Nedir

Nedir?

Probiyotikler, insan bağırsağında bulunan yararlı mikroorganizmalara benzer canlı mikroorganizmalardır (çoğu durumda bakterilerdir). Bunlara “dost bakteri” veya “iyi bakteri” de denir. Tüketiciler probiyotikleri genelde besin takviyesi ve yiyecek şeklinde bulabilir. Takviye veya alternatif ilaç olarak kullanılabilirler.

Uzmanlar probiyotikleri nasıl tanımlayacakları konusunda tartışmışlardır. Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü tarafından geliştirilen, yaygın kullanılan bir tanım şöyle: “Probiyotikler, yeterli miktarlarda kullanıldığında kullanıcıya sağlık açısından yarar sağlayan canlı organizmalardır.” (Mikroorganizmalar bakteri, virüs ve maya gibi yalnızca mikroskop altında görülen küçük canlı organizmalardır.

Probiyotikler, prebiyotiklerle aynı şey değildir. Prebiyotikler, halihazırda insanların bağırsaklarında bulunan yararlı mikroorganizmaların gelişimi ve/veya etkinliğini destekleyen sindirilemez gıda bileşenleridir. Probiyotikler ve prebiyotikler birbiriyle karıştığında bir simbiyotik oluşturur.

Probiyotikler gıdalarda ve besin takviyelerinde (örneğin kapsüller, haplar ve tozlarda)ve başka şekillerde de mevcuttur. Probiyotik içeren gıdalar arasında yoğurt, mayalı ve mayasız süt, miso (soya fasulyesinden yapılan mayalı geleneksel bir Japon yemeği), tempeh (soya fasulyesinden yapılan geleneksel bir Endonezya yemeği), bazı meyve suları ve soya içecekleri bulunur. Probiyotik gıdalar ve takviyelerde bakteriler zaten mevcut olabilir veya hazırlanma sırasında katılabilir.

Birçok probiyotik, insan bağırsaklarında, özellikle emzirilen (birçok hastalığa doğal koruma sahibi) bebeklerde doğal olarak bulunan bakterilere benzerdir. Çoğunlukla, bakteriler iki gruptan gelir: Lactobacillus veya Bifidobacterium. Her grup dahilinde farklı türler vardır (örneğin, Lactobacillus acidophilus ve Bifidobacterium bifidus) ve her türün içinde farklı soylar (veya çeşitler) olabilir. Saccharomyces boulardii gibi birkaç yaygın probiyotik, bakterilerden farklı olan mayalardır.

Bazı probiyotik gıdalar, mesela mayalı gıdalar ve kültürlü süt ürünleri antik çağlara kadar dayanır. Probiyotiklere genel ilgi dünya çapında artıyor.

Yararlar

Probiyotiklerin sağlığa yararları

İnsanların probiyotikleri sağlık amaçlı kullanmalarının birçok nedeni vardır.

Birincisi, dünya (bakteriler dahil) mikroorganizma doludur, insanların vücutları da öyle: derinin içinde ve üstünde, bağırsakta ve başka kanallarda. Dost bakteriler bağışıklık sisteminin düzgün gelişimi, hastalığa neden olan mikroorganizmalara karşı koruma, gıda ve besleyici maddelerin sindirimi ve emilimi için gereklidir. Her insanın bakteri karışımı değişiklik gösterir. Kişiyle vücudundaki bakteriler ve bakterilerin kendi arasındaki etkileşim kişinin sağlık ve zindeliği için büyük önem taşır.

Bakterilerin “dengeleyici rolü” iki ana şekilde atlatılabilir:

Antibiyotiklerle, bağırsaktaki dost olmayan bakterilerle dost bakterileri de öldürdüğünde. Bazı insanlar probiyotikleri gaz, kramp veya ishal gibi antibiyotik etkilerini bastırmak için kullanır. Benzer şekilde, bazı insanlar da onları laktoz duyarlılığı (bağırsakta sütteki temel şekerin –belli miktarlarını sindirmek için gerekli enzimin bulunmadığı bir durum) belirtilerini hafifletmek için kullanır.
Hastalığa neden olan organizmalar, mayalar, mantarlar ve parazitler gibi “dost olmayan” mikroorganizmalar da dengeyi bozabilir. Araştırmacılar, probiyotiklerin bu dost olmayan ajanları başlangıçta durdurup durdurmayacağını ve/veya büyümeleriyle etkinliklerini şu durumlarda destekleyip desteklemeyeceğini araştırıyor:

Enfektiyöz ishal
Huzursuz bağırsak sendromu
Enflamatuvar bağırsak hastalığı (ülseratif kolit ve Crohn hastalığı)
Çoğu ülsere ve birçok kronik bağırsak iltihabı türüne neden olan Helicobakter pylori (H. Pylori) enfeksiyonu
Diş çürümesi, diş ve dişeti hastalıkları
Vajina enfeksiyonları
Çocukların yuvalarda kaptığı mide ve solunum yolu enfeksiyonları
Cilt enfeksiyonları

Probiyotiklere ilginin başka bir kısmı, sindirim yolunda bağışıklık sistemiyle bağlantılı hücrelerin olması. Bir teoriye göre, eğer kişinin sindirim yolundaki mikroorganizmaları (mesela probiyotik bakterileri dahil ederek) değiştirirseniz bağışıklık sisteminin savunmalarını etkileyebilirsiniz.

Bilimsel Açıklamalar

Probiyotikler konusunda bilimsel açıklamalar

Probiyotiklerin ve sağlık durumlarını önleyip tedavi etme potansiyellerinin bilimsel açıdan anlaşılması daha erken bir aşamada ama ilerliyor.

Bazı probiyotiklerin kullanımı için, bilimsel probiyotik formülasyon çalışmasından umut verici şöyle birkaç kanıt var:

İshali tedavi etmek (özellikle rotavirüsten kaynaklanan ishalde, kanıtın en fazla olduğu alan)
İdrar yolu ve kadın genital yolu enfeksiyonlarını önlemek ve tedavi etmek
Huzursuz bağırsak sendromunu tedavi etmek
Mesane kanserinin nüksetmesini azaltmak
Clostridium difficile adında bir bakteriden kaynaklanan bir bağırsak enfeksiyonunun süresini azaltmak
Poşiti (kolon alma ameliyatından sonra gerçekleşebilen bir durum) önlemek ve tedavi etmek
Çocuklarda atopik dermatiti (egzamayı) önlemek ve kontrol altına almak

Tedavi olarak probiyotiklere dair çalışmalarda, herhangi bir yararlı etki genelde düşüktü; genelde güçlü bir plasebo etkisi meydana geldi; daha kesin sonuçlar çıkarmak daha fazla çalışma gerekiyor.

Yan Etkiler ve Riskler

Probiyotiklerin yan etkileri ve riskleri

Probiyotikler gibi bazı canlı organizmaların, insanlarda hastalığa yo açmadan uzun bir kullanılma tarihi vardır. Ne var ki probiyotiklerin güvenliği bilim tarafından enikonu çalışılmadı. Bilhassa küçük çocuklar, yaşlı insanlar ve bağışıklık sistemi risk altında olan insanlar için ne kadar güvenli olduklarına dair bilgiye gerek var.

Probiyotiklerin yan etkileri, eğer ortaya çıkarsa, hafif ve sindirimseldir (gaz ve şişkinlik). Bazı insanlarda daha ciddi yan etkiler görülebilir. Probiyotikler, özellikle altta yatan sağlık durumları olan kişilerde antibiyotikle tedavi edilmesi gereken enfeksiyonlara yol açabilirler. Sağlıksız metabolik etkinliklere, bağışıklık sisteminin aşırı uyarılmasına veya gen transferine (bir hücreye genetik madde eklenmesine) de neden olabilirler.

Besin takviyesi olarak ağızdan alınan probiyotik ürünler ilaç değil gıda olarak imal edilir ve düzenlenir.

Dikkat Edilecekler

Dikkat edilecek diğer noktalar

Eğer bir probiyotik ürünü kullanmayı düşünüyorsanız önce sağlık hizmetleri uzmanınıza danışın. Hiçbir probiyotik tedavisi geleneksel tıbbi bakım yerine veya o bakımı ertelemek için kullanılmamalıdır.
Probiyotiklerin bir probiyotik türü veya soyundan gelen etkiler diğerleri, hatta aynı tür veya soyun preparatları için illa ki doğru olmayabilir.
Bir probiyotik ürünü kullanır ve sizi endişelendiren bir yan etki yaşarsanız sağlık uzmanınızla irtibata geçin.

İLGİLİ MAKALE