Nedir

Psikoterapi

Psikoterapi bir psikolog veya başka bir ruh sağlığı uzmanıyla ruh sağlığı meselelerini konuşarak ele almak için kullanılan genel bir ifadedir.

Psikoterapi sırasında sorunlarınız, ruh haliniz, hisleriniz, düşünceleriniz ve davranışlarınız hakkında bir şeyler öğrenirsiniz. Psikoterapi hayatınızı nasıl kontrol altına almanız ve sağlıklı başa çıkma becerileriyle zorlu durumlara nasıl yanıt vermeniz gerektiğini öğrenmenize yardımcı olur.

Psikoterapinin her biri kendi yaklaşımına sahip birçok özel türü vardır. Size uygun olan psikoterapi türü kendi bireysel durumunuza bağlıdır. Psikoterapi aynı zamanda konuşma terapisi, psikososyal terapi veya sadece terapi olarak da bilinir.

Niçin Yapılır

Neden Yapılır?

Psikoterapi aşağıdakiler gibi çoğu ruh sağlığı sorununun tedavisinde faydalı olabilir:

  • Kaygı bozuklukları: Obsesif-kompülsif bozukluk (OKB), fobiler, panik bozukluk ve travma sonrası stres bozukluğu gibi.
  • Ruh hali bozuklukları: Depresyon ve çift kutuplu (bipolar) bozukluk gibi.
  • Bağımlılıklar: Alkolizm, uyuşturucu bağımlılığı veya kompülsif kumar gibi.
  • Yeme bozuklukları: Anoreksi ve bulimiya gibi
  • Kişilik bozuklukları: Borderline (sınırda) kişilik bozukluğu veya antisosyal kişilik bozukluğu gibi.
  • Şizofreni ve psikotik bozukluklar, gerçeklikten uzaklaşmaya neden olur.

Psikoterapiden faydalanan herkese bir ruh hastalığı tanısı konmaz. Psikoterapi herkesi etkileyebilen hayatın bir dolu stresi ve çatışmasıyla başa çıkmaya yardımcı olabilir. Mesela şu alanlarda size yardımcı olabilir:

  • Eşiniz veya hayatınızdaki başka biriyle olan çatışmaları çözümlemek.
  • Çalışma veya başka durumlar yüzünden oluşan kaygı veya stresi gidermek.
  • Boşanma, sevilen birinin kaybı veya işten çıkarılma gibi büyük yaşam değişiklikleriyle başa çıkmak.
  • Yol verdin yol vermedin kavgası veya pasif-agresif davranış gibi sağlıksız tepkileri kontrol altına almayı öğrenmek.
  • Diyabet, kanser veya kronik ağrı gibi kronik veya ciddi bir sağlık sorununu kabullenmek.
  • Fiziksel veya cinsel tacizden veya şiddete maruz kalmaktan kurtulmak.
  • Fiziksel veya psikolojik bir nedeni olsun olmasın cinsel sorunlarla başa çıkmak.
  • Uykuya dalmada veya uyku halinde sorun (uykusuzluk) yaşıyorsanız daha iyi uyumak.

Bazı durumlarda psikoterapi antidepresan ilaçlar kadar etkili olabilir. Ama size özgü durumunuza bağlı olarak psikoterapi tek başına bir ruh sağlığı sorununun belirtilerini gidermeye yetmeyebilir. Aynı zamanda ilaçlara veya başka tedavilere de ihtiyacınız olabilir.

Riskler

Riskler

Genelde psikoterapide çok az risk vardır. Acı verici duyguları ve deneyimleri keşfedebilmesine rağmen bazı zamanlar kendinizi duygusal açıdan rahatsız hissedebilirsiniz. Maruz kalma tedavisi gibi psikoterapinin bazı yöntemleri uçma korkunuz varsa uçağa binmek gibi kaçmayı tercih ettiğiniz durumlarla yüzleşmenizi gerektirebilir. Bu durum da geçici olarak strese veya kaygılanmaya yol açar. Ama öğrendiğiniz başa çıkma becerilerinin size daha sonrasında negatif his ve korkularınızı kontrol altına almaya ve yenmeye yardımcı olması gerekir.

Nasıl Hazırlanacaksınız

Nasıl Hazırlanmalısınız?

