• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Reçeteli ilaç istismarı, reçeteli bir ilacın reçete eden doktor tarafından kastedilmeyen şekilde kullanılmasıdır. Reçeteli ilaç istismarı, bel ağrınız için bir arkadaşın reçeteli ağrı kesicisini almaktan kafayı bulmak için her türlü hapa burun kıvırmayı içerebilir.
Artan bir sorun olan reçeteli ilaç istismarı genelde gençler arasında yaygındır. En yaygın istismar edilen ilaçlar arasında ağrı kesiciler, kaygı ve uyku bozuklukları için sakinleştiriciler, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu  (DEHB) için uyarıcılar vardır.
Reçeteli ilaç istismarını erken tanımlamak, daha ciddileşmeden veya bağımlılığa dönüşmeden sorunu çözmeye yardımcı olur.

Sebepler

Gençler ve yetişkinler bazı nedenlerden ötürü reçeteli ilaçları istismar ederler. Bu nedenlerden bazıları:

• İyi hissetmek veya kafanın güzel olması
• Gevşemek veya gerilimi azaltmak (ağrı kesiciler ve sakinleştiriciler)
• İştahı kesmek (uyarıcılar)
• Denemek
• Yaşıtları tarafından kabul edilmek (akran baskısı) veya sosyal olmak
• Güvende olmak (reçeteli ilaçların sokak uyuşturucularından daha güvenli olduğuna dair yanlış bir inanç vardır)
• Yasal olmak (reçeteli ilaçların reçetesiz alınmasının yasal olduğuna dair yanlış bir düşünce vardır)
• Bir bağımlılığı beslemek

Reçeteli ilaçları almak
Çoğu reçete, bu ilaçlara gerçek tıbbi ihtiyacı olan kişiler için yazılır. Ama birçok evde, kalan ilaçlar bulunan eski reçeteli ilaç kutularıyla dolu bir çekmece veya dolap vardır. Reçeteli ilaçların tıbbi kullanımları olduğu için gençler genelde bu ilaçların sokak uyuşturucuları yerime güvenli bir alternatif olduğuna inanır.
Bazı vakalarda, doktor reçetesi bile gerekmez. Bazı ülkelerde opioid ağrı kesiciler veya başka yaygın istismar edilen ilaçlara reçete gerekmez, o yüzden bazı web sitelerinden reçetesiz alınabilirler. İlaçları reçete gerektirmeyen eczanelerden internet üstünden temin etmek riskli olabilir. Bazı web siteleri potansiyel olarak tehlikeli maddeler içeren ilaçlar taklit ederler.

Belirtiler

Reçeteli ilaç istismarının belirtileri o ilaca bağlıdır. En yaygın istismar edilen ilaçlar şunlardır:

• Opioid ağrı kesiciler, örneğin oksikodon ve hidrokodon içerenler
• Sakinleştirici ve yatıştırıcılar, örneğin diazepam ve lorazepam
• Uyarıcılar, örneğin dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) metilfenidat

Reçeteli ilaç istismarı belirtileri

Opioid ağrı kesiciler	Sakinleştiriciler ve Yatıştırıcılar	Uyarıcılar
Kabızlık Depresyon Düşük kan basıncı Azalan solunum hızı Kafa karışıklığı	Mahmurluk Kafa karışıklığı Dengesiz yürüme Zayıf karar yetisi Göz yuvarlağının istemsiz ve hızlı hareketi	Kilo kaybı Gerginlik Asabiyet Uykusuzluk Yüksek kan basıncı Düzensiz kalp atışı

Diğer reçeteli ilaç istismar belirtileri şunlardır:

• Reçete çalmak, düzenlemek veya satmak
• Reçete edilenden daha yüksek dozlar almak
• Aşırı duygu durum değişiklikleri
• Uykuda azalma veya artma
• Kötü karar verme
• Kafası güzel, olağan dışı düzeyde enerjik veya hareketli ya da sakin görünmek
• Daha çok reçete yazılsın diye sürekli reçete “kaybetmek”
• Birden fazla doktordan reçete istemek

Risk faktörleri

Reçeteli ilaç istismarının risk faktörleri şunlardır:

• Alkol dahil başka maddelere geçmiş veya mevcut bağımlılıklar
• Genç yaş, özellikle ergenler veya 20’lerin başları
• Akran baskısına veya ilaç kullanımının olduğu bir sosyal ortama maruz kalmak
• Reçeteli ilaçlara kolay erişim (örneğin bir sağlık merkezinde çalışmak)
• Reçeteli ilaçlar hakkında bilgi eksikliği veya doktor tarafından yazıldığı için başkasının reçeteli ilacını almanın güvenli olduğunu düşünmek

Birçok insan, meşru tıbbi durumlar için reçete edilen ilaçlara, örneğin ameliyattan sonra reçete edilen ağrı kesicilere bağımlı hale geleceğinden korkar. Ama potansiyel olarak bağımlılık yapıcı ilaçları reçete edildiği gibi alan kişiler reçeteli ilaçları nadiren istismar ederler veya onlara bağımlı hale gelirler.

