• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Türleri
• Testleri
• Tedavisi

Nedir

Juvenil idyopatik artrit ya da juvenil kronik artrit olarak da bilinen çocukluk dönemi iltihaplı eklem romatizması, bu dönemde en sık rastlanan iltihabi hastalıktır.

Juvenil romatoit artrit nedir?

Juvenil romatoit artrit, 16 yaş ve altındaki çocukları etkileyen ve 6 haftadan fazla süren eklem tutulması ve iltihaplanmasıdır. İltihaplanma, eklemlerde kızarıklık, şişlik ve ateşe neden olur. Juvenil romatoit artrit hastası birçok çocuk, herhangi bir eklem ağrısından şikâyetçi olmayabilir.

Vücuttaki herhangi bir eklem, bu hastalıktan etkilenebilir. Meydana gelen iltihaplanma, etkilenen eklemin hareketini sınırlayabilir.

Juvenil romatoid artrite yol açan etken nedir?

Juvenil romatoid artrit, otoimmün (bağışıklık sistemine ait) bir rahatsızlıktır. Bu hastalıkta vücut, kendi hücrelerini ve dokularını yabancı bir madde olarak algılar. Normalde bakteri ve virüs gibi yabancı maddelerle savaşan bağışıklık sistemi, bu yanlış algılama sonucunda sağlıklı hücrelere ve dokulara saldırır. Sonuç ise iltihaplanma, kızarıklık, ateşlenme ve şişmedir.

Araştırmacılar, bu hastalıkta bağışıklık sisteminin neden böyle davrandığını tam olarak bilmemektedirler. Ancak bunun iki aşamalı bir süreç olduğunu tahmin ediyorlar. Bunlardan ilki, çocuğun genetik yapısını oluşturan ve onu bu hastalığa eğilimli hale getiren bir faktördür. Diğeri ise, virüs gibi hastalığı tetikleyen çevresel faktörlerdir.

Juvenil romatoid artritin, yetişkinlerdeki romatoid artritten farkı nedir?

Çocuklardaki ve yetişkinlerdeki romatoid artrit arasındaki asıl fark, bazı kişilerin juvenil romatoid artrit ile birlikte büyümesidir. Çalışmalar, yetişkinlikle birlikte, çocukların hayatlarının yarısını etkileyen juvenil romatoid artritin kaybolduğunu gösteriyor. Bu iki dönemde de görülen romatoid artrit arasındaki bir diğer fark da, kanda romatoid faktörünün bulunma oranıdır. Romatoid faktörü, juvenil romatoid artritin yetişkinlikte de devam etmesi riskini yükseltir. Romatoid artriti olan yetişkinlerin yaklaşık yüzde 70 ila 80’inde romatoid faktörü mevcuttur. Fakat romatoid faktörü, romatoid artriti olan çocukların daha azında bulunur.

Belirtileri

Juvenil romatoid artrit belirtileri nelerdir?

Juvenil romatoid artrit, eklem ağrılarının yanı sıra kronik ateş ve anemiye yol açar. Kalbi, akciğerleri, gözü ve sinir sistemini etkileyebilir.

Bu belirtiler birkaç hafta devam eder. İltihaplanma sık sık tekrarlar, fakat tekrarlayan ataklarda belirtiler daha hafif görülür. Juvenil romatoid artrit belirtileri şunlar olabilir:

• Tekrarlayan 39 derece veya daha yüksek ateş
• Gelip giden pembe izler
• Göz iltihaplanması
• Eklem ağrısı ve/veya tutulması
• Topallama
• Eklemlerde şişme
• Aktivite seviyesinde düşüş
• Motor becerilerde zayıflama
• Kemik gelişimi ve büyümenin azalması

Türleri

Juvenil romatoid artritin farklı türleri var mıdır?

Doktorlar, juvenil romatoid artriti üç gruba ayırırlar. Her tür, belirtilerden etkilenen eklem sayısına ve kanda belli antikorların bulunmasına dayanır. Bu üç tür sınıflandırma, hastalığın nasıl ilerleyeceğinin tespitine yardımcı olur.

Pausiartiküler Juvenil Romatoid Artrit

Pausiartiküler, 4 veya daha az eklemin etkilenmesi anlamına gelir. Bu en yaygın juvenil romatoid artrit iltihaplanmasıdır ve hastalığa yakalanan çocukların yaklaşık yarısında bu tür bulunur.

Juvenil romatoid artritin bu türü, yaygın olarak diz gibi büyük eklemleri etkiler. 8 yaşından küçük kızlar en çok bu türe yatkındır. Pausiartiküler romatoid artrit hastası bazı çocukların kanlarında, antinükleer antikorları (ANA) denilen özel bir protein bulunur.

Göz hastalıkları, pausiartiküler tip romatoid artriti olan çocukların yüzde 20’sini ya da 30’unu etkiler ve kanlarında ANA bulunan çocuklar arasında daha yaygındır. Juvenil romatoid artritte düzenli göz muayeneleri gereklidir.

Göz doktoru iritis, (irisin, gözün renkli kısmının iltihaplanması) ve üveit (gözün iç kısmının iltihaplanması) gibi ciddi göz hastalıklarını tedavi eder. Pausiartiküler juvenil romatoid artrit büyüyene kadar geçer. Ancak, bazılarında göz problemleri devam edebilir, bazılarında ise, eklemlerle ilgili belirtiler tekrarlayabilir.  

Poliartiküler Juvenil Romatoid Artrit

Juvenil romatoid artrit hastası çocukların yaklaşık yüzde 30’unda, beş veya daha fazla eklemin etkilendiği poliartiküler juvenil artrit vardır. En fazla etkilenen eklemler, el ve ayaktakiler gibi küçük eklemlerdir. Fakat hastalık büyük eklemleri de etkileyebilir.

Poliartiküler tip juvenil romatoid artrit genellikle simetriktir. Yani vücudun her iki tarafında da aynı eklemleri etkiler. Poliartiküler hastası bazı çocukların kanlarında romatoid faktörü bulunur. Bu çocuklarda, hastalığın daha ciddi biçimleri meydana gelir. Doktorlar bu türü, yetişkinlerdeki romatoid artrit gibi değerlendirirler.

Sistemik Juvenil Romatoid Artrit

Sistemik juvenil romatoid artritin belirtisi, şişliğin yanı sıra ateş ve hafif açık pembe yara izleridir. İltihaplanmanın bu türü; kalp, karaciğer, dalak ve lenf bezleri gibi iç organları etkileyebilir.

Stil hastalığı olarak da bilinen sistemik tip, juvenil artrit hastası çocukların yüzde 20’sini etkiler. Bu tür juvenil romatoid artrit hastalarının nerdeyse tamamında, hem romatoid  hem de ANA faktörleri negatif çıkar.

Juvenil romatoid hastası bu çocuklarda, çok az bir yüzde ile çoklu organda iltihaplanma meydana gelir. Ancak bunlar, yetişkinliğe kadar devam eden ciddi iltihaplanmalardır.

Testleri

Juvenil romatoid artrit nasıl teşhis edilir?

Juvenil romatoid artritin teşhisi zordur. Bu hastalığa yakalanan çocuklar bazen ağrıdan şikâyet etmezler. Aslında ebeveynler de, şişkinlik gibi belirtilerin fakında olmazlar.

Juvenil romatoid hastasının bazı belirtileri ise enfeksiyon, kanser ve kemik hastalıkları gibi bazı ciddi hastalıkların belirtileri ile benzerlik gösterir.

Doktor, hastada romatoid artrit bulunup bulunmadığını anlamak için bir dizi muayene ve test yapar. Bu muayeneler sırasında doktor, genetik bir ilişki olup olmadığını belirlemek için ailenin tıbbi geçmişine de bakacaktır. Ebeveynlerin tıbbi geçmişlerine bakılması, aynı zamanda çocukta bu hastalığın ne kadar süredir bulunduğunun anlaşılmasına da yardımcı olacaktır.

Doktor ayrıca bir fiziki muayene yaparak eklemde şişme, yara izi, iç organ iltihaplanması ve/veya göz problemi olup olmadığını kontrol eder. Enfeksiyon olup olmadığına bakmak ve teşhisi teyit etmek amacıyla, kan, eklem ve doku sıvısı tahlilleri de yapılır.

Doktor son olarak, eklem hasarı ve iltihaplanma işaretleri için bir röntgen kullanır. ANA, romatoid faktörü, HLAB-27 tip, hemoglobin kan sayımı testi ve idrar tahlili ile eritrosit sedimantasyon testi gibi laboratuar testi de yapılır.

Tedavisi

Juvenil romatoid artrit nasıl tedavi edilir?

Juvenil romatoid artrit tedavisi, esasen romatoid artriti olan yetişkinlerle aynıdır Tedavi genellikle egzersizle birlikte ilaç kullanmayı içerir.

Juvenil romatoid tedavisi şunları amaçlar:

• Ağrı ve şişkinliğin dindirilmesi
• Eklem gücünü ve hareketliliğini arttırmak
• Eklem hasarlarının ve meydana gelebilecek diğer komplikasyonların önlenmesi

 

Juvenil romatoid artrit tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?

Juvenil romatoid artrit tedavisinde kullanılan ilaçlar, kortizonsuz antiiltihabik ilaçlardır.

Hastalık-değiştirici antiiltihabik ilaçlar ağrı, ateş ve iltihaplanmaya karşı kullanılır.

Kortizonsuz antiiltihabik ilaçlar sıvı ya da tablet olarak verilir. Bu ilaçlar günde bir ya da dört defaya kadar alınabilir. Piyasada bulunan bazı kortizonsuz antiiltihabik ilaçlar naproksen, ibuprofen, tolmetin ve aspirindir.

Bu ilaçlar ağrı ve iltihaplanmayı yatıştırırken, aynı zamanda yan etkilere de yol açarlar. Bazı yaygın yan etkileri karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, baş ağrısı ve anemidir. Doktorlar, mide kanamalarını önlemek amacıyla kortizonsuz anti iltihabik ilaçların yanı sıra karın ağrısı için ağrı kesiciler de verirler.

Hastalık-değiştirici antiromatoik ilaçlar

Hastalık değiştirici antiromatoik ilaçlar, eklem hastalığını yavaşlatmak ya da ilerlemesini durdurmak amacıyla ilaç tedavisi rejmine eklenebilir. Bu ilaçlar aynı zamanda eklem tutulması, ağrı ve şişmeye karşı da yardımcı olabilir.

Hastalık-değiştirici anti romatik ilaçların etkileri, yaklaşık 6 aydan önce görülmeyebilir. Bundan dolayı bu ilaçlara, “etkisi ağır olan” ilaçlar denir.

Hastalık-değiştirici anti romatoikler güçlü ilaçlar oldukları için, anemi, kansızlık, böbrek ve karaciğer problemleri gibi yan etkileri açısından, çocukların takip edilmeleri gerekir. Diğer yan etkilerse karın ağrısı, ishal, mide bulantısı ve kusma, baş ağrısı, kızarıklık, iştah kaybı ve zayıflık olabilir.

Değiştirici ajanlar

Biyolojik ajanlar veya biyolojikler, aynı zamanda hastalık-değiştirici anti romatoiklerdir. Biyolojikler sentetik proteinlerden, TNF ve iltihaplanmaya yol açan maddeleri bloke eden antibadilerden oluşur.

Biyolojiklerin ciddi potansiyel yan etkileri alerjik reaksiyon ve tüberküloz gibi yüksek enfeksiyon riskidir. Bazı biyolojikler sadece yetişkinlerin kullanımına uygun olduğu için, bunların çocukların üzerindeki etkilerini araştırmak üzere yürütülen klinik çalışmalar devam etmektedir.

Kortizonlar

Bu güçlü antiiltihabik ilaçlar, genel olarak yalnızca hasta diğer tedavilere cevap vermediğinde veya hastalık ağır seyrettiğinde tavsiye edilir.

Kortizonlar tablet ya da sıvı halde kullanılır. Hastanın yalnızca bir eklemi etkilendiğinde, bu ekleme doğrudan bir kortizon enjeksiyonu yapılabilir.

