• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Sebepler
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonlar
• Muayene
• Testler
• Tedavi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Nedir?

Varisli damarlar boğumlu, genişlemiş damarlardır. Herhangi bir damar varisli hale gelebilir ama en çok etkilenen damarlar bacak ve ayaklardakilerdir. Bunun nedeni, ayakta durmak ve yürümenin alt vücudunuzdaki damarlarda basıncı artırmasıdır.

Birçok insan için varisli damarlar ve örümcek damarlar (yaygın görülen hafif bir varis çeşidi) basit bir kozmetik sorundur. Diğerindeyse varis, ağrı ve rahatsızlığa neden olabilir. Variz bazen daha ciddi sorunlara yol açar. Varis aynı zamanda daha yüksek risk taşıyan diğer dolaşım sistemi sorunlarını işaret edebilir. Tedavi, kişisel bakım ya da varisli damarları kapatmak veya tamamen almak için doktorunuz tarafından uygulanacak işlemleri içerir.

Belirtiler

Belirtiler

Varis genellikle herhangi bir ağrıya neden olmaz. Varis belirtileri şunları içerebilir:

• Koyu mor ya da mavi renkte damarlar
• Kıvrılmış ve şişmiş damarlar; genellikle bacağınızda kordonlar varmış gibi görünür

Ağrılı belirtiler ortaya çıktığında şunlar görülebilir:

• Bacakta ağrı ya da bir ağırlık hissi
• Alt bacaklarda yanma, zonklama, kas krampları
• Uzun bir süre oturma veya ayakta durma sonrası kötüleşen ağrı
• Damarlardan biri ya da birkaçı etrafında kaşıntı
• Çok daha ciddi bir damar hastalığı olduğu anlamına gelebilen ve tıbbi müdahale gerektiren, ayak bileğine yakın bölgede oluşan cilt ülserleri

Örümcek damarlar varisli damarlara benzer ama çok daha küçüktür. Örümcek damarlar cildin yüzeyine daha yakın bulunur ve genellikle kırmızı ya da mavi renktedirler. Ayaklarda oluşur ama aynı zamanda yüzde de görülebilirler. Örümcek damarların boyutu değişir ve genellikle bir örümcek ağına benzer.

Ne zaman doktora gitmelisiniz?
Kişisel bakım (egzersiz, bacaklarınızı yükseltmek ya da kompresyon çorabı giymek) varis ağrısnı azaltmanıza ve daha da kötüleşmesini önlemenize yardımcı olablir. Ama damarlarınızın nasıl göründüğünden ve verdiği histen endişeleniyorsanız, kişisel bakım önlemleri durumun kötüleşmesini engellemiyorsa doktorunuzla görüşün.

Sebepler

Sebepler

Arterler (atardamarlar) kalpten diğer dokulara kan taşır. Toplardamarlar kanı vücudun diğer dokularından kalbe geri getirir, böylece kan devridaim olabilir. Bacaklarınızdaki toplardamarlar kanı kalbe geri getirmek için yer çekimine karşı çalışmak zorundadır. Alt bacaklardaki kas kasılmaları pompa gibi çalışır ve elastik damar duvarları kanın kalbinize geri dönmesine yardımcı olur. Toplardamarlar içindeki küçük kapakçıklar kan kalbe doğru akarken açılır ve daha sonra geriye doğru akışı durdurmak için kapanır.

Varisin nedenleri şunlardır:

• Yaş. Yaşlandıkça, damarlar esnekliğini kaybederek genişleyebilir. Toplardamar içindeki kapakçıklar zayıflayabilir ve kalbe doğru akması gereken kanın geriye doğru akmasına izin verebilir. Kan damarlarda birikir ve damarların genişleyerek varis haline gelmesine neden olur. Varisli damarlar mavi görünür çünkü akciğerlerden geçerek dolaşım sürecinde olan oksijeni alınmış kan içerir.
• Hamilelik. Bazı hamile kadınlarda varisli damarlar gelişir. Hamilelik vücudunuzdaki kan hacmini artırır, ama bacaklardan pelvis bölgesine kan akışını azaltır. Dolaşımdaki bu değişiklik ceninin büyümesini desteklemek için tasarlanmıştır, ama talihsiz bir yan etkiye neden olabilir: bacaklarınızdaki damarların genişlemesi. Varis hamileliğin son dönemlerinde, rahim bacaklardaki damarlara daha fazla basınç uyguladığı zaman, ilk kez ortaya çıkabilir ya da kötüleşebilir. Gebelik sırasında hormonların değişmesinin de bir payı vardır. Hamilelik sırasında gelişen varis genellikle doğumdan sonra üç ay içinde tıbbi tedavi olmaksızın iyileşir.

Risk Faktörleri

Risk faktörleri

Aşağıdaki faktörler varis gelişimi riskinizi artırır:

• Yaş. Varis riski yaşla birlikte artar. Yaşlanma toplardamarlardaki kan akışını düzenleyen kapakçıkların aşınma ve yıpranmasına neden olur. Sonuç olarak, bu yıpranma kapakçıkların, kanı kalbe doğru göndermek yerine, toplardamar içine geri akışına izin vermesine ve orada toplanmasına neden olur.
• Cinsiyet. Bu durumun kadınlarda gelişme olasılığı daha fazladır. Hamilelik, aybaşı öncesi ya da menopoz sırasında oluşan hormonal değişiklikler bir etmen olabilir. Kadınlık hormonları damar duvarlarını gevşetme eğilimindedir. Hormon replasman tedavisi ya da doğum kontrol hapları almak varis riskini artırabilir.
• Aile geçmişi. Diğer aile üyelerinde varis oluşmuşsa, sizde de gelişme olasılığı çok yüksektir.
• Obezite. Fazla kilolu olmak damarlar üzerinde ilave baskı oluşturur.
• Uzun süreler ayakta veya oturarak durmak. Eğer uzun süre aynı pozisyonda kalırsanız kan akışı kötüleşir.

Komplikasyonlar

Komplikasyonlar

Nadir olmakla beraber, varis komplikasyonları şunlardır:

• Ülserler. Özellikle ayak bileklerine yakın varisli damarlar etrafında son derece ağrılı ülserler oluşabilir. Ülserler, etkilenen toplardamarlarda artan kan basıncı sonucu bu dokularda uzun süreli sıvı birikiminden kaynaklanır. Genellikle bir ülser oluşmadan önce, ciltte rengi değişmiş bir nokta belirir. Bir ülserin geliştiğinden şüphelenirseniz zaman kaybetmeden doktorunuza başvurun.
• Kan pıhtıları. Bazen, bacakların içinde derindeki damarlar genişleyebilir. Bu gibi durumlarda, etkilenen bacak önemli ölçüde şişebilir. Herhangi bir ani bacak şişmesi acil tıbbi müdahale gerektirir çünkü bu bir kan pıhtısının (tıbben tromboflebit olarak bilinen bir durum) varlığını işaret edebilir.

Muayene

Muayene

Randevunuzdan önce yapmanız gereken özel hiçbir hazırlık yoktur. Doktorunuzun, varis teşhisi koyabilmek ve durumunuz için hangi tedavinin en iyisi olacağını belirlemek için, çıplak bacağınıza ve ayağınıza bakması gerekecek.

Birincil bakım doktorunuz, damar hastalıklarında uzmanlaşmış bir doktor, bir vasküler cerrah ya da cilt hastalıklarını tedavi eden bir doktora (dermatolog veya dermatoloji cerrahı) gitmenizi önerebilir. Bu sırada, randevunuz için hazırlanmak ve kişisel bakımınıza başlamak için atabileceğiniz bazı adımlar vardır.

Ne yapabilirsiniz?

• Yaşadığınız herhangi bir belirtiyi yazın. Bunlar varisle alakasız gibi görünen belirtiler de olabilir.
• Varis ya da örümcek damarlarla ilgili aile geçmişi de dahil, önemli kişisel bilgilerinizi yazın.
• Aldığınız bütün ilaçların bir listesini yapın. Bunların yanına aldığınız vitaminler ya da tamamlayıcıları da ekleyin.
• Doktorunuza sormak istediğinz soruları yazın.