Psikoterapiyi denemek istediğinize kendiniz karar verebilirsiniz veya bir doktor, akraba, arkadaş, işveren veya bir başkası size psikoterapiyi tavsiye edebilir. İşte nasıl başlamanız gerektiği:

  • Bir terapist bulun. Kendi kendinize bir terapist bulabilirsiniz, mesela telefon rehberine veya internette bakınarak bunu yapabilirsiniz. Bir doktordan, sağlık uzmanından, arkadaşınızdan veya başka bir güvenilir kaynaktan bu konuda tavsiye de alabilirsiniz. Birçok işveren çalışanlara yardım programlarıyla danışmanlık hizmetleri sunar.
  • Maliyeti öğrenin. Eğer sağlık sigortanız varsa psikoterapinin ne kadarını karşıladığını öğrenin. Bazı sağlık poliçeleri yılda sadece belli sayıda yapılan psikoterapiyi karşılar. Ayrıca ücretlere ve ödeme seçeneklerine dair terapistinizle konuşun. 
  • Endişelerinizi gözden geçirin. İlk randevunuzdan önce üzerine eğilmek istediğiniz meseleleri düşünmeye biraz zaman ayırın. Sorununuzu terapistinizle çözmeye çalışırken önceden biraz fikrinizin olması iyi bir başlangıç noktası sağlayabilir.

Terapistin niteliklerini kontrol etmek
Bir psikoterapisti görmeden önce altyapısını ve eğitimini yoklayın. Psikoterapist eğitim, çalışma veya lisans göstergesinden veya mesleki bir ünvandan ziyade genel bir ifadedir. 

Eğitimli psikoterapistlerin birçok farklı mesleki ünvanı olabilir. Neredeyse hepsinin psikolojik danışmanlık alanındaki belli uzmanlık konularında yüksek lisans veya doktora diploması vardır. Bütün danışmanların resmi ruhsat yükümlülüklerini karşılaması gerekir. Ruh sağlığı alanında uzmanlaşmış tıp doktorları (psikiyatrlar) psikoterapi imkanı sağladıkları gibi ilaç da yazabilirler.

Psikoterapistlerin ve ünvanlarının yaygın bazı çeşitleri arasında şunlar yer alır:

  • Psikiyatrlar (Dr. veya Doç.)
  • Psikolog (Yüksek Lisans veya Doktora derecesinde)
  • Lisanslı profesyonel danışmanlar
  • Lisanslı sosyal hizmetliler
  • Psikiyatri hemşiresi

Neler Yaşayacaksınız

Ne Bekleyebilirsiniz?

İlk terapi seansınız
İlk psikoterapi seansınız genelde terapistin size dair bilgi topladığı bir süreçtir. Terapist sizden şimdiki ve geçmişteki fiziksel ve duygusal sağlığınıza dair formlar doldurmanızı isteyebilir. Bu bilgilerin hepsi terapistin durumunuza dair daha derin bir anlayış kazanmasına yardımcı olur. Terapistinizin durumunuzu ve endişelerinizi tam olarak anlaması ve en iyi yaklaşımı veya eylem planını belirlemesi birkaç seans alabilir.

İlk seans aynı zamanda sizin için terapistinizin yaklaşımının ve kişiliğinin sizde işe yarayıp yaramayacağını görme fırsatıdır. Aşağıdaki noktaları anladığınızdan emin olun:

  • Yaklaşımı veya terapi türü
  • Hangi tür terapinin size uygun olduğu
  • Tedavinin hedefleri
  • Her bir seansın uzunluğu
  • Kaç tane terapi seansına ihtiyacınız olabileceği

Özellikle başlangıçta terapideyken terapiste soru sormakta hiçbir zaman tereddüt etmeyin.

İlk gördüğünüz terapistle rahat hissetmezseniz başkasını deneyin. Terapistinizle iyi uyum yakalamak psikoterapinin etkili olması için oldukça önemlidir.

Psikoterapiye başlamak
Psikoterapi seansları için bir terapistin ofisine gideceksiniz. Terapistin ofisi bir tıp kliniğinde, iş merkezinde veya evde olabilir. Psikoterapi aynı zamanda tedaviye kabul edildiğiniz bir hastanede de yapılabilir. Terapistinizle muhtemelen haftada bir kez 45 ile 60 dakika süren seanslarla görüşme yapacaksınız.

Psikoterapi türleri
Psikoterapinin birçok etkili türü vardır. Bazıları belli bozuklukların ve sorunların tedavisinde diğerlerinden daha iyi işe yarar. Birçok durumda, terapistler çeşitli tekniklerin bir kombinasyonunu kullanırlar. Terapistiniz hangi yaklaşımın size en çok uyduğunu belirlemek için size özgü olan durumunuzu ve tercihlerinizi dikkate alacaktır.

Yaygın psikoterapi teknikleri arasında aşağıdakiler yer alır:

  • Bilişsel davranışçı terapi. Sağlıksız, negatif inanç ve davranışlarınızı tanımlamanıza ve onları sağlıklı, pozitif olanlarla yer değiştirmenize yardımcı olur. Bu en yaygın terapi türüdür ve genellikle bir dizi seansla yapılandırılmış hedef yönelimli bir düzenlemede oluşturulur.    
  • Kişilerarası ilişkiler terapisi. Aile, arkadaşlar ve iş arkadaşları gibi diğer insanlarla nasıl ilgi kuracağınıza, yani kişilerarası ilişki becerilerinizi ilerletmek için diğer insanlarla olan mevcut ilişkilerinize odaklanır.
  • Psikodinamik psikoterapi. Bilinçdışı düşünce ve davranışlara karşı farkındalığınızı artırmaya, motivasyonlarınıza dair yeni anlayışlar geliştirmeye ve daha mutlu bir hayat yaşamak için çatışmaları çözümlemeye odaklanır.
  • Diyalektik davranış terapisi. Strese dayanmanıza, duygularınızla başa çıkmaya ve başkalarıyla ilişkilerinizi geliştirmenize yardımcı olacak davranışsal beceriler öğreten bilişsel davranışçı terapinin bir türüdür.
  • Üstlenme ve değiştirme terapisi. Düşüncelerinizi ve hislerinizi tanımanızı, onları üstlenmeyi öğrenmenizi ve daha sonra yapmak istediğiniz değişiklikleri yapmak üzere kendinize söz vermenizi sağlar.  
  • Aile terapisi. Bir aile içindeki bireylere, aile fertlerinin birbiriyle etkileşimde bulunma ve çatışmaları çözme şekillerini anlamalarına ve geliştirmelerine yardımcı olur.
  • Grup terapisi. Yetkili bir danışmanın veya ruh sağlığı uzmanının önderliğinde tartışabilmeleri için benzer bir ruh hastalığı veya durumuyla karşılaşan küçük bir grup insanı bir araya getirir.
  • Evlilik danışmanlığı. Aynı zamanda çift terapisi de denen bu terapi, evli olsun olmasın eşlere daha iyi iletişim kurmaları, farklılıkları müzakere etmeleri, sorunları çözmeleri, hatta daha sağlıklı bir şekilde tartışmaları için araçlar sunar.
  • Psikanaliz. Şimdiki hislerinizi ve davranışlarınızı anlamak için geçmişten getirdiğiniz hatıraları, olayları ve hisleri sorgulamanızda rehberlik yapar.
  • Sanat terapisi. Yaratıcı sanat terapisi de denen bu terapi düşüncelerinizi ve duygularınızı müzik, dans, hareket, tiyatro, çizim, resim, şiir veya sanatsal ifadenin başka bir formu yoluyla ifade etmenize izin verir.
  • Maruz kalma terapisi. Korkularınızın üstesinden gelmeyi öğrenmenize yardımcı olabilecek davranışsal terapinin bu türü sizi keyif kaçırıcı veya rahatsız edici bulduğunuz şeylere planlı bir şekilde kasten maruz bırakır.  
  • Oyun terapisi. Çocukların duygu ve hislerini daha kolay ifade etmelerini cesaretlendirmek için sözcüklerle ifade yerine yerine çeşitli oyun tekniklerini kullanır.
  • Psikoeğitim. Size hastalıklarınıza, tedavilerine, başa çıkma stratejilerine ve sorun çözme becerilerine dair şeyler öğretir.

Psikoterapi sırasında
Psikoterapinin çoğu türü için siz ve terapistiniz seans sırasında yüzleriniz birbirine dönük olarak oturursunuz. Terapistiniz sizi düşünceleriniz ve hislerinizle size sıkıntı veren şeyler hakkında konuşmanız yönünde teşvik eder. Hislerinizi açmakta zorlanırsanız endişe etmeyin. Terapistiniz daha fazla kendine güven ve rahatlık kazanmanızda size yardımcı olabilir. 

Psikoterapi bazen yoğun duygusal tartışmalar içerdiğinden seans sırasında kendinizi ağlarken, alt üst olmuş veya bir öfke patlaması yaşarken bulabilirsiniz. Aynı zamanda bir seanstan sonra fiziksel olarak da bitkin düşmüş hissedebilirsiniz. Terapistiniz böylesi his ve duygularla başa çıkmanıza yardımcı olmak için yanınızdadır.  

Terapistiniz sizden düzenli terapi seansları sırasında öğrendiğiniz şeylerin üzerine inşa edilen aktiviteler veya uygulamalardan oluşan “ev ödevleri” yapmanızı isteyebilir. Zaman içinde endişelerinizi tartışmak da ruh halinizin düzelmesine, kendiniz hakkında düşünme ve hissetme şeklinizin değişmesine, sorunlarla başa çıkma becerinizi geliştirmenize yardımcı olabilir.

