• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Alternatif Tıp
• Önleme

Nedir

Safra Taşları

Safra taşları, safra kesesinde oluşan katılaşmış mide sıvısı birikintileridir. Safra kesesi, karnın sağ tarafında, karaciğerin tam altında yer alan ufak ve armut şeklinde bir kesedir. Safra kesesi, ince bağırsağa salınan safra adındaki mide sıvısını tutar.

Safra taşları kum tanesi kadar ufak olabileceği kadar golf topu kadar büyük de olabilir. Bazı kişilerde sadece tek bir safra taşı oluşurken, diğerlerinde aynı anda birden fazla safra taşı oluşabilir.

Safra taşı belirtileri gösteren kişilerin genellikle safra keseleri cerrahi müdahaleyle alınır. Belirtilere neden olmayan safra kesesi çoğu kez tedavi gerektirmez.

Belirtileri

Belirtileri

Safra kesesi taşları belirtilere neden olmayabilir. Eğer safra taşı safra kanalına takılmışsa ve tıkanıklığa neden oluyorsa, şu belirtiler ortaya çıkabilir:

• Karnın üst sağ tarafında ani ve hızla yoğunlaşan ağrı
• Karnın merkezinde, göğüs kemiğinin hemen altında ani ve hızla yoğunlaşan ağrı
• Kürek kemikleri arasında sırt ağrısı
• Sağ omzunuzda ağrı
• Birkaç dakikayla birkaç saat arasında değişen safra taşı ağrıları

Tıbbi yardım gerektiren durumlar

Sizi endişelendirecek belirtiler gözlemlerseniz doktorunuzdan randevu alın.

Aşağıdaki ciddi safra taşı belirtileriyle karşılaşmanız halinde acil yardım alın:

• Oturmanıza ve rahat bir pozisyon bulmanıza engel olacak yoğun karın ağrısı
• Ciltte ve gözlerin beyazında sararma
• Titremeyle birlikte yüksek ateş

Sebepleri

Sebepleri

Safra taşlarının oluşma nedeni henüz bilinmiyor. Doktorlar, safra taşlarının olası nedenleri arasında şunları sayar:

• Safranın fazla kolesterol içermesi. Normal koşullarda safranız, karaciğerden dışarı atılan kolesterolü çözebilecek miktarda kimyasal içerir. Buna karşın eğer safranızda çözülebilecek miktardan daha fazla kolesterol varsa, bu kolesterol kristallere ve ardından safra taşlarına dönüşebilir. Safranızdaki kolesterolün kanınızdaki kolesterol seviyesiyle bir ilgisi yoktur.
• Safranın fazla bilirubin içermesi. Bilirubin, vücudun kırmızı kan hücrelerini parçalaması sonucu üretilen bir kimyasaldır. Karaciğer sirozu, safra yolu enfeksiyonları ve bazı kan hastalıkları gibi belirli sağlık sorunları karaciğerin fazla miktarda bilirubin üretmesine neden olur. 
• Safra kesesinin tam olarak boşalmaması. Safra keseniz tam olarak veya yeterli oranda boşalmazsa safra yoğunlaşabilir ve bu durum, safra taşlarının oluşumuna yol açar. 

Safra taşı türleri

Safra kesesinde oluşan safra taşı türleri şunlardır:

• Kolesterole bağlı safra taşları. En yaygın safra taşı türü olan kolesterole bağlı safra taşları genellikle sarı renktedir. Bu safra taşları, çoğu kez çözülmemiş kolesterolden oluşur. Buna karşın bazı diğer bileşenler de safra taşı oluşumunda yer alabilir.
• Pigmente bağlı safra taşları. Bu koyu kahverengi veya siyah taşlar, safrada aşırı bilirubin bulunması sonucu oluşur.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Safra taşı riskini artıran faktörler şunlardır:

• Kadın olmak
• 60 yaş ve üzerinde olmak
• Fazla kilo veya obezite
• Hamile olmak
• Yüksek yağ içeren bir beslenme programı
• Yüksek kolesterol içeren bir beslenme programı
• Lif bakımından zengin olmayan bir beslenme programı
• Ailede safra taşı geçmişi
• Diyabet
• Hızlı kilo kaybetme
• Kolesterol düşürücü ilaçlar
• Hormon tedavisi ilaçları gibi, östrojen içeren ilaçlar 

Komplikasyonları

Neden olduğu sağlık sorunları

Safra kesesi taşlarının neden olabileceği sağlık sorunları:

• Safra kesesi iltihaplanması. Safra kesesi boynunda takılan safra taşları, safra kesesi iltihabına (kolesistit) neden olabilir. Kolesistit şiddetli ağrılara ve yüksek ateşe yol açabilir. 
• Ana safra kanalının tıkanması. Safra taşları, safranın safra kesesinden veya karaciğerden ince bağırsağa doğru ilerlediği tüpleri (kanallar) tıkayabilir. Bunun sonucunda sarılık veya safra kanalı enfeksiyonu (kolantit) ortaya çıkabilir. 
• Pankreas kanalının tıkanması. Pankreas kanalı, pankreastan ana safra kanalına doğru ilerleyen bir kanaldır. Sindirime yardımcı olan pankreas sıvısı pankreas kanalından geçer. Safra taşı, pankreas kanalını tıkayabilir. Bu durum da pankreas iltihabına (pankreatit)  yol açabilir. Pankreatit, genellikle hastanede tedavi gerektiren yoğun ve devamlı karın ağrılarına neden olur.
• Safra kesesi kanseri. Daha önce safra taşı olmuş kişilerde safra kesesi kanseri riski daha fazladır. Buna karşın safra kesesi kanseri oldukça nadir görülür. Kanser riski artmış olsa da, safra kesesi kanseri ihtimali oldukça düşüktür.

Muayenesi

Doktorunuzla randevuya hazırlanırken

İlk olarak aile hekiminize veya genel bir hekime danışın. Bununla birlikte doktorunuz, safra taşından şüphelenirse, sizi sindirim sistemi konusunda uzman bir gastroenterologa veya bir cerraha yönlendirecektir. 

Doktorunuzla ilk randevunuzda konuşulması gereken birçok konu olacağından randevuya hazırlıklı gelmeniz iyi olacaktır. İşte randevuya hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler ve doktorunuzun size yöneltebileceği sorular.

Randevudan önce yapabilecekleriniz

• Randevu öncesi kısıtlamalardan haberdar olun.  Randevu alırken, doktorunuza kalori alımını azaltmak gibi randevudan önce yapabileceğiniz bir şey olup olmadığını sorun.
• Gözlemlediğiniz belirtileri yazın. Bu listeye safra taşı belirtileri dışında gözlemlediğiniz belirtileri de ekleyin.
• Temel kişisel bilgilerinizi yazın. Bunlara büyük stres olaylarını ve son zamanlarda yaşamınızda gerçekleşen önemli değişiklikleri de ekleyin.
• Kullandığınız ilaçları listeleyin. Bu listeye aldığınız vitamin ve takviyeleri de ekleyin ve bu bilgileri doktorunuzla paylaşın.
• Bir yakınınızdan sizinle gelmesini isteyin. Bazen randevu sırasında size verilen bilgilerin hepsini aklınızda tutmanız zor olabilir. Size eşlik edecek kişi atladığınız veya unuttuğunuz şeyleri hatırlatabilir.
• Sorular not alın. Doktorunuza sorabileceğiniz soruları önceden bir yere not alın.

Doktorunuzla geçireceğiniz vakit sınırlı olacağından bu zamanı en iyi şekilde kullanabilmek için doktorunuza sorabileceğiniz soruların bir listesini yapın. Sorularınızı en önemlilerinden başlayarak sıralayın. Safra taşına ilişkin olarak doktorunuza sorabileceğiniz temel sorulardan bazıları şunlardır: 

• Safra kesesi taşları karın ağrılarına neden olabilir mi?
• Belirtilerimin diğer olası nedenleri ne olabilir?
• Ne tür testlere ihtiyacım var?
• Safra kesesi taşları tedavi gerektirmeden kendiliğinden iyileşebilir mi?
• Safra kesemin ameliyatla alınması gerekiyor mu?
• Ameliyatın riskleri nelerdir?
• Ameliyatın ardından ne kadar sürede iyileşirim?
• Safra kesesi taşları için başka tedavi yöntemleri var mı?
• Uzman bir doktora danışmalı mıyım? Maliyeti ne kadar olacaktır ve sigortam bunu karşılar mı?
• Bana verebileceğiniz broşür veya basılı malzeme var mı? Hangi web sitelerinden bilgi alabilirim?

Doktorunuza sormak üzere hazırladığınız bu soruların yanı sıra randevu sırasında size anlatılanları anlamadığınızda kesinlikle soru sormaya çekinmeyin.

Doktorunuzu size sorabileceği sorular

Doktorunuz size birtakım sorular soracaktır. Bu sorulara hazırlıklı olmak zamanınızı daha iyi kullanmanıza yardım ederek üzerinde durmak istediğiniz noktalara zaman ayırmanızı sağlayacaktır. Doktorunuzun size sorabileceği sorulardan bazıları şunlardır:

• Belirtileri ilk ne zaman gözlemlemeye başladınız?
• Belirtiler düzenli olarak mı yoksa ara sıra mı ortaya çıkıyor?
• Belirtilerinizin şiddeti ne?
• Belirtilerinizin azalmasına yardımcı olan şeyler var mı?
• Belirtilerinizi kötüleştiren bir şey var mı?

Testleri

Testler veTeşhis

Safra kesesi taşlarının teşhisinde kullanılan testler ve işlemler şunlardır:

• Safra kesesi görüntüleme testleri. Doktorunuz karın ultrasonu veya bilgisayar destekli tomografi taraması gibi görüntüleme testlerini önerebilir. Bu görüntüleme testleri safra taşlarını tespit edebilir.
• Safra kanallarında safra taşı oluşumunu kontrol amaçlı testler. Safra kanallarının görüntülenmesine yardımcı özel bir boya kullanılarak yapılan testler, safra taşının tıkanıklığa yol açıp açmadığını belirlemede doktorunuza yardımcı olabilir. Bu testler arasında hepatobilyer iminodiasetik asit (HIDA) taraması, manyetik resonans görüntüleme (MR) veya endoskobik retrograd kolanjiopankreatografi (ERCP) yer alır. Tespit edilen safra taşları ERCP işlemi sırasında alınabilir.    
• Sağlık sorunlarına karşı kan testleri. Kan testleri, safra kesesinin neden olacağı enfeksiyon, sarılık, pankreas iltihabı gibi sağlık sorunlarını saptayabilir.  

Tedavisi

Tedavi yöntemleri ve ilaçlar

Belirti göstermeyen safra kesesi taşları

Başka bir sağlık sorunu için uygulanan ultrason veya bilgisayar destekli tomografi sırasında tespit edilen safra taşları gibi belirti göstermeyen safra kesesi taşları genellikle tedavi gerektirmez.

Doktorunuz, karının sağ üst bölgesinde artan ağrı gibi safra taşı belirtilerine karşı dikkatli olmanızı önerebilir. Eğer ileride safra taşı belirtileri ortaya çıkarsa, tedavi olabilirsiniz. Buna karşın, belirtilere neden olmayan safra taşı sorunu olan birçok kişi tedaviye ihtiyaç duymaz.

Belirtilere neden olan safra kesesi taşları

Belirtilere neden olan safra kesesi taşlarına karşı tedavi seçenekleri şunlardır:

• Safra kesesinin cerrahi müdahaleyle alınması (kolesistektomi). Safra kesesi taşlarının sık bir şekilde oluşması halinde doktorunuz safra kesesinin ameliyatla alınmasını önerebilir. Safra kesesi alındıktan sonra safra, safra kesesinde tutulmak yerine, karaciğerinizden doğrudan ince bağırsağınıza gider. Yaşamak için safra kesesine ihtiyacınız yoktur ve safra kesesinin alınması sindiriminizi olumsuz etkilemez. Ama ishale neden olabilir.
• Safra taşlarını çözmeye yardımcı ilaç tedavileri. Ağız yoluyla alınan ilaçlar, safra taşlarının çözülmesine yardımcı olabilir. Buna karşın safra taşlarının bu yöntemle tedavisi aylar, hatta yıllar alabilir. Safra taşı ilaçlarının doğrudan safra kesesine enjekte edilmesini içeren deneysel bir tedavi taşları daha çabuk çözebilir. Bu işlemin güvenli ve etkili olup olmadığına dair çalışmalar devam ediyor. Safra taşı ilaçları sık başvurulan bir tedavi yöntemi değildir ve daha çok ameliyat olamayan kişilerde uygulanır.

Alternatif Tıp

Alternatif Tedaviler

Safra kesesi taşlarının sağlık sorunlarına yol açmasını önleyici tedaviler

Belirtilere neden olmayan safra taşı sorununuz varsa, gelecekte ağrı gibi safta kesesi belirtileriyle karşılaşmaktan endişe duyabilirsiniz. Bu nedenle bazı kişiler safra taşlarına karşı tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemlerini dener.

Hiçbir alternatif terapinin safra taşlarını çözme üzerindeki etkisi kanıtlanmamıştır.

Bazı alternatif terapiler safra taşlarının neden olabileceği sağlık sorunları riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Sizin için güvenli terapi yöntemleri hakkında doktorunuzla görüşün. Bu terapiler şunlardır:

• Sağlıklı yağlar içeren ve lif bakımından zengin gıdalar tüketin. Farklı meyve ve sebzelerden oluşan bir beslenme programı uygulayın. Lif bakımından zengin bu gıdalar daha fazla safra taşı oluşumunu engelleyebilir. Ayrıca beslenmenize sağlıklı ve doymamış yağları ekleyin. Balık ve kabuklu yemiş gibi gıdalar doymamış yağ içeren besinlerdir.
• Vitamin takviyeleri alın. Yeterli miktarda C, E vitamini ve kalsiyum almayan kişilerde safra taşı oluşma riski artabilir. Bu vitaminleri içeren takviyelerin safra taşlarını önlediğine dair yeterli veri yoktur. Vitamin takviyelerinin faydaları ve riskleri hakkında doktorunuzla görüşün. Daha fazla vitamin almanın en güvenli yolu bu vitaminleri içeren gıdaları tüketmektir.

Önleme

Önlem

Safra taşı riskini azaltmak için aşağıdaki yöntemleri deneyebilirsiniz:

• Öğün atlamayın. Günlük alışılmış öğünlerinizi tüketmeye devam edin. Öğün atlamak veya hızlandırmak safra taşı riskini artırabilir.
• Haftanın birçok günü egzersiz yapın. Aktif olmayan bir yaşam tarzı safra taşı riskini arttırabilir. Bu nedenle fiziksel aktiviteleri düzenli olarak yapmaya özen gösterin. Eğer son zamanlarda aktif değilseniz, yavaş başlayın ve haftanın birkaç günü 30 dakika egzersiz yapın. 
• Yavaş kilo verin. Kilo vermek istiyorsanız yavaş davranın. Hızlı kilo kaybı safra taşı riskini artırabilir. Haftada yarım veya bir kilo vermeyi hedefleyin.
• Sağlıklı kilonuzu koruyun. Obezite ve aşırı kilo safra taşı riskini artırır. Aldığınız kalori miktarını azaltarak ve fiziksel aktivitelerinizi arttırarak sağlıklı bir kiloya kavuşabilirsiniz. Bundan sonra bu kiloyu korumak için sağlıklı bir beslenme programına ve egzersiz yapmaya devam edin.