• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı

Nedir

Toz Akarı (Mayt) Alerjisi

Toz akarı alerjisi, bağışıklık sisteminin belli bir toz akarı proteinine reaksiyon göstermesidir. Reaksiyon, burun kanalları çeperinde iltihaplanmayı tetikler (alerjik rinit); hapşırma, burun akıntısı ve saman nezlesiyle ilişkili diğer belirtilere neden olur. Bazı kişilerde akar alerjisi, iltihabi durumun birincil nedenidir ve solunum yolları ile akciğerlerde sıkışma  (astım), hırıltı, nefes darlığı ve diğer nefes alma güçlükleriyle sonuçlanır. Toz akarları örümceklere benzer ama mikroskop olmaksızın görülemeyecek kadar küçüktürler. Toz akaları, insanların döktüğü deri hücrelerini yerler ve sıcak, nemli ortamlarda gelişirler. çoğu evde yatak, döşemeli mobilyalar ve halılar toz akarları için ideal bir yaşam alanı oluştururlar. Evinizdeki toz akarlarını azaltacak adımlar atmak, toz akarı alerjisini çoğunlukla kontrol edebilir. Belirtileri ve astımı idare etmek için ilaç ya da başka tedavilere de ihtiyacınız olabilir.

Belirtileri

Belirtileri

Burun kanalları iltihabının sebep olduğu toz akarı alerjisi belirtileri şunlardır:

• Hapşırma
• Burun akıntısı
• Kaşıntılı, kırmızı ya da sulu göz
• Burun tıkanıklığı
• Burun kaşınması, damakta ya da boğazda kaşıntı
• Geniz akıntısı
• öksürük
• Yüzde basınç ve ağrı
• Sık sık uyanma
• Gözlerin altında şişmiş, mavi renkli cilt
• çocuklarda, burnun sık sık yukarı doğru ovalanması

Eğer toz akarı alerjiniz, astıma katkıda bulunuyorsa ayrıca şunları yaşayabilirsiniz:

• Nefes almada güçlük
• Göğüs gerginliği ya da ağrı
• Nefes verirken duyulabilir hırıltı ya da vızıltı
• Nefes sıkışıklığı, öksürük ya da hırıltı nedeniyle uyumada zorlanma
• Soğuk algınlığı ya da grip gibi solunum yolu virüsü ile kötüleşen öksürük ya da hırıltı atakları

Toz akarı alerjisi, hafiften şiddetliye doğru değişen bir aralıkta seyreder. Toz akarı alerjisinin hafif vakaları, zaman zaman burun akıntısı, göz sulanması ve hapşırmaya neden olabilir. Şiddetli vakalarda, rahatsızlıklar kroniktir ve hapşırma, öksürük, tıkanıklık, yüzde basınç ya da ağır astım atakları sürekli tekrarlanır.  

Doktora ne zaman gidilir?

Toz akarının burun akıntısı ya da hapşırma gibi bazı belirtileri, sıradan soğuk algınlığı belirtileriyle benzerdir. Bazen rahatsızlığın alerji mi yoksa soğuk algınlığı mı olduğunu anlamak zordur. Eğer belirtiler bir haftadan fazla sürerse, doktorunuzu arayın. Belirtileriniz; şiddetli ağrı, uyumakta zorlanma ya da şiddetli hırıltı ise doktorunuzla iletişime geçin. Eğer nefes darlığı ya da hırıltı aniden kötüleşirse veya çok küçük hareketlerde bile nefes darlığınız olursa mutlaka vakit kaybetmeden acil tedaviye başvurun.

Sebepleri

Sebepleri

Toz akarları insanların döktüğü hücreleri yerler, su içmek yerine de havanın nemini emerler. 21 derece civarında ısıda ve yaklaşık yüzde 70 lik nemli ortamda gelişirler. Ev tozları, her türlü ince zerreciği kapsar ama bunların büyük bir kısmını insan deri hücreleri oluşturur. Tozlar, yatak örtülerinin dokularında, mobilya minderlerine ve halılarda kolayca tutunurlar. Bu materyaller ayrıca nemi de iyi tuttuklarından, yatak odaları toz akarları için ideal yetişme ortamlarıdır. Tozda ayrıca, toz akarı alerjisinin zanlısı olan akar proteinlerini içeren, çürümüş akar enkazları ve dışkıları da bulunur.

Alerjik reaksiyona neden olan nedir?

Bir alerjik reaksiyon, bağışıklık sisteminin bir tür yanlış kimlik tespiti sorunudur. Bağışıklık sisteminiz normal olarak vücudunuzu bakterilere, virüslere ya da toksik maddelere karşı korumak için antikorlar üretir. Eğer toz akarı alerjiniz varsa vücudunuz toz akarı enkazında bulunan bir proteine karşı, alerjiye neden olan antikor üretir. Diğer bir deyişle, vücut bu proteini, size zarar verecek bir şeyle karıştırır. Vücudunuz bir kez belli bir alerjene karşı alerjiye neden olan antikor geliştirirse -ki bu durumda söz konusu olan toz akarı proteinidir- bağışıklık sisteminiz bu proteinlere duyarlı hale gelir. Toz akarı kalıntılarını her soluduğunuzda bağışıklık sisteminiz reaksiyon gösterir ve burun kanallarınızda veya akciğerlerinizde, iltihabi tepki üretir. Toz akarı alerjenleri, solunum yollarında iki türlü bağışıklık sistemi tepkisine neden olur. Bir alerjen solunum yollarındaki iltihabı harekete geçirir. Bu nedenle, uzun süreli ya da sürekli aynı alerjene maruz kalmak, astımla bağlantılı süreğen (kronik) iltihaba sebep olur. Bir alerjene maruz kalmak ayrıca ani ve ağır solunum yolları kasılmasına da (bronkospazm) yol açabilir.

Risk Faktörleri

Risk faktörleri

Aşağıdaki risk faktörleri, sizin toz akarı alerjisi geliştirme riskinizi yükseltir:

• Aile sağlık geçmişi. Ailenizde alerji yaygınsa, sizin de toz akarlarına duyarlılık geliştirme ihtimaliniz daha yüksektir.
• Maruz kalma. Yüksek oranda toz akarına maruz kalmak özellikle küçük yaşlarda, akar alerjisi riskinizi arttırır.
• Yaş. çocukluk ya da erken yetişkinlik süresince toz akarı alerjisi geliştirme ihtimaliniz daha fazladır.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Toz akarı alerjisi kaynaklı burun kanalı dokularının sürekli (kronik) iltihabı,  sinüsleriniz ile burun yollarına bağlı diğer vücut boşluklarını tıkayabilir. Bu tıkanıklık, sinüslerinizde (sinüzit) enfeksiyon gelişme ihtimalinizi de arttırır. Astımı ve toz akarı alerjisi olanlar, çoğunlukla astım belirtilerini idare etmekte güçlük yaşarlar. Bu kişiler, acil tıbbi tedavi ya da acil bakım gerektiren astım atağı riski altındadırlar.

Muayenesi

Randevunuza Hazırlık

Eğer burun akıntısı, hapşırma, hırıltı, nefes darlığı ya da alerjiyle ilişkili olabilecek diğer belirtileri yaşıyorsanız aile doktorunuza ya da genel pratisyene görünebilirsiniz. Randevular kısa olacağından ve çoğunlukla konuşulacak çok konu bulunduğundan, randevunuz için hazırlanmak iyi bir fikirdir.

Neler Yapabilirsiniz?

• Yaşadığınız bütün belirtileri yazın, buna alerjiyle ilgili belirtilerinizle bağlantısı yokmuş gibi olanları da ekleyin.
• Ailenizin alerji geçmişini yazın. Eğer biliyorsanız ailenizdeki özel bazı alerjiler de dahil, alerji ve astım geçmişini yazın.
• Kullandığınız ilaçların bir listesini yapın, bu listeye kullanmakta olduğunuz bütün vitaminleri ya da destekleri de ekleyin.
• Herhangi bir ilacı kesmeniz gerekip gerekmediğini sorun. örneğin, alerji cilt testinin sonucunu etkileyebilecek olan antihistaminler gibi ilaçları kesmeniz gerekebilir.

Bir soru listesi hazırlamak, doktorla birlikte geçirilecek zamanı en iyi şekilde kullanmanıza yardım eder. Toz akarı alerjisiyle ilişkili olabilecek belirtiler için doktorunuza sorulacak bazı temel sorular şunları kapsar:

• Belirtilerim, alerjik reaksiyon mu yoksa bir soğuk algınlığının sonucu mu?
• Herhangi bir alerji testine ihtiyacım olacak mı?
• Bir alerji uzmanına görünmeli miyim?
• En iyi tedavi nedir?
• Bana reçete ettiğiniz ilacın muadili var mı?
• Eve birlikte götürebileceğim herhangi bir broşür ya da başka yazılı bilgi materyali var mı? Hangi web sitelerini ziyaret etmemi tavsiye edersiniz?

Doktora sormak için hazırladığınız sorulara ek olarak, randevunuz sırasında bir şeyi anlamadığınız zaman sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz

Doktorunuz muhtemelen birçok soru soracaktır. Bu soruları cevaplamaya hazır olmak, üzerinde daha fazla durmak istediğiniz konular için zaman kalmasını sağlar. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Belirtilerinizi yaşamaya ilk ne zaman başladınız?
• Belirtileriniz günün belli bir saatinde daha da kötüleşiyor mu?
• Belirtileriniz yatak odasında ya da evin diğer odalarında daha mı kötü?
• Evcil hayvanınız var mı ve yatak odanıza giriyor mu?
• Ne tür öz bakım teknikleri kullandınız ve bunlar faydalı oldu mu?
• Eğer varsa, belirtilerinizi kötüleştiren şeyler nedir?
• Evinizde ya da çalıştığınız yerde rutubet veya su sızıntısı var mı?
• Evde bir klima var mı?

Astımı olanlar için

Eğer astım teşhisi konulmuşsa ve hastalığı idare etmekte zorlanıyorsanız, doktorunuz sizinle alerji olasılıkları hakkında konuşmasını isteyebilirsiniz. Alerjiler, astıma en fazla katkı sağlayan faktörler olmalarına karşın, astımın şiddetine alerjinin etkisi her zaman kesin değildir. Polen alerjisinin astım üzerindeki etkileri fark edilebilir. çünkü alerji mevsimseldir ve  örneğin yaz ayları sırasında kısa süreliğine astımınızı kontrol etmekte daha çok zorlanabilirsiniz. Diğer taraftan, toz akarı alerjisi neredeyse sürekli maruz kaldığınız bir şey sebebiyle olur. Bu nedenle, aslında toz akarı öncelikli neden olmasına karşın, onu astımınızı zorlaştıran faktör olarak fark etmeyebilirsiniz.

Bu arada neler yapabilirsiniz?

Eğer toz akarı alerjiniz olabileceğinden şüpheleniyorsanız, özellikle yatak odanızda ev tozunu azaltacak adımlar atın. Yatak odanızı temiz tutun, toz toplayan dağınıklığı uzaklaştırın ve yatak örtülerini en az 54.4 derece sıcak suda yıkayın.

Testleri

Testler ve Teşhis

Doktorunuz, belirtilerinize, burun muayenenize ve sorulara verdiğiniz cevaplara dayanarak toz akarı alerjisinden şüphelenebilir. Doktor, burnunuzun iç kısmını incelemek için ışıklı bir alet kullanabilir. Eğer havadan kaynaklanan herhangi bir şeye alerjiniz varsa burun kanalları çeperi şişecektir ve renksiz ya da mavimsi olacaktır. Doktorunuz, sizin yorumlarınıza dayanarak da toz akarı alerjisinden şüphelenebilir. örneğin, eğer yatak odasına gittiğinizde ya da toz akarları alerjenlerinin geçici olarak havaya karıştığı temizlik sırasında belirtileriniz kötüleşiyorsa toz akarı alerjiniz olabilir. Alerjilerin diğer yaygın kaynağı evcil hayvanlardır. Eğer evcil bir hayvanınız varsa alerjinin nedenini belirlemek daha zor olabilir, özellikle de hayvan yatak odanızda uyuyorsa. Alerjinizin kaynağı, muhtemel alerjenlerin seviyesini azaltacak adımlar attıktan sonra evinizden temizlenebilir.

Alerji için cilt testi

Doktorunuz tam olarak neye alerjiniz olduğunu belirlemek için bir cilt testi (alerji cilt testi) önerebilir. Bu test için bir alerji uzmanına (alerjist) yönlendirilebilirsiniz. Bu testte saflaştırılmış alerjen özünün ince bir damlası deri yüzeyinin altına iğneyle batırılır. Bu, genellikle kolun ön kısmında yapılır ama ayrıca kolun üst arka tarafında da uygulanabilir. Damlalar15 dakika cildinizin üzerinde bırakılır ve daha sonra doktor ya da hemşire tarafından cildinizdeki alerjik reaksiyon belirtileri gözlemlenir. Eğer toz akarlarına alerjikseniz, akar özünün cildinize iğneyle enjekte edildiği bölgede kırmızı, kaşıntılı bir şişlik geliştirirsiniz. Testlerin en yaygın yan etkisi, kaşıntı ve kızarıklıktır. Bunlar da genellikle 30 dakika içinde kaybolur.

Kan testi

Bazı vakalarda, bir cilt hastalığı ya da diğer ilaçlarla etkileşim nedeniyle kan testi yapılabilir. Bir alternatif olarak doktorunuz, toz akarları da dahil çeşitli yaygın alerjilere neden olan özel alerji nedenlerinin izlenmesi için kan testi önerebilir. Bu test, bir alerjene ne kadar hassasiyetiniz olduğunu da ölçebilir.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Toz akarı alerjisini kontrol etmek için ilk işlem, toz akarlarından mümkün olduğunca kaçınmak olmalıdır. Toz akarlarına maruz kalmayı en aza indirdiğinizde, daha az sıklıkta ve şiddette alerjik reaksiyonunuz olacaktır. Ancak çevrenizden toz akarını tamamıyla yok etmek imkansızdır. Belirtileri kontrol etmek için ayrıca ilaca da ihtiyacınız olabilir.

Alerji ilaçları

Doktorunuz, alerji belirtilerinizi düzeltmek için aşağıdaki ilaçlardan birini almanızı söyleyebilir:

• Antihistaminler, alerjik reaksiyonlarda etkin olan kimyasalların, vücut tarafından üretilmesini azaltır. Bu ilaçlar; kaşıntı, hapşırma ve burun akıntısını iyileştirirler. Reçeteli  veya reçetesiz  satılan anthistaminlerin yanı sıra çocuklar için de antihistamin şurupları vardır.
• Kortikosteroidlerin burun spreyi olarak alınanları, alerjik riniti (alerjik iltihap) iyileştirebilir ve belirtilerini kontrol edebilir. Burun kortikosteroidleri düşük dozda ilaç ihtiva eder ve ağızdan alınan kortikosteroidlerin uzun dönemli yan etkilerine yol açmazlar.
• Dekonjestanlar (tıkanıklık gidericiler), burun geçişlerindeki şişmiş dokuları küçültmeye yardım eder ve burundan nefes almayı daha kolay hale getirir. Bazı reçetesiz alerji tabletleri, antihistamin ile tıkanıklık gidericinin bileşimidir. Ağızdan alınan tıkanıklık gidericiler, kan basıncını yükseltebilir. Bu nedenle yüksek tansiyonunuz ya da kalp-damar hastalığınız varsa almayın. Prostat büyümesi olan erkeklerde bu ilaç rahatsızlığı arttırabilir. Bir tıkanıklık gidericiyi güvenle alıp alamayacağınızı öğrenmek için doktorunuza danışın.

Burun spreyi olarak alınan reçetesiz tıkanıklık gidericiler, alerji belirtilerini kolayca azaltabilirler. Art arda üç günden daha fazla tıkanıklık giderici kullanmak sprey tıkanıklığa katkıda bulunabilir.

• Kromolin sodyum; bağışıklık sistemi kimyasallarının salınmasını önler ve belirtileri azaltabilir. Reçetesiz burun spreyini günde birkaç kez kullanmanız gerekir ve eğer belirtiler gelişmeden önce kullanılırsa, en yüksek etkiyi gösterir. Kromolin sodyumun ciddi bir yan etkisi yoktur.
• Lökotriyen değiştiricileri belli bağışıklık sistemi kimyasallarının hareketlerini engellerler. Eğer kortikosteroid burun spreylerini ya da antihistamin burun spreylerini tolere edemiyorsanız doktorunuz bu reçeteli tabletleri yazabilir. Muhtemel yan etkisi baş ağrısıdır. Daha az yaygın yan etkiler, karın ağrısı, öksürük, diş ağrısı ve baş dönmesidir.

Diğer terapiler

• İmmünoterapi, bir seri alerji iğnesidir ve bağışıklık sisteminizin alerjene olan duyarlılığını yatıştırabilir. Bir ila iki haftalık enjeksiyonlarda, alerjenin çok küçük bir dozuna maruz bırakılırsınız. Bu durumda alerjik reaksiyona sebep olan toz akarı proteinidir. Genellikle üç ila altı aylık periyotlar süresince doz aşamalı olarak arttırılır. üç ile beş yıl için her dört haftada bir idame enjeksiyon gerekir. İmmünoterapi, diğer basit tedaviler tatmin edici olmadığı zaman kullanılır.
• Burun yıkaması, burun kanallarınızın yıkanması için tuzlu su (salin) kullanılır. Doktorunuz; tıkanıklığın, hapşırmanın ve geniz akıntısının azalmasına yardım için salin yıkaması önerebilir. Yıkama için ampul şırınga gibi burun aletleri içeren kitleri ya da tuz solüsyonlarını reçetesiz olarak satın alabilirsiniz. Kendi solüsyonunuzu dörtte bir (1.2 mililitre) tatlı kaşığı tuzu, 2 bardak (yarım litre) sıcak suyla karıştırarak elde edebilirsiniz.

Yaşam Tarzı

Yaşam tarzı ve ev çareleri

Toz akarı alerjisini kontrol etmede en iyi strateji, toz akarlarına maruz kalmaktan kaçınmaktır. Toz akarlarını evinizden tamamıyla yok edemezsiniz ama sayılarını önemli düzeyde azaltabilirsiniz. Şu önerileri dikkate alın.

• Alerjene dayanıklı yatak çarşafları. Minderinizi ve yastıklarınızı alerjene dayanıklı ya da alerjiyi engelleyen örtülerle kaplayın. Ya vinil ya da sık dokunmuş bu örtüler, yatakta ya da yastıklarda toz akarlarının koloniler oluşturmalarını engeller.
• Yatak çarşaflarını her hafta yıkayın. Toz akarlarını öldürmek ve alerjenleri yok etmek için bütün çarşafları, battaniyeleri, yastık yüzlerini, yatak çarşaflarını en az 54.4 derecede yıkayın. Eğer örtüler bu sıcaklıkta yıkanamıyorsa, akarları öldürmek için kurutma makinesinde 54.4 derecenin üzerinde en az 20 dakika tutun. Daha sonra alerjenleri yok etmek için örtüleri yıkayın ve kurutun. Ayrıca, yıkanamayan eşyaları 24 saat dondurmak da toz akarlarını öldürebilir ancak alerjenleri yok etmeyecektir.
• Nemi düşük tutun. Evinizde nemi ortalama yüzde 30 ila yüzde 50 olarak tutun. Nem yok edici ya da klima, nemi düşük tutmaya yardım edebilir ve inşaat malzemesi satan yerlerde bulabileceğiniz higrometre (nem ölçer) evinizdeki nem seviyesini ölçebilir.
• Yatak takımınızı bilinçli seçin. Tozu kolayca tutan ve temizlenmesi zor olan yün ya da kuş tüyü yatak takımlarından kaçının.
• Yıkanmaya uygun doldurulmuş oyuncaklar satın alın. Bunları sıcak suda sık sık yıkayın ve iyi bir şekilde kurutun. Ayrıca, doldurulmuş oyuncakları yataklarınızdan uzak tutun.
• Tozu yok edin. Tozu temizlemek için kuru materyallerden daha çok, ıslak ya da yağlı paspasları kullanın. Bu, tozların havalanmasını ve tekrar yerleşmesini önler.
• Düzenli olarak elektrik süpürgesiyle vakumlayın. Yer döşemelerini ve mobilyaları vakumlamak, döşemelerinin yüzeylerindeki akarların gıda kaynakları olan tozları yok eder. Ancak vakumlamak çoğu toz akarı ve toz akarı alerjenlerini yok etmekte etkili değildir. Ev tozunun temizleyicinizden yayılmasını azaltmak için, çift katmanlı mikro filtreli torbalar ya da yüksek verimlilikli hava parçacık filtreli vakum cihazları kullanın. Eğer alerjileriniz şiddetliyse, bu kirli işi başka biri yaparken o bölgeyi terk edin. Vakumlama işleminden sonraki 20 dakika boyunca o odadan uzak durun.
• Karışıklığı ortadan kaldırın. Eşyalar eğer toz biriktiriyorsa, ayrıca toz akarı da biriktiriyordur. Dekoratif objeleri, masa üstü süslerini, kitapları, dergileri ve gazeteleri yatak odanızdan uzaklaştırın.
• Halı ve diğer toz akarı yaşam alanlarını yok edin. Halılar toz akarları için rahat bir üreme ortamı sunar. Bu özellikle, rutubeti kolayca tutan ve akarlar için nemli bir ortam sağlayan halının doğrudan beton üzerine serildiği durumlar için geçerlidir. Eğer mümkünse, duvardan duvara halı olan yatak odasını fayans, tahta, muşamba ya da vinil zeminle değiştirin. Yatak odasında döşemeli mobilya, yıkanamayan perde ve yapay jaluzi gibi diğer toz toplayan mobilyaları değiştirmeyi de göz önünde bulundurun.

Hava filtreleri

Hava filtreleri, evinizin havasındaki uçan tozları toplar ve eğer diğer temizleme kurallarına uyuyorsanız, tozun kontrol edilmesine yardım edebilirler. Ama filtreler toz akarlarını yok etmeyeceklerdir; çünkü akarlar havada, hava filtresi tarafından emilmeye yetecek kadar uzun süre uçar vaziyette kalamayacak kadar ağırdırlar. Bazı toz akarları, temizlikten hemen sonra uçabilirler, ama daha sonra hızlı bir şekilde yüzey üzerine tekrar yerleşirler.