori yaktığınız aktivitenizin sıklığına, süresine ve yoğunluğuna bağlıdır.

Aktivite seviyenizi artırmak için şunları yapabilirsiniz:

  • Egzersiz yapın. Vücut yağını eritmenin en iyi yollarından biri de yürüme, bisiklet, merdiven tırmanma ve yüzme gibi düzenli aerobik egzersizlerdir. Araştırma sonuçları daha fazla kilo almayı önlemek veya mütevazı bir kilo kaybı için haftada 150 dakika orta ile yüksek şiddet arasında egzersiz tavsiye etmektedir. Fakat önemli miktarda kilo kaybetmek için haftada 250 ila 300 dakika egzersiz yapılmalıdır. Muhtemelen zindelik ve dayanıklılığınız artarken egzersiz miktarını da artırmalısınız. Egzersiz programını sürekli kılmak için onu günde birkaç seansa bölün ve her seferinde beş ile altı dakika egzersiz yapın. Gerçekçi olmayacak kadar yüksek amaçlar belirlemeyin, yoksa vazgeçersiniz. Doktorunuz sizin durumunuza ve yapabileceğiniz şeylere özel bir egzersiz programı belirleyebilir.
  • Günlük etkinliğinizi artırın. Her ne kadar düzenli hareketli egzersiz kalorileri yakmanın ve kiloları atmanın en etkili yolu olsa da, her fazladan yapılan hareket fazladan kalori yakar. Gün içene yayılmış küçük değişiklikler yapmanın size büyük faydası dokunabilir. Arabanızı her zamanki yerinden uzağa park edebilirsiniz, ev işlerine yönelebilir, zaman zaman ayağa kalkıp etrafta dolaşabilir ve bir gün içinde ne kadar adım attığınızı ölçmek için bir pedometre takabilirsiniz.

Davranış değişiklikleri.
Kilo kaybetmek ve kiloları uzak tutmak için yemek ve egzersize karşı davranışınızı ve tutumlarınızı değiştirmelisiniz.

Bir davranış değiştirme programı, size bu hayat tarzı değişikliklerini yapmada yardımcı olabilir. Davranış değiştirme programları obezitenize ne tür faktörlerin ve durumların katkıda bulunduğunu görmek için şu andaki alışkanlıklarınızı incelemeye başlayabilir. Mevcut yeme ve egzersiz alışkanlıklarınızı tespit etmek davranışlarınızı değiştirirken nereden başlayacağınızı bulmanıza yardımcı olur. Hangi alışkanlıkların kilo kaybetme çabalarınıza engel olduğunu bir kez anladıktan sonra, yeni ve sağlıklı alışkanlıklar geliştirmek için adımlar atabilirsiniz.

Sağlıksız düşünce ve davranışları değiştirmenin birçok yolu vardır. Kimi zaman davranış terapisi olarak adlandırılan davranış değiştirme programı şunları içerir: 

  • Psikolojik danışma. Zihin sağlığı uzmanları, yemek yemeyle ilişkili davranışsal veya duygusal meseleleri ele almanıza yardımcı olabilir. Terapi neden çok yediğinizi anlamanıza ve endişeyle baş etmenin sağlıklı yollarını öğrenmenize yardımcı olur. Diyetinizi ve aktivitenizi izlemeyi, sizi yemek yemeye sevk eden şeyleri ve yeme arzusuyla baş etmeyi de öğrenebilirsiniz. Eğer seyahat zorsa posta, mail, telefon yoluyla da danışmanlık alabilirsiniz. Kilo kaybı için çok sık kullanılan bir terapi de bilişsel davranışsal terapidir. Terapi hem bireysel hem de grup içinde yapılabilir.
  • Destek grupları. Obezitede benzer sorunlar yaşayan insanlar arasında anlayış ve destek bulabilirsiniz. Yaşadığınız yere yakın destek gruplarını bulmak için doktorunuza, yerel hastanelere veya ticari kilo kaybetme programlarına sorabilirsiniz.

Reçeteli kilo kaybetme ilaçları
En iyi kilo kaybetme yolu sağlıklı bir beslenme ve düzenli egzersizdir. Fakat bazı durumlarda, reçeteli kilo kaybetme ilaçları da bir seçenek olabilir. Bununla birlikte aklınızdan çıkarmamalısınız ki bu ilaçlar diyet, egzersiz ve davranışsal değişikliklerle birlikte kullanılmalıdır yoksa bunların yerini dolduramazlar. Hayatınızda diğer değişiklikleri yapmadığınız sürece ilaçların işe yarama ihtimali düşüktür.

