• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı

Nedir

Yemek Borusu İltihabı (Özofajit)

Yemek borusu iltihabı, ağzınızdan midenize yemek taşıyan kaslı bir kanal olan yemek borusunun dokularının iltihaplanmasıdır.

Yemek borusu iltihabı genellikle zor yutmaya ve göğüs ağrısına neden olur. Yemek borusu iltihabının nedenleri arasında yemek borusuna geri gelen mide asitleri, enfeksiyon, ağızdan alınan ilaçlar ve alerjiler bulunur.

Yemek borusu iltihabının tedavisi, hastalığın sebebine ve doku hasarının şiddetine bağlıdır. Tedavi edilmezse yemek borusu iltihabı, yemek borusunun yapısını ve işlevini değiştirebilir.

Belirtileri

Belirtiler

Yemek borusu iltihabının yaygın belirtileri şunları içerir:

• Yutarken zorlanma.
• Yutarken canın acıması.
• Özellikle göğüs kemiğinin arkasında yeme sırasında meydana gelen göğüs ağrısı.
• Yutulan yiyeceğin yemek borusunda tıkanması.
• Mide bulantısı.
• Kusma.
• Karın ağrısı.
• Ağızdan mide asidi gelmesi.
• İştahsızlık.

Çocuklarda, özellikle rahatsızlıklarını söyleyemeyecek kadar küçük olan çocuklarda, yemek borusu iltihabı belirtileri şunları içerebilir:

• Yemek yedirme zorluğu
• Gelişme gecikmesi

Doktora ne zaman gitmeli?

Sindirim sistemini etkileyen çeşitli tıbbi durumlar, yemek borusu iltihabının birçok belirtisine yol açabilmektedir. Belirtilerinizle ilgili şu durumlar geçerliyse doktora gidiniz.

• İki günden uzun sürüyor.
• Reçetesiz mide asidi ilaçlarıyla iyileşmiyor.
• Yemek yemeyi zorlaştıracak kadar şiddetli.
• Baş ağrısı, ateş ve kas ağrıları gibi nezle belirtileriyle bir arada görülüyor.
• Nefes sığlığı ve göğüs ağrısı, hastalığa eşlik ediyor. Göğüs ağrısı hemen yemek yedikten sonra başlamıyor.

Kalp hastalıkları geçmişiniz varsa göğüs ağrısı yaşadığınızda vakit haybetmeden doktora görünün.

Şu durumlarda acil servise başvurun:

• Göğsünüzde birkaç dakikadan daha uzun süren ağrı.
• Yemek borunuzda yiyecek tıkandığından kuşkulanıyorsunuz.

Sebepleri

Sebepler

Yemek borusu iltihabı genellikle ona neden olan tıbbi durumla adlandırılır. Bazı vakalarda yemek borusu iltihabının birden çok sebebi vardır.

Reflü özofajit

Alt yemek borusu büzgen kası denilen kapakçık benzeri bir yapı, genellikle mide asitlerini yemek borusundan uzak tutar. Bu kapakçık açılmaması gerekirken açılır ve düzgün kapanmazsa, mide içerikleri yemek borusuna taşar (gastroözafageal reflü). Gastroözafageal reflü hastalığı, asidin geriye akışının sık ve sürekli olduğu bir sorundur. Reflü sonrasında ortaya çıkan komplikasyon yemek borusunun iltihaplanması ve hasar görmesidir. 

Eozinofilik özofajit
Eozinofiller, iltihaplanmayı düzenleyen ve alerjik tepkilerde başrolü oynayan beyaz kan hücreleridir. Eozinofilik özofajit yemek borusunda, büyük ihtimalle alerjiye neden olan bir maddeye (alerjen) tepki olarak, çok yoğun beyaz kan hücresi bulunur.

Birçok vakada bu tür yemek borusu iltihabı olan insanlar, bir veya daha fazla yiyeceğe karşı alerjiktir. Yemek borusu iltihabına neden olan olası ürünler süt, yumurta, buğday, soya, yerfıstığı, fasulyeler, çavdar ve sığır etidir. Yemek borusu iltihabı olan insanların yiyecek dışında alerjileri de olabilir. Örneğin bazı vakalarda sebep polenler gibi, solunum yoluyla gelen alerjenlerdir.