Ağızdan alınan kortizonlar, genelde kısa bir süre için kullanılmak üzere tavsiye edilir ve düşük dozda kullanılır. Kortizonların uzun süre kullanılması durumunda yanma, ülser, ruh hali değişmeleri, kilo alma, yüzde şişmeler, kas zayıflığı, yüksek tansiyon, katarakt ve enfeksiyon gibi bazı yan etkiler görülür.

Kortizonlara örnek olarak dexamethasone, methylprednisolone, hydrocortisone, prednisolone ve prednisone verilebilir.

Juvenil romatoid artrit tedavisi için hangi egzersizler uygulanır?

Juvenil romatoid artrit hastalığı olan çocuklar için egzersiz önemlidir. Egzersiz ağrının azalmasına, kas gücünün artmasına, eklemin normal hareket aralığında hareket etmesine ve dayanıklı hale gelmesine yardımcı olur.

Bir fizyoterapist yardımıyla çocuk, günlük hayattaki basit aktiviteleri nasıl yapacağını öğrenir. Terapist çocuğa esnekliğe yardımcı olması için hareket genişliğini ve kas yapımı için güç egzersizleri yapmayı öğretecektir.

Egzersizden önce yapılan sıcak ve soğuk tedavi uygulamaları da, ağrıları ve tutulmayı dindirdiği gibi, terapiyi de kolaylaştırır. Bu tedaviler, soğuk veya sıcak kompresler ya da soğuk veya sıcak paketlerdir.

Terapist, çocukların eklemlerinin doğru konumlanmaları ve ağrının azalması için alçı da yapabilir. Alçı dizde, bilekte ve parmakta kullanılır ve gece uyku sırasında takılır.

Romatizma iltihaplanması olan çocuklar, spor faaliyetlerine teşvik edilmelidir. Temas edilerek yapılan spor faaliyetleri tavsiye edilmez, fakat yüzme gibi eklemlere baskı yapmayan sporlar faydalı olur.

Juvenil romatoid artrit başka sorunlara yol açar mı?

Juvenil romatoid artrit tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri vardır. Kortizonlar gibi bazı ilaçlar büyümeyi durdurabilir. Yetersiz büyüme, iştah bozukluğundan da kaynaklanabilir.

Göz problemleri, juvenil romatoid artritin bazı türleri ile de bağlantılıdır. Çocuğu göz muayenesi için sık sık bir göz doktoruna götürmek önemlidir.

Juvenil romatoid artrit hastalarında, ağız ve diş bakımı ile ilgili komplikasyonlar da görülebilir. Eklem iltihaplanması nedeniyle çene hareketleri sınırlı olduğundan, ağız sağlığı bakımında zorluklar yaşanır. Çene hareketinin kısıtlı olması, diş fırçalamayı ve diş ipi kullanmayı zorlaştırır. Diş hekimleri ise bu çocuklara ağız ve diş bakımında yardımcı olabilecek özel diş fırçaları ve diş ipi ekipmanları tavsiye ederler.

Juvenil romatoid artrit hastalarında, genellikle sık sık alt çene kemiği eklemi tutulması meydana gelir. Çenedeki ağrı ve tutulma, belli egzersizlerle ortadan kaldırılabilir. Juvenil romatoid artriti olan birinde, alt çene doğru bir şekilde gelişmezse, aynı zamanda fırlaklık (üst çene dişlerinin alt çene dişlerini örtmesi) da meydana gelebilir. Bu durum ise bir ortodontist tarafından ya da gerekirse cerrahi müdahale ile düzeltilir.

Bazı juvenil romatoid artrit hastaları, kronik hastalıklarından dolayı ilave kaloriye ihtiyaç duyarlar. Bazı hastalar ise, yeterince hareket edemedikleri için veya kullandıkları ilaçların yan etkilerinden dolayı aşırı kilo alırlar. Aşırı kilo, eklemlerde aşırı baskı oluşturması nedeniyle tehlikelidir.

Romatoid artritte hastalık süresi nedir?

Juvenil romatoid artrit nedeniyle meydana gelmiş kalıcı eklem hasarları, günümüzde uygulanan gelişkin tedavi yöntemleriyle, nadir rastlanan bir durum haline gelmiştir. Bu hastalıktan muzdarip çocukların çoğu, erken tedavi görürlerse kalıcı bir sakatlık oluşmadan, tamamen iyileşmektedirler.