Komplikasyonlar

Reçeteli ilaçlar bir dizi soruna yol açabilir. Reçeteli ilaçlar, yüksek dozlarda alındığında, başka reçeteli ilaçlarla birleştirildiklerinde veya alkolle ya da yasa dışı uyuşturucularla alındığında özellikle tehlikeli olabilir.
Doğrudan sonuçlar
Aşağıdaki listede reçeteli ilaç istismarının daha ciddi bazı sonuçları var:

• Opioid ağrı kesiciler artan boğulma riski, adet döngülerinin ve doğurganlığın kaybı, yavaşlayan soluk alma hızı ve soluk almanın durma potansiyeline neden olur.
• Sakinleştiriciler ve yatıştırıcılar hafıza sorunları ve anormal vücut ısısına neden olabilir. Aşırı doz, komaya veya ölüme yol açabilir.
• Uyarıcılar nöbetlere veya titremelere, halüsinasyonlara ve inme riskinin artmasına neden olabilir.

Bağımlılık
Yaygın istismar edilen ilaçlar beynin ödül merkezini etkinleştirdiği için, onlara bağımlı hale gelmek kolaydır. Bağımlı kişiler, ilaç yaşamlarını kötüleştirse de onu kullanmaya devam eder, aynı nikotine bağımlı kişilerin nikotin sağlıklarına zarar verdiğinde ve bırakmak istediklerinde bile sigara içmesi gibi.
Diğer sonuçlar
Tıbbi sorunlara ve bağımlılık riskine ek olarak, reçeteli ilaç istismarının sonuçları yatılma ve kötü karar verme olabilir. Daha başka sonuçlar motorlu araç kazalarından azalan akademik veya mesleki performanstır.

Teşhis

Doktorlar genelde reçeteli ilaç teşhisini ve diğer soruların yanıtlarını tıbbi geçmişe dayandırır. Bazı vakalarda, ipucu sağlayan belirtiler de vardır.
Birçok ilacın kullanımı kan veya idrar tahlilleriyle tespit edilebilir. Bu tür tahliller bir kişinin süren tedavisinin ilerlemesini takip edebilir.

Tedavi

Reçeteli ilaç istismarının tedavisi çeşitlilik gösterir.

İlaçlar

• Opioid yoksunluğu. Opioid ağrı kesicilerin yoksunluğunun belirtilerini hafifletmek için bupernorfin veya metadon kullanılabilir. Ama ağrı sorunlarının yokluğunda opioid yoksunluğunun belirtilerini geçirmek için bu ilaçların kullanımı sıkı sıkı düzenlenmiştir ve katı talimatlarla bazen özel lisansa tabidir. Esasen yüksek kan basıncı için kullanılan bir ilaç olan klonidin dahil başka ilaçlar, opioid yoksunluğu belirtilerini kontrol etmeye yardımcı olmak için kullanılabilir.
• Sakinleştirici yoksunluğu. Uzun süre reçeteli sakinleştiriciler kullandıysanız onları yavaş yavaş azaltmanız haftalar, hatta aylar sürebilir. Duygu durumunuzu dengelemek veya kaygınızı hafifletmek için başka tür ilaçlara ihtiyacınız olabilir ve doktorunuzla birlikte yakından çalışmanız gerekir.
• Uyarıcı yoksunluğu. Uyarıcı yoksunluğunu tedavi etmek için onaylanan ilaç yoktur. Tedavi genelde yoksunluk belirtilerini, örneğin uyku, iştah ve duygu durum rahatsızlıklarını geçirmeye odaklanır.

Danışmanlık
İster bireysel ister grup veya aile danışmanlığı olsun, danışmanlık genelde yararlıdır. Hangi etmenlerin reçeteli ilaç kullanımına yol açmış olabileceğini belirlemeye yardım etmeye ek olarak, danışmanlık insanların onun tekrarlamasını önlemesi için gerekli becerileri de öğrenmelerini sağlayabilir.

Destek

Reçeteli ilaç istismarının üstesinden gelmek zor ve stresli olabilir, genelde de aile, arkadaşlar veya organizasyonların yardımını gerektirir. Şuralardan yardım alabilirsiniz:

• Güvenebileceğiniz aile fertleri veya arkadaşlar
• 12 adımlık bir program, örneğin Anonim Narkotikler
• Dini kurumunuz
• Gerek internette gerek birebir destek grupları
• Madde istismarı sorunları için danışma servisleri sağlayan işçi yardım programı
• Sağlıklı etkinlikler (keyif için alınan uyuşturuculara odaklanmayan etkinlikleri seçin)

Aile fertlerinizden ve arkadaşlarınızdan anlayış isteyin
Yardım istemekten utanabilirsiniz, aile fertlerinizin kızacağından veya sizi yargılayacağından korkabilirsiniz. Arkadaşlarınızın sizden uzaklaşacaklarından endişe edebilirsiniz. Ama uzun vadede, insanlar dürüstlüğüne ve yardın isteme kararınıza saygı duyacaklar.

Önleme

Bir ilaç reçete edilmesi sizi onu istismar etme veya ona bağımlı hale gelme riskine atmaz. Reçeteli ilaç istismarı ağrı kesicilere, yatıştırıcılara veya uyarıcılara tıbbi bir durumu tedavi etmek için ihtiyaç duyan kişilerde nadirdir. Ama yaygın istismar edilen bir ilaç alıyorsanız işte riskinizi azaltabileceğiniz birkaç madde:

• Doğru ilacı aldığınızdan emin olun. Doktorunuzla görüştüğünüzde doktorunuzun durumunuzu ve yol açtığı belirtileri açık açık anladığından emin olun. Doktorunuza ilacın uzatılmış salım versiyonu veya daha az bağımlılık potansiyeli olan maddeler içeren bir alternatifi olup olmadığını sorun.
• Doktorunuzla birlikte kontrol edin. Kullandığınız ilacın işe yaradığından ve doğru dozu aldığınızdan emin olmak için doktorunuzla konuşun.
• Kullanım talimatlarını dikkatle takip edin. İşe yaramıyor gibi görünüyorsa ilaç dozunuzu kendi kendinize artırmayın. Örneğin, ağrınızı yeterince kontrol etmeyen bir ağrı ilacı alıyorsanız daha fazlasını almayın.
• İlacınızın ne yaptığını bilin. Doktorunuza veya eczacınıza aldığınız ilacın etkilerinden bahsedin, böylece ne bekleyeceğinizi bilin.
• Başka birinin reçetesini asla kullanmayın. Herkes farklıdır. Benzer bir tıbbi durumunuz olsa bile sizin için doğru ilaç veya doz olmayabilir.
• Gençlerde reçeteli ilaç istismarını önlemek
• Özellikle genç insanlar reçeteli ilaç istismarının yüksek riski altındadır. Gencinizi reçeteli ilaçları ilaç istismarından şu korumak için şu adımları takip edin:
• Tehlikeleri gencinizle konuşun. Gencinize, ilaçların doktor tarafından reçete edilmiş olmasının, özellikle başkasına reçete edilmişse veya çocuğunuz zaten başka reçeteli ilaçlar alıyorsa onları güvenli hale getirmediğini vurgulayın.
• ·Çocuğunuzun reçeteli ilaçları hakkında kurallar koyun. Genciniz ilaçlarını başkalarıyla paylaşmanın veya başkaları için reçete edilmiş ilaçları almanın doğru olmadığını bilsin. Reçete edilen dozda ilaç alması ve değişiklik yapmadan önce doktorla konuşması gerektiğini de bilsin.
• Reçeteli ilaçlarınızı koruyun. Miktarlarının hesabını tutun ve onları ilaç dolabında kilitli tutun.
• İlaçlarınızı uygun şekilde atın.Opioid ağrı kesicileri tuvalete atıp sifon çekin. Ama başka tür ilaçlara sifon çekmek güvenli değildir. Aksine, onları orijinal kaplarından çıkarıp kahve telveleriyle, kullanılmış kedi kumuyla veya başka nahoş maddelerle karıştırın. Sonra onları çöpe atın. İlaç şişelerini atmadan önce, etiketi ve başka bilgileri çıkarın.