Temel Bilgiler

Artrit, eklemlerde iltihaplanma anlamına gelen genel bir terimdir. Dejeneratif eklem hastalığı da denilen osteoartrit halk arasında kireçlenme olarak bilinmektedir ve artritin en yaygın türüdür. Eklemlerdeki kıkırdağın bozulmasıyla ilişkilidir ve vücuttaki hemen her eklemde gerçekleşebilir. En sık olarak kalça, diz ve sırtın ağırlık çeken eklemlerinde görülür. El parmaklarını, başparmağı, boynu ve ayak başparmağını da etkileyebilir. Daha önce bir yaralanma veya aşırı baskı olmamışsa, diğer eklemleri genellikle etkilemez.

Kıkırdak normal eklemlerde kemiklerin uçlarını kaplayan yumuşak, süngerimsi dokudur. Asıl fonksiyonu eklemlerde sürtünmeyi azaltmak ve bir ‘şok emici’ olarak hizmet etmektir. Normal kıkırdağın şok emme niteliği, bastırıldığında (düzleştirmek veya birbirine sıkıştırmak) şekil değiştirme yeteneğinden gelir.

Osteoartrit, bir eklemdeki kıkırdağın sertleşmesine ve elastikiyetini kaybetmesine sebep olur, böylece kemikleri, hasara karşı daha dayanıksız yapar. Zamanla kıkırdak bazı bölgelerde aşınabilir, şok emici olarak hareket etme kabiliyetini oldukça kaybeder. Kıkırdak bozuldukça tendonlar ve ligamentler gerilir, ağrıya sebep olur. Durum kötüleşirse kemikler birbirlerine sürtünebilirler.

Risk Grupları

Kimler Osteoartrite Yakalanır?

Osteoartrit, Türkiye’de sık rastlanan hastalıklar arasında 7. sırada gelmektedir. Hastalığa yakalanma olasılığı yaşla birlikte artar. 60 yaş üstündeki çoğu insanın bir dereceye kadar osteoartriti vardır ama şiddeti değişir. 20’lerinde ve 30’larındaki insanlar da osteoartrite yakalanabilirler. 50’nin üzerindeki insanlarda kadınlar, erkeklerden daha çok osteoartrite yakalanma eğilimindedirler.

Belirtileri

Osteoartrit Belirtileri Nelerdir?

Osteoartrit belirtileri çoğunlukla derece derece gelişir ve aşağıdakileri içerir:

  • Eklemde ağrı ve sızlama, özellikle hareketle birlikte
  • Aşırı kullanma veya uzun süreli hareketsizliklerden sonra ağrı
  • El parmaklarının orta ve uç eklemlerinde kemikli büyümeler (ağrılı olabilir de olmayabilir de)
  • Eklem şişmesi ve eklem sıvısı toplanması

Sebepleri

Osteoartritin Sebebi Nedir?

Bir insanın osteoartrite yakalanma olasılığını arttıran birkaç faktör vardır. Bunlar:

  • Kalıtım. Bazı insanlarda kıkırdak yapımından sorumlu genlerin birinde, kalıtımsal bir kusur vardır. Bu, kusurlu kıkırdağa sebep olur ve eklemlerin daha hızlı bozulmasına yol açar. Eklem anomalileriyle doğmuş insanların osteoartrite yakalanma olasılıkları daha fazladır. Ayrıca omurga anomalileriyle doğanlar da (örneğin skolyoz veya omurga eğriliği) omurga osteoartritine yakalanmaya daha fazla meyillidirler.
  • Obezite. Obezite diz ve kalça osteoartriti riskini arttırır. İdeal kilonun korunması veya aşırı kilonun verilmesi, diz ve kalça osteoartritini önlemeye yardımcı olabilir veya osteoartrit gerçekleştikten sonra ilerleme hızını düşürebilir.
  • Yaralanma. Yaralanmalar, osteoartrit gelişimine katkıda bulunurlar. Örneğin dizde yaralanmaları olan atletlerin diz osteoartritine yakalanma olasılıkları daha yüksek olabilir. Ayrıca şiddetli bir sırt yaralanması olanlar, omurga osteoartritine daha yatkın olabilirler. Bir eklemin yanında kırık bir kemikleri olanlar da bu eklemde osteoartrit geliştirmeye eğilimlidirler.
  • Eklemin aşırı kullanılması. Belirli eklemlerin aşırı kullanılması osteoartrite yakalanma riskini arttırır. Örneğin dizin tekrarlı bükülmesini gerektiren işlerde çalışanların dizde osteoartrit geliştirme riski yüksektir.

Testleri

Osteoartrit Nasıl Teşhis edilir?

Osteoartrit teşhisi, aşağıdaki faktörlerin birleşimine dayanır:

  • Belirtilerinizi anlatışınız
  • Ağrının yeri ve kalıbı
  • Gerektiğinde fiziksel muayenenin belirli bulguları

Doktorunuz teşhisi doğrulamaya ve başka bir artrit tiürü şüphesini ortadan kaldırmak için röntgen kullanabilir. Röntgen eklemde ne kadar hasar olduğunu gösterir.

Bazen farklı bir artrit türünüzün olup olmadığını belirlemek için kan tahlili yapılabilir.

Eklemlerde sıvı toplanmışsa doktorunuz diğer hastalıkları elemek üzere mikroskop altında incelemek için sıvıdan biraz alabilir (eklem aspirasyonu).

Tedavisi

Osteoartrit Nasıl Tedavi Edilir?

Osteoartrit genellikle kas güçlendirme egzersizleriyle fizik tedavi, ağızdan alınan ilaçlar, ağrılı eklemlere sıcak ve soğuk kompresler, eklem sıvısının alınması, ekleme ilaç enjekte edilmesi, koltuk değnekleri veya baston gibi destekleyici aletlerin kullanılması ve kilo kontrolüyle tedavi edilir.

Önerilen tedavinin tipi yaşınız, faaliyetleriniz ve mesleğiniz, genel sağlığınız, tıbbi geçmişiniz, osteoartritinizin yeri ve durumun şiddeti gibi birkaç faktöre bağlı olarak değişir.

Osteoartrit Tedavisinde Hangi İlaçlar Kullanılır?

Osteoartritin sebep olduğu ağrıyı azaltmak için ilaçlar verilebilir. Ağrı giderici ilaçlar arasında asetaminofen içeren ilaçlarve anti enflamatuvar ilaçlar (çoğunlukla NSAID’ler denir) mesela aspirin, ibuprofen bulunur. Krem, friksiyon yağları veya sprey şeklindeki bazı ilaçlar ağrıyı gidermek için etkilenmiş bölgenin üzerindeki cilde uygulanabilir. Israrcı ağrısı olan bazı insanlara hap veya kremler yerine, ağrının giderilmesi için ekleme doğrudan steroitler enjekte edilebilir. Bu enjeksiyonların kullanımı genel olarak sınırlıdır çünkü uzun süreli kullanım kemik ve kıkırdak bozulmasına ve güçsüzlüğüne yol açabilir.

Osteoartrit ağrısı şiddetliyse ve diğer tedaviler işe yaramıyorsa bazı doktorlar narkotik maddeler gibi daha ağır, ağrı hapları verirler.

Maalesef bunların hiçbiri osteoartritin sebep olduğu eklem hasarının ilerlemesini yavaşlatmaz veya tersine çevirmez.

Alternatif Tıp

Osteoartrit İçin Alternatif Tedaviler Var mıdır?

Bazı tıbbi araştırmalar glukozamin ve kondroitinin, osteoartritli bazı insanlarda -özellikle dizde rahatsızlığı olanlarda- ağrıyı hafifletebildiğini göstermektedir. Glukozaminin kıkırdağın yeniden oluşumuna yardımcı olduğunu gösteren hiçbir delil yoktur.

Bazı insanlar artrit için metilsülfonilmetan (MSM) ve S-adenosil metiyonin (SAM-e) kullanırlar ama bunların faydalarını gösteren tıbbi bulgular şüphelidir. MSM besin takviyesi olarak alınan doğal bir bileşiktir.

Akupunktur ve biyoelektrik terapi de ağrının giderilmesinde yararlı olabilir.

Ameliyatı

Osteoartrit İçin Ameliyat Var mıdır?

Osteoartrit ağrısı ilaçlarla ve bahsedilen diğer tedavilerle kontrol edilemediğinde veya ağrı sizin normal faaliyetlerinizi yapmanızı engellediğinde ameliyat olmayı düşünebilirisiniz.

Osteoartrit için birkaç ameliyat tipi vardır. Bunlar;

  • Hasar görmüş kıkırdağın temizlenmesi için uygulanan artroskopi işleminin osteoartrit tedavisinde etkili olduğu yakın tarihli çalışmalarda kanıtlanmamıştır.
  • Hasar görmüş eklemin yapay olanla değiştirilmesi için eklem protez ameliyatı önerilebilir. Eklem protez ameliyatı, eklem ağrısının şiddeti kişinin işlevlerini ve yaşam kalitesini anlamlı bir şekilde engellediğinde düşünülmelidir. En iyi koşullarda bile ameliyat eklemi normal haline döndüremez (yapay eklemler normal bir eklemin tüm hareketlerine sahip değildir) Ama yapay eklem ağrıyı yok edecektir. En çok değiştirilen iki eklem; kalça eklemi ve diz eklemidir. Artık diğer tedavilere cevap vermemiş şiddetli ağrıyı tedavi etmek için omuzlar, el parmakları, dirsekler, bilekler ve sırt eklemleri için de yapay eklemler bulunmaktadır.
  • Eklem füzyonu, hasar görmüş eklemi alır ve eklemin iki yanındaki kemikleri kaynaştırır. Bu daha çok eklem protezinin etkili olmadığı bölgelerde yapılır.

Tedavi seçeneklerinden herhangi birinin sizin için uygun olup olmadığını doktorunuzla konuşun.

Destekleyici Cihazlar

Osteoartrite Yardımcı Olan Destekleyici Cihazlar Nelerdir?

Destekleyici veya yardımcı cihazlar osteoartritli eklemler üzerindeki basıncı azaltmaya yardımcı olabilirler. Diz destekleri, bazı insanlarda ligamentlerin ve tendonların stabilize edilmesine ve ağrının azaltımasına yardımcı olabilir. Bastonlar veya koltuk değnekleri de belirli eklemler üzerinden basıncın alınmasına yardım edebilir.

Ağrıyı hafifletmeye ek olarak yardımcı cihazlar fonksiyonu iyileştirir ve düşmeleri engellerler. Size en uygun cihazı bir fizik tedavi uzmanı veya bir başka sağlık uzmanı tavsiye edebilir.

Öneriler

Kilo ve Egzersiz Osteoartriti Nasıl Etkiler?

Tavsiye edilen kiloda kalmak, diz osteoartirini önlemeye yardım eder, ağırlık çeken eklemler üzerindeki baskıyı azaltır ve etkilenmiş eklemlerdeki ağrıyı hafifletir. Osteoartrite yakalandıktan sonra kilo vermek de dizlerinizdeki baskıyı ve ağrıyı hafifletebilir.

Eklem hareketini iyileştirmek ve eklemleri saran kasları güçlendirmek için egzersiz önemlidir. Yüzme veya düz yüzeylerde yürüyüş gibi hafif egzersizler tavsiye edilir çünkü bunlar eklemlerinize daha az baskı yapar. Eklem ağrısını arttıran faaliyetlerden kaçının, koşmak veya yüksek darbeli aerobik gibi. Kuadriseps kası güçlendiren egzersizler de osteoartritli hastalarda diz ağrısını azaltır.
İLGİLİ MAKALE

Osteoartritle ilgili hurafeler ve gerçekler

Op. Dr. Gökçer UZER

Hastalıkla ilgili bilgi almak istiyorum size nasıl ulaşabilirim... devamı