Şu durumlarda doktorunuz, size kilo kaybetmek için ilaç reçete edebilir:

  • Diğer kilo kaybetme yöntemlerinin faydasını görmemişseniz.
  • Vücut kitle endeksiniz (VKE) 27''nin üstündeyse ve ayrıca obezitenin getirdiği şeker hastalıkları, yüksek tansiyon ve uyku apnesi gibi tıbbi komplikasyonlar varsa.

Amerikan Yiyecek ve İlaç Vakfı uzun dönemli kilo kaybı için iki reçeteli ilacı onaylamıştır. Bu ilaçlar farklı şekillerde işe yararlar ve farklı yan etkilere sahiptirler.

  • Sibutramin. Sibutramin içeren ilaçlar, beyin kimyanızı değiştirip sizin daha çabuk doymanızı sağlayarak açlığınızı azaltır. İlacı almaya başladıktan sonraki bir yıl içinde ortalama kilo kaybı, başlangıçtaki vücut ağırlığınızın yüzde 5 ila 10''udur. İlacın yüksek tansiyon, hızlı nabız, baş ağrısı, ağız kuruması, kabızlık ve uykusuzluk gibi yan etkileri olabilir.
  • Orlistat. Orlistat içeren ilaçlarlar, midenizde ve bağırsaklarınızda yağın emilmesini ve sindirilmesini engeller. Sindirilmeyen yağ dışkıyla atılır. İlacı almaya başladıktan sonraki bir yıl içinde ortalama kilo kaybı başlangıçtaki vücut ağırlığınızın yüzde 5 ila 10''udur. Orlistatla ilgili yan etkiler yağlı ve sık dışkı, aniden tuvalete gitme isteği ve tuvalette gaz çıkarmadır. Beslenmenizdeki yağ miktarını azalttıkça genellikle yan etkiler de azalır. Doktorlar, orlistat bazı besin maddelerinin emilmesini engellediği için orlistat alırken besin eksiklikleri yaşamamak için bir multivitamin hapı kullanmanızı tavsiye ediyor.

İlaçları kullanırken doktor kontrolünde olmanız gerekir. Ayrıca söz konusu ilaçların herkeste işe yaramadığını unutmayınız. Eğer işe yararlarsa altı aylık kullanımın ardından etkileri sabit kalabilir. Hayatınızın geri kalanında kilo verme ilaçları kullanabilirsiniz. İlaçları almayı bıraktığınız vakit büyük ihtimalle kaybettiğiniz kiloların en azından epey bir kısmını geri alabilirsiniz.

Kilo verme ameliyatları
Ayrıca bariyatrik cerrahi denilen aşırı kiloya karşı ameliyatlar bazı vakalarda bir seçenek oluşturur. Kilo kaybı ameliyatları, kilo verme konusunda en iyi seçeneği oluşturur, ancak ciddi riskler getirebilirler. Kilo kaybı ameliyatları, rahatça yiyebileceğiniz yemek miktarını azaltır veya yemeklerin veya kalorilerin ve yahut ikisinin birden vücut tarafından alınmasını engeller.

Şu durumlarda kilo kaybı ameliyatları bir seçenek olarak düşünülebilir: 

  • Vücut kitle endeksi (VKE) 40 veya üstünde aşırı obeziteniz varsa.
  • VKE''niz 35 ila 39.9 arasındaysa ve şeker hastalığı ve yüksek tansiyon gibi kiloyla ilişkili ciddi sağlık sorunlarınız varsa.
  • Ameliyatın işe yaraması için gerekli hayat tarzı değişikliklerini yapmaya kesin kararlıysanız.

Kilo kaybı ameliyatları, aşırı vücut kilolarının yüzde 50''si kadarını kaybetmeye yardımcı olur. Kilo kaybetme ameliyatına girmiş olan insanların yarısından biraz fazlası kaybedilen kiloları 5 yıl boyunca geri almazlar. Fakat kilo kaybı ameliyatları mucizevi bir obezite tedavisi de değildir. Bütün fazla kilolarınızı kaybedeceğinizi veya uzun süre verilen kiloları geri almayacağınızı garanti edemez. Gastrik baypas ameliyatının ardından kilo kaybı, yeme ve egzersiz alışkanlıklarınızda hayat boyu sürecek değişiklikler yapma kararına ne kadar bağlı olduğunuza göre değişir.

Sayısız kilo verme ameliyatı seçeneği vardır. Bazıları sınırlandırıcıdır; midenizin alabileceği yiyecek miktarına sınırlama getirerek kilo kaybını sağlar. Diğerleri malobsorvatiftir, yani vücudunuzun kalorileri ve besinleri almasını önlerler. Başkaları bu ikisinin bir kombinasyonundan oluşur. En yaygın kilo kaybı ameliyatları şunlardır: 

  • Gastrik baypas ameliyatı. ABD''de en çok tutulan kilo kaybı ameliyatıdır ve kıyasen başarılı uzun dönemli sonuçlar vermiştir. Ameliyat sınırlama ile malabsorpsiyonun (kötü emilim) bir bileşimidir. Gastrik baypasta cerrah midenizin üst kısmında küçük bir cep oluşturur. Bundan sonra ana midenize bağlı ince bağırsaktan kısa bir miktar kesilir ve yeni cebe bağlanır. Yiyecekler ve sıvılar bu cepten ince bağırsağa doğrudan geçerler ve midenizin büyük kısmına uğramazlar.
  • Laporsokopik ayarlanabilir gastrik bantlama.  Bu sınırlandırıcı türden eylemde mideniz şişirilebilen bir bantla iki cebe bölünür. Bandı bir kemer gibi sıkı bir biçimde çekerek cerrah iki cep arasında çok ince bir geçiş bırakır. Bant açıklığın genişlemesini önler ve genel olarak orada sürekli kalması için tasarlanmıştır. Bu yöntem giderek daha fazla yaygınlaşmaktadır, çünkü adım adım kilo vermeye neden olur ve bant gerektiğinde yeniden ayarlanabilir. Ne var ki diğer işlemlerde de olduğu gibi, bu işlemde davranışsal değişiklikler yapılmazsa işe yaramaz.
  • Biliyopankreatik diversiyon. Bu malobsorpsiyon türü prosedürde midenizin büyük bir kısmı ameliyatla alınır. Bu kilo kaybı ameliyatı kalıcı kilo kaybı ihtimali sunar, fakat daha büyük bir riskler içeren yanlış emilim ve vitamin eksikliği sorunlarına neden olabilir ve sağlık sorunlarınızın yakından takibini gerektirir. Genellikle vücut kitle endeksi 50 ve üstünde olan insanlara önerilen bir seçenektir.

Komplikasyonları

Kilo kaybı ameliyatları, ameliyat ve az besin almanızdan kaynaklanan sayısız ciddi sağlık sorunları tehdidi içerir: 

  • Zatürree
  • Kan pıhtılaşması.
  • Enfeksiyon.
  • Safra kesesi taşları.
  • Fıtık
  • Mide bulantısı
  • Kusma
  • İshal.
  • Besin eksiklikleri

Obezite tedavisinin ardından kilo almayı önlemek
Ne yazık ki hangi obezite tedavisi yöntemini denerseniz deneyin, kiloları tekrar almak yaygındır. Fakat bu, kilo kaybetmek için boşuna çabaladığınız anlamına gelmez.

Kaybetmiş olduğunuz kiloları almayı önlemenin en iyi yollarından biri, düzenli fiziksel aktivitedir. Fiziksel aktivitelerinizi kaydetmek, sizin yolunuza devam etmenize ve motive olmanıza yardımcı olur.  Kilo kaybedip sağlığınız düzeldikçe doktorunuzla ne tür ilave aktiviteleri uygulayabileceğiniz ve aktivite ya da egzersiz seviyenizi nasıl yükselteceğiniz konusunda görüşünüz.

Kilonuz hakkında her zaman dikkatli yaşamak zorunda kalabilirsiniz. Sağlıklı bir diyet ile daha yüksek aktiviteyi birleştirmek kilo kaybetmenin ve kaybedilen kiloları kendinizden uzak tutmanın en iyi yoludur. Eğer kilo kaybı ilaçları alırsanız ilaçları bıraktığınız zaman büyük ihtimalle kiloları geri alırsınız. Aşırı yemeye veya yağlı ve kalori yüklü yiyecekleri tüketmeye devam ederseniz kilo kaybı ameliyatından sonra bile kilo alabilirsiniz.

Kilo verme ve kilonuzu koruma planını günlük olarak ele alın ve başarınızı garantilemek için çevrenizi destekleyici bir hale getirin. Uzun dönem takip edebileceğiniz daha sağlıklı bir yaşama yolu bulun.

Yaşam Tarzı

Hayat Tarzı ve Ev Tedavileri

Resmi tedavi planına ek olarak evde kimi stratejileri takip ederseniz obeziteyle mücadele çabalarınızın başarı şansı artar. Burada stratejiler şunlar olabilir:

  • Tedavi planınıza bağlı kalın. Uzun yıllar yaşanmış bir hayat tarzını değiştirmek zor olabilir. Aktivite ve yeme planına tam riayet etmiyorsanız, doktorunuz veya terapistinize karşı dürüst olun. Birlikte yeni fikirler ve yaklaşımlar geliştirebilirsiniz.
  • İlaçları tarif edildiği gibi kullanın. Eğer kilo kaybı ilaçları veya şeker hastalıkları ve yüksek tansiyon gibi obeziteyle ilişkili sağlık sorunlarına karşı ilaçlar alıyorsanız, onları doktorunuzun size söylediği şekilde kullanın. Eğer ilaçlarınızı reçete edildiği gibi kullanmada sorun yaşıyor veya nahoş yan etkiler tecrübe ediyorsanız doktorunuzla görüşün.
  • Hastalığınız hakkında bilgi edinin. Obezite hakkında bilgilenmek neden obez olduğunuz ve bu konuda ne yapabileceğiniz konusunda daha fazla şey öğrenmenize yardımcı olabilir. Bilgi edinmekle tedavi planınıza daha iyi uyabilir, planı daha iyi kontrol edebilirsiniz. Bu konuda güvenilir sağlık kitapları okuyun ve buradan öğrendiklerinizi doktorunuzla veya terapistinizle konuşun.
  • Destek oluşturun. Ailenizi ve yakınlarınızı kilo kaybetme planınıza dahil edin. Etrafınızda sizi destekleyen ve size yardımcı olan insanları tutun, çabalarınızı sabote edecek insanlardan uzak durun.  Kilo kaybetmenin, sizin sağlığınız için ne kadar önemli olduğunu anlamalarını sağlayın. Ayrıca bir kilo kaybetme destek grubuna katılmak isteyebilirsiniz.
  • Gerçekçi hedefler belirleyin. Ciddi miktarda kilo kaybetmek zorundaysanız çok kısa sürede çok kilo kaybetmeye çalışmak gibi gerçekçi olmayan hedefler belirlemeyin. Kendinizi başarısızlığa mahkum etmeyin. Egzersiz ve kilo kaybı için günlük veya haftalık amaçlar belirleyin. Büyük, çarpıcı değişimler yerine beslenmenizde küçük değişiklikler yapın ve değişikliklere uzun süre sadık kalın.
  • Yemek yemenize neden olan şeyleri belirleyip bunlardan kaçının. Sevdiğiniz bir arkadaşınızı aramak gibi sizi yemek yemekten alıkoyacak şeylerle dikkatinizi dağıtın. Sağlıksız yiyeceklere ve büyük porsiyonlara hayır demeyi öğrenin. Saate bakarak değil, gerçekten aç olduğunuz zaman yiyin.
  • Kayıt edin. Bir yemek ve aktivite günlüğü tutun. Bu günlük yeme ve egzersiz alışkanlıklarınızı takip edebilmenize yardım eder. Sizi egzersizden uzak tutan veya size iyi gelen bir davranışı keşfedebilirsiniz. Günlüğünüzü ayrıca tansiyon, kolesterol seviyeleri ve toplam zindelik gibi önemli sağlık parametrelerini kaydetmek için de kullanabilirsiniz.

Alternatif İlaçlar

Çabucak kilo verme vaadinde bulunan sayısız reçetesiz ilaç vardır. Fakat bu ürünlerin çoğunun etkisi ve güvenliği tartışılır. Herhangi bir takviye ilaç almadan önce doktorunuzla görüşün.

Kilo vermeye yardımcı olan bitki tedavileri, vitaminler ve minerallerin sonuçları, reçetesiz ve reçeteli satılan ilaçlar kadar iyi kaydedilmemiştir. Bununla birlikte bu maddelerden bazıları, üzerlerinde ''doğal'' etiketi olsa bile tehlikeli olabilecek uyuşturucu benzeri etkilere sahiptir.  Bazı vitaminlerle mineraller bile aşırı miktarlarda alındığında ciddi sorunlara yol açabilir. İçerikler paketlerde yazılanın aynısı olmayabilir, bu yüzden beklenmedik, zararlı yan etkilere yol açabilirler. Diyet takviyeleri de almakta olduğunuz reçeteli ilaçlarla tehlikeli etkileşimlere girebilir.

Hastalıkla Birlikte Yaşamak

Hastalıkla mücadele becerilerinizi geliştirmek için doktorunuz veya terapistinizle görüşün ve obezite ile mücadele ve kilo verme çabalarınızda şu ipuçlarını düşünün.

  • Günlük. Acı, kızgınlık, korku ve diğer duygularınızı ifade etmek için bir günlük tutun.
  • Temas kur. Kendinizi yalıtmayın. Düzenli aktivitelere katılmaya ve aile ve dostlarınızla sık sık bir araya gelmeye çalışın.
  • Katıl.  Benzer problemlerle karşı karşıya olan insanlarla tanışmak için bir destek grubuna katılın.
  • Odaklanın. Hedeflerinizi gözden yitirmeyin. Obeziteyi alt etmek bitmeyen bir süreçtir. Hedeflerinizi aklınızda tutarak motivasyonunuzu koruyun. Durumunuzu yönetmek ve hedeflerinize doğru ilerleme konusunda sorumluluklarınızı kendinize hatırlatın.
  • Gevşeyin. Gevşeme ve stres yönetimini öğrenin. Stresin varlığını görmek, stres yönetimi ve gevşeme becerileri geliştirmek size sağlıksız yeme alışkanlıklarını kontrol etmede yardımcı olur. Doktorunuz onay veriyorsa meditasyon, yoga, thai chi gibi stres azaltma tekniklerini deneyin.

Önleme

Önlem

Obez olma riskiniz varsa, şu anda aşırı kilolu veya sağlıklı bir kilodaysanız, sağlıksız kilo almayı ve onunla birlikte gelen hastalıkları önlemek için adımlar atabilirsiniz. Kilo vermek için atılması gereken adımlarla kilo almayı önlemek için atılması gereken adımlar aynıdır: gündelik egzersiz, sağlıklı bir beslenme, yedikleriniz ve içtikleriniz konusunda uzun dönemli sorumluluk. 

  • Düzenli egzersiz yapın. Kilo almayı önlemek için yapabileceğiniz en önemli şeylerden biri de düzenli olarak egzersiz yapmaktır.  Kilo almayı önlemek için haftada 150 ila 200 dakika orta - yoğun egzersiz yapmamız gerekir.  Orta-yoğun egzersiz hızlı yürüme ve yüzmedir.
  • Sağlıklı öğünler yiyip sağlıklı şeyler atıştırın. Besleyici gücü yüksek düşük kalorili yiyeceklere odaklanın: meyve, sebze ve tam tahıl gibi. Doymuş yağdan uzak durun, şekeri ve alkolü azaltın. Unutmayın ki tek başına hiçbir yiyecek ihtiyaç duyduğunuz besinlerin hepsine sahip olamaz. Gün içinde yiyeceklerinizi çeşitlendirin. Her şeye rağmen hala arada bir yağlı, yüksek kalori yiyecekler yiyebilirsiniz. Sadece sağlıklı yiyeceklere daha çok ağırlık verdiğinizden emin olun.
  • Sizin yemenize neden olan besin tuzaklarından kaçının. Kontrolsüz yemeyi tetikleyen durumları belirleyin. Yediklerinizi, ne kadar yediğinizi, ne kadar aç olduğunuzu, nasıl hissettiğinizi bir günlüğü yazın. Bir süre sonra bir davranış kalıbının belirdiğini göreceksiniz. Bu tür durumları idare etmek ve yeme davranışlarını kontrol altında tutmak için önceden planlar yapıp stratejiler geliştirebilirsiniz.
  • Düzenli olarak kilonuzu takip edin. Kendilerini haftada en az bir kez tartan insanlar aşırı kiloları uzak tutmada daha başarılı olmaktadır. Kilonuzu takip etmek çabalarınızın işe yarayıp yaramadığını gösterir ve size küçük kilo almaları büyük problemlere dönüşmeden önce tespit etme şansı verir.
  • Tutarlı olun. Sağlıklı kilo planınıza hafta içinde, hafta sonlarında, tatillerde ve izinlerde mümkün olduğunca uymak uzun dönemli başarı şansınızı artırır.

Kilo almayı gerçekten önlemek istiyorsanız, en iyi yaklaşım keyifli bir yeme planı, ama sağlıklı ve düşük kaloriler içeren aktif bir hayat tarzı üzerine odaklanmaktır. 
İLGİLİ MAKALE

ABDnin Yüzde 42si Obez Olabilir