Doktorunuzla geçireceğiniz zaman sınırlıdır, bu nedenle soracağınız soruların listesini önceden hazırlayarak zamanınızı daha verimli kullanabilirsiniz. Zamanın yetmemesi ihtimaline karşı sorularınızı en önemliden en önemsize doğru sıralayın. Doktorunuza sorabileceğiniz bazı temel sorular şunlardır:

• Belirtilerin en olası sebebi ne olabilir?
• Varis için diğer olası sebepler nelerdir?
• Ne tür testler gerekecek?
• Varris nasıl tedavi edilir?
• Önerdiğiniz birincil yaklaşımın alternatifleri nelerdir?
• Başka sağlık sorunlarım da var. Bunlarla bir arada en iyi nasıl başa çıkabilirim?
• Fiziksel aktivitelerle ilgili uymam gereken herhangi bir kısıtlama var mı?
• Bir uzmanla görüşmeli miyim? Bunun maliyeti ne olur ve sigortam bir uzmanla görüşmeyi kapsar mı? (Kapsamla ilgili soruları doğrudan sigorta sağlayıcınıza sormanız gerekebilir.)
• Yanımda eve götürebileceğim herhangi bir broşür veya çıktı var mı? Hangi web sitelerini tavsiye edersiniz?

Doktorunuzdan bekleyecekleriniz
Doktorunuz büyük olasılıkla size birkaç soru soracaktır. Bu soruları yanıtlamak için hazır olmak, üzerinde daha fazla durmak istediğiniz noktalar için size zaman kazandırır. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Varisli damarları ilk olarak ne zaman fark ettiniz?
• Ağrınız oluyor mu? Eğer oluyorsa, ne kadar şiddetli oluyor?
• Belirtilerinizi iyileştiriyor gibi görünen birşey var mı, varsa nedir?
• Belirtilerinizi kötüleştiriyor gibi görünen birşey var mı?

Bu sırada siz ne yapabilirsiniz?
Randevunuzdan bile önce kişisel bakıma başlayabilirsiniz. Aynı pozisyonda 30 dakikadan daha fazla ayakta ya da oturarak durmayın, oturduğunuz zaman ayaklarınızı yükseltin ve rahatsız ayakkabılar ve sıkı çoraplardan kaçının.

Testler

Testler

Varis teşhisi için doktorunuz, ayakta dururken şişme olup olmadığını kontrol etmek için bacaklarınızı inceleyeceği bir fizik muayene yapacaktır. Doktorunuz ayrıca, varsa, bacaklarınızda oluşan ağrı ya da acıyı tarif etmenizi isteyebilir.

Ayrıca toplardamarlardaki kapakçıkların normal çalışıyor olup olmadığını ve kan pıhtısına dair herhangi bir kanıt olup olmadığını görmek için bir ultrason testi de yapılabilir. İnvaziv olmayan bu testte, bir muayene masasına yatarsınız. Küçük bir miktar ılık jel cildinize uygulanır. Jel ultrason cihazıyla vücudunuz arasında hava boşlukları oluşumunu engeller. Ultrason sırasında, ultrasonla görüntüleme konusunda eğitimli bir teknisyen, yaklaşık bir sabun kalıbı büyüklüğündeki el cihazını (dönüştürücü), vücudunuzun muayene edilecek bölgesi üzerinde derinizin üzerine bastırır ve bir yerden gerekli olan diğer kısımlara doğru hareket ettirir. Bu cihaz bir monitöre bacaklarınızdaki damarların görüntülerini gönderir, böylece bir teknisyen ve doktorunuz bunları görebilir.

Tedavi

Tedavi

Neyse ki, tedavi genellikle hastanede yatış ya da uzun, rahatsız edici bir iyileşme anlamına gelmez. Daha az invaziv işlemler sayesinde, varis tedavisi genellikle ayakta tedavi bazında yapılır.

Kişisel bakım
Egzersiz yapmak, dar kıyafetler giymemek, bacaklarınızı yüksekte tutmak ve uzun süre oturarak ya da ayakta durmaktan kaçınmak gibi kişisel bakım önlemleri, ağrıyı dindirebilir ve varisin kötüleşmesini önleyebilir.

Kompresyon çorapları
Kompresyon çorapları (varis çorapları) giymek, genellikle diğer tedavilere başlamadan önce denenecek ilk yaklaşımdır. Kompresyon çorapları tüm gün boyunca giyilir. Bacaklarınızı sürekli sıkarak, toplardamar ve kasların kanı daha etkin şekilde hareket ettirmesine yardımcı olurlar. Sıkıştırma miktarı çorabın türü ve markasına göre değişir.

Kompresyon çoraplarının çeşitli güçte, tarzda ve renkte olanları vardır. Sunulan bu çeşitlilikle, muhtemelen göreceli olarak rahatça giyebileceğiniz bir çorap bulabilirsiniz.

Kompresyon çoraplarını çoğu eczaneler ve tıbbi malzeme mağazalarından satın alabilirsiniz. Fiyatları değişir. Reçeteyle verilen güçlü çoraplar da mevcuttur.

Kompresyon çorabı satın alırken düzgün oturduğundan emin olun. Doğru bedeni aldığınızdan ve çorabın paketi üzerinde bulunan ölçü grafiğine göre uygun olduğundan emin olmak için, bir şerit metre kullanarak kendiniz ya da eczacınız bacaklarınızın ölçüsünü alabilir. Kompresyon çorapları güçlü olmalıdır ama ille de sıkı olmaları gerekmez. Elleriniz zayıfsa ya da artritiniz varsa bu çorapları giymek zor olabilir. Bunları giymeyi kolaylaştıran cihazlar vardır.

Daha ciddi varis için ek tedaviler
Kişisel bakım ve kompresyon çorabı işe yaramıyorsa ya da durumunuz çok daha ciddiyse, doktorunuz aşağıdaki varis tedavilerinden birini önerebilir:

• Skleroterapi. Bu işlemde, doktorunuz küçük ve orta boyutlu varisli damarlara bir solüsyon enjekte eder ve damarların skarlaşarak kapanmasını sağlar. Birkaç hafta içinde, tedavi edilen varisli damarların kaybolması gerekir. Aynı damara birden fazla enjeksiyon yapılmasının gerekebilmesine rağmen, skleroterapi doğru uygulandığında etkili bir tedavidir. Skleroterapi anestezi gerektirmez ve doktor muayenehanesinde yapılabilir.
• Lazer ameliyatları. Doktorlar daha küçük varisli damarları ve örümcek damarları kapatmak için yeni teknolojileri lazer tedavilerinde kullanıyor. Lazer ameliyatı, damar üzerine güçlü ışık demetleri göndererek yapılır ve damarın yavaş yavaş kaybolmasını sağlar. Kesik veya iğne kullanılmaz.
• Kateter kullanılan işlemler. Bu tedavilerden birinde, doktorunuz genişlemiş bir damar içine ince bir tüp (kateter) yerleştirir ve kateterin ucunu ısıtır. Kateter dışarıya çekilirken ısı damarı, daralmasını ve tamamen kapanmasını sağlayarak yok eder. Bu işlem genellikle daha büyük varisli damarlar için uygulanır.
• Ven sıyırma. Bu işlemde uzun bir damar küçük kesiler aracılığıyla çıkarılır. Bu, çoğu insan için ayakta tedavi işlemidir. Damarın bacaktan alınması dolaşımı etkilemeyecektir, çünkü daha derindeki damarlar daha büyük hacimlerde kanı taşıyabilir.
• Ambulatuar flebektomi. Doktorunuz daha küçük varisli damarları bir dizi çok küçük delik aracılığıyla alır. Bu ayakta tedavi işleminde sadece bacağın delinen kısımları uyuşturulur. Yara izleri genellikle minimum düzeydedir.
• Endoskopik ven cerrahisi. Bu operasyona ancak bacak ülserleri içeren ileri seviye bir vakada ihtiyaç duyulur. Cerrah, varisli damarları görselleştirmek ve kapatmak için bacak içine yerleştirilen ince bir video kamera kullanır ve sonra küçük kesiler aracılığıyla damarları temizler. Bu bir ayakta tedavi işlemidir.

Hamilelik sırasında gelişen varis genellikle doğumdan sonra 3 ila 12 ayda tıbbi tedavi olmaksızın iyileşir.

Bilinçli olun
Varis için tedavi seçenekleri söz konusu olduğunda, dikkatli olmanız gerekiyor. "Benzersiz", "kalıcı" veya "acısız" olduğunu iddia eden varis alma yöntemlerinin reklamları çekici gelebilir, ama bu iddiaları karşılayamayabilirler. Herhangi bir işleme başlamadan önce, sağlık riskleri ve olası yan etkileri hakkında doktorunuza danışın.

Ayrıca, tedavi masrafları hakkında da bilgi almak isteyebilirsiniz. Birçok sigorta poliçesi varis için yapılan seçime bağlı kozmetik ameliyatların maliyetini karşılamaz. Ancak, şişme ve kanama gibi belirtileriniz olursa sigorta tedavileri karşılayabilir.

Mevcut tedaviler varisli damarlar ve örümcek damarlar için etkilidir. Ancak, varisin tekrar etmesi mümkündür.

Alternatif tıp

Atkestanesi ekstresi, varisle bağlantılı ve bacaklardaki damarların kanı kalbe geri göndermekte sorun yaşadığı bir durum olan kronik venöz yetmezlik (KVY) için etkili bir tedavi olabilir. Bu bitki varisten kaynaklanan şişme ve rahatsızlığı iyileştirmeye yardımcı olabilir. Atkestanesi ekstresi ya da başka herhangi bir bitki veya besin takviyesi kullanmadan önce doktorunuzla konuşun.

Yaşam Tarzı

Yaşam tarzı

Varisin neden olabileceği rahatsızlığı azaltmak için alabileceğiniz bazı kişisel bakım önlemleri vardır. Aynı önlemler varis gelişimini önlemeye ya da yavaşlatmaya da yardımcı olabilir. Bunlar:

• Egzersiz yapın. Bacaklarınızı hareket ettirin. Yürüyüş, bacaklardaki kan dolaşımını güçlendirmek için harika bir yoldur. Doktorunuz sizin için uygun bir aktivite seviyesi tavsiye edebilir.
• Kilonuza ve beslenmenize dikkat edin. Aşırı kilolarınızı vermek damarlarınızdaki gereksiz basıncı ortadan kaldırabilir. Yediklerinizin de yararı olabilir. Su tutulumuna neden olan şişmeyi önlemek için bir düşük tuz diyeti uygulayın.
• Giydiklerinize dikkat edin. Yüksek topuklardan kaçının. Alçak topuklu ayakkabılar baldırlarınızı daha çok çalıştırır, bu damarlarınız için daha iyidir. Bel, bacak veya kasık bölgesini sıkan giysiler giymeyin. Örneğin, sıkı külotlu korseler kan akışını engelleyebilir.
• Bacaklarınızı yüksekte tutun. Bacaklarınızdaki kan dolaşımını artırmak için, günde birkaç kısa mola verin ve bacaklarınızı kalp seviyesinden yukarıya yükseltin. Örneğin, bacaklarınızı üç dört yastık üzerinde dinlendirerek uzanın.
• Uzun süre oturmak ya da ayakta durmaktan kaçının. Kan akışını güçlendirmek için sık sık pozisyonunuzu değiştirin. En azından her 30 dakikada bir hareket etmeye çalışın.
• Bacak bacak üstüne atarak oturmayın. Bazı doktorlar bu pozisyonun dolaşım sorunlarını artırabildiğine inanıyor.

Önleme

Önleme

Varisi tamamen önlemenin hiçbir yolu yoktur. Ancak, dolaşım ve kas tonusunu geliştirmek, varis gelişimi ya da yeni varisli damarların ortaya çıkma riskini azaltabilir. Varisten kaynaklanan rahatsızlığı evde tedavi etmek için alacağınız benzer önlemler varis oluşumunu engellemeye yardımcı olabilir, bunlar:

• Egzersiz yapmak
• Kilonuza dikkat etmek
• Yüksek lif içeren besinler yemek, düşük tuz diyeti yapmak
• Yüksek topuklu ayakkabılar ve sıkı çoraplardan kaçınmak
• Bacaklarınızı yüksekte tutmak
• Ayakta dururken ya da otururken pozisyonunuzu düzenli olarak değiştirmek