Gizlilik ilkesi
Çok özel durumlar haricinde terapistinizle yaptığınız konuşmalar gizli kalacaktır. Ama bir terapistin kanun gereği yetkililere bildirme zorunluluğu olan belli durumlar vardır. Bunlar arasında:

  • Kendine zarar verme veya intihar etme tehdidi
  • Diğer bir kişiye zarar verme veya başkasını öldürme tehdidi
  • Bir çocuğa veya savunmasız bir yetişkine (hastanede yatan veya sakatlığı dolayısıyla savunmasız olan 18 yaş üzeri bir kimse) tacizde bulunduğunu kabul etmesi

Psikoterapinin uzunluğu
Tedavinin uzunluğu genelde görüşmeye gitme nedeninize bağlıdır. Psikoterapinin kısa vadeli bir durumla başa çıkmanıza yardımcı olması sadece birkaç haftayı alır. Kronik ruh sağlığı hastalığınız ya da başka uzun vadeli sorunlarınız varsa tedavi bir yıl veya daha uzun sürebilir.

İhtiyacınız olan psikoterapi seanslarının sayısı ve sıklığı aşağıdaki faktörlere bağlıdır:

  • Size özgü ruhsal hastalığınıza veya durumunuza
  • Belirtilerinizin ciddiyetine
  • Ne kadar zamandır belirtilerinizin olduğuna veya bu durumunuzla mücadele ettiğinize
  • Ne kadar çabuk ilerleme kat ettiğinize
  • Ne kadar stres yaşadığınıza
  • Ruh sağlığınıza dair endişelerinizin günlük yaşamınızı ne kadar sekteye uğrattığına
  • Aile fertlerinden ve diğerlerinden ne kadar destek gördüğünüze

Sonuçlar

Sonuçlar

Psikoterapi sorununuzu iyileştirmeyebilir veya hoş olmayan bir durumu yok etmeyebilir. Ama size sorununuzla sağlıklı bir şekilde başa çıkma, kendiniz ve yaşamınıza dair daha iyi hissetme gücü verebilir.

Psikoterapiden en iyi şekilde faydalanmak
Psikoterapi herkes için etkili değildir. Ama terapinizden en iyi şekilde faydalanmak için bazı adımlar atabilir ve terapinin başarılı olmasına yardımcı olabilirsiniz:

  • Terapistinizleyken rahat olduğunuzdan emin olun. Eğer öyle değilse içinizin daha rahat ettiği başka bir terapist arayın.
  • Terapiye bir ortaklık gibi yaklaşın. Terapi, aktif bir katılımcı olduğunuzda ve karar alma sürecini paylaştığınızda en fazla etkiyi gösterir. Siz ve terapistinizin eldeki büyük meseleler ve onları nasıl çözüme kavuşturabileceğiniz üzerinde uzlaştığınızdan emin olun. Birlikte hedefler koyabilir ve zamanla ilerleme kaydedebilirsiniz. 
  • Açık ve dürüst olun. Psikoterapinin başarısı düşüncelerinizi, hislerinizi ve deneyimlerinizi paylaşma isteğinize bağlıdır. Bu aynı zamanda, bir şeyleri yaparken yeni anlayışları, fikirleri ve yolları dikkate alma isteğinize de bağlıdır. Terapistinizin tepkisine dair korku, sıkıntı veya acı verici duygular yaşadığınız için belli şeyleri konuşmaya dair isteksizseniz terapistinizin bunları bilmesine izin verin.
  • Tedavi planınıza sadık kalın. Kendinizi kötü veya motivasyonsuz hissediyorsanız içinizden psikoterapi seansını iptal etmek gelebilir. Böyle yapmak ilerlemenizi engelleyebilir. Bütün seanslara katılmaya ve tartışmak istediklerinize biraz kafa yormaya çalışın.
  • Çabuk sonuçlar beklemeyin. Duygusal meseleler üzerinde çalışmak acı verici olabilir ve çok çalışmayı gerektirebilir. Terapinin başlangıcında daha kötü hissetmeniz doğaldır, çünkü geçmişteki ve şimdiki çatışmalarla yüzleşmeye başlarsınız. Bir ilerleme görmeye başlayana dek birçok seansa ihtiyacınız olabilir.
  • Seansların arasında ev ödevinizi yapın. Terapistiniz sizden düzenli terapi seanslarınızın dışında başka aktiviteler yapmanızı, okumanızı veya not almanızı isterse dediğini yapın. Bu ev ödevlerini yapmak gerekir, çünkü bunlar psikoterapi seanslarında öğrendiklerinizi hayata geçirmenize yardımcı olur.
  • Psikoterapi yardımcı olmuyorsa terapistinizle konuşun. Birçok seanstan sonra terapiden fayda göremediğinizi düşünüyorsanız bunu terapistinizle konuşun. Terapistinizle birlikte bazı değişiklikler yapmaya karar verebilir veya daha etkili olabilecek farklı bir yaklaşımı deneyebilirsiniz. 
İLGİLİ MAKALE

Psikoterapi nedir?