İlaç kaynaklı iltihap

Ağız yoluyla alınan birçok ilaç, yemek borusuyla uzun süre temas ederse doku hasarına neden olabilir. Örneğin hap çok az suyla veya susuz olarak yutulursa hap veya hapın artığı yemek borusunda kalabilir. Yemek borusu iltihabıyla ilişkili ilaçlar şunladır:

• Aspirin ve ibuprofen ile naproxen gibi steroid olmayan iltihap kurutucu ilaçlar.
• Tetrasiklin ve doksisiklin içeren antibiyotikler
• Potasyum eksikliğinin tedavisinde kullanılan potasyum klor
• Bifosfonatlar, örneğin kırılgan kemiklerin tedavisinde kullanılan alendronate

Bulaşıcı özofajit
Yemek borusu iltihabına ayrıca yemek borusunun bakteri, virüs, mantar veya bir parazite bağlı doku enfeksiyonu da neden olabilir. Bulaşıcı yemek borusu iltihabı daha nadirdir ve kanser veya HIV hastası olup bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda görülür.

Ağızda hemen her zaman bulunan bir mantar olan Candida albicanlar, yemek borusu iltihabının yaygın sebebini oluşturur. Bu tür enfeksiyonlar genellikle zayıf bağışıklık sistemi, şeker hastalıkları ve antibiyotik kullanımıyla ilişkilidir.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Yemek borusu iltihabıyla ilgili risk faktörleri, bozukluğun farklı sebeplerine bağlı olarak değişiklik gösterir:

Reflü özofajit
Gastroözofagal reflü hastalığının riskini artıran ve dolayısıyla reflü ezofajitin de risk faktörü olan şeyler şunlardır:

• Obezlik.
• Sigara içme.
• Hamilelik.
• Mide fıtığı, midenin yemek borusunun mideyle birleştiği yerdeki diyafram deliğine itilmesi durumu.

Reflü ve reflü özofajit belirtilerini kötüleştirebilecek yiyecekler:

• İçinde domates olan yiyecekler
• Narenciye
• Kafein
• Alkol
• Baharatlı yiyecekler
• Sarımsak ve soğanlar
• Çikolata

Eozinofilik özofajit
Eozinofilik özofajit, yani alerji kaynaklı özofajitle ilgili risk faktörleri şunlardır:

• Ailede bu bozukluğun görülmesi, bu durum akla eozinofilik özofajit riskinin bir gen veya genler tarafından artırıldığını getirmektedir.
• Ailede alerji geçmişi. 

İlaç kaynaklı özofajit

İlaç kaynaklı özofajit riskini artıran faktörler, genellikle hapın mideye hızlı ve eksiksiz geçmesini engelleyen meselelerle ilgilidir. Bu faktörler şunlardır:

• Çok az suyla veya susuz bir hap yutmak.
• Uzanırken hap almak.
• Uyumadan önce ilaç almak, muhtemelen kısmen salyanın geceleri azalması kısmen de uyurken yutkunmanın azalması neden olabilir.
• Yaşlılık, muhtemelen neden salya azalması ve yemek borusu kaslarıyla ilgili değişikliklerdir.
• Büyük ve tuhaf biçimli haplar.
• Uzun süre çözünmeyen haplar.

Bulaşıcı özofajit
Bulaşıcı özofajitle ilgili birincil risk faktörü HIV/AIDS, kimi kanserler, kimi kanser tedavileri, organ nakillerinde bağışıklık sistemi reaksiyonlarını bloke eden ilaç kullanımı ve çeşitli bağışıklık sistemi bozukluklarına bağlı zayıf bağışıklık sistemidir.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Özofajit tedavi edilmezse yemek borusunun işlevinde ve yapısında değişimlere sebep olabilir. Olası komplikasyonlar şunlardır:

• Yemek borusunun daralması
• Yemek borusu çeperinde mukoza halka oluşumu
• Barret özofajit, yemek borusu çeperindeki hücrelerin değişmesi.

Muayenesi

Randevuya Hazırlık

Birkaç dakikadan uzun süren şiddetli göğüs ağrınız varsa ve yemek borusuna yiyecek tıkandığından şüpheleniyorsanız, hemen acil servisi arayın. Fakat yemek borusu iltihabının diğer belirti ve işaretlerini gösteriyorsanız, muhtemelen doktorunuzu aramanız daha doğru olacaktır. Doktorunuz bazı teşhis testler için sizi bir sindirim sistemi bozuklukları uzmanına (gastroenterolog) veya bir alerji uzmanına sevk edebilir. Görüşmeniz için hazırlanmak, vaktinizi en iyi şekilde değerlendirmenize yardımcı olur.

Yapabilecekleriniz
Doktorla paylaşabileceğiniz bilgileri içeren bir listeyi önceden hazırlayın. Bu listede şunlar olmalıdır:

• Yaşadığınız belirtileri yazın; ağrınızla, yutma güçlüğünüz veya reflünüzle ilişkisiz gibi görünen belirtileri de dahil ediniz.
• Önemli kişisel bilgileri not edin, son dönemlerde meydana gelen önemli stresli olaylar ve değişiklikler.
• İlaçlar, vitamin ve diğer ilave ilaçları dahil kullandığınız tüm ilaçları ve dozlarını not edin.
• Aile geçmişi, ailenizde görülen mide ve bağırsak hastalıkları ve alerjiler.
• Sorular, doktora sormak istediklerinizi de bir liste haline getirin.

Doktor için hazırladığınız soruları vakit yetmeme tehlikesi yüzünden önem sırasına sokun. Yemek borusu iltihabı belirtileri gösterdiğinize inanıyorsanız aşağıdaki sorulardan kimilerini sorabilirsiniz.

• Hastalığı tespit etmek için ne tür testlere girmem gerekiyor?
• Test sonuçlarını öğrenmek için ne kadar bekleyeceğim?
• Ne tür bir tedavi tavsiye ediyorsunuz?
• Tedavinin işe yarayıp yaramadığını nasıl anlayacağım?
• Takip testleri gerecek mi?
• Belirtilerin tekrar etmesini önlemek için ne yapabilirim?

Doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz
Doktorunuz size muhtemelen birkaç soru soracaktır. Bunları cevaplamaya hazırlanmak, üzerinizde durmak istediğiniz başka konulara zaman bırakacaktır. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Ağrı veya rahatsızlığınız ne kadar ciddi?
• Yutma güçlüğü çekiyor musunuz?
• Belirtiler ne kadar sık yaşanıyor?
• Kimi yiyecekler gibi belirtilerinizi kötüleştiren herhangi bir şey var mı?
• Belirtilerinizi hafifleten şeyler neler, mesela reçetesiz mide asidi ilaçları veya belli yiyeceklerden uzak durmak belirtilerinizi hafifletiyor mu?.
• Belirtiler günün bazı vakitlerinde daha da mı kötüleşiyor?
• Belirtileriniz herhangi bir ilaç aldıktan kısa bir süre sonra mı başlıyor, durum buysa bu ilaçlar nelerdir?
• Herhangi bir alerjiniz var mı, alerji ilacı kullanıyor musunuz?
• Yuttuktan sonra böğrünüzde duran yiyecek oldu mu?
• Yiyeceğin yuttuktan sonra ağzınızdan geri gelmesi oldu mu?

Bu süre içinde ne yapabilirsiniz?
Belli yiyeceklerin belirtilerinizi başlattığı veya kötüleştirdiğini biliyorsanız, onlardan uzak durun. Reçetesiz satılan mide asidi ilaçları, belirtilerinizi kısa süreliğine hafifletebilir.

Eğer belirtilerinizin kullandığınız reçeteli ilaçlardan kaynaklandığına inanıyorsanız, doktorunuzla konuşmadan ilaçları almayı kesmeyin. Mümkünse, sorunlara yol açtığını düşündüğünüz reçetesiz ilaçları sınırlandırın. Hap aldığınızda bol bol su için ve hemen sonrasında uzanmayın.

Testleri

Testler ve Teşhis

Doktorunuz veya bir uzman, sorulara verdiğiniz yanıtlara, fiziksel muayenenin ve bir iki testin sonucuna bakarak teşhiste bulunacaktır. Bu testler şunları içerebilir.

Baryum röntgeni

Test için baryum denilen bir bileşen içeren bir sıvı içer veya baryumla kaplı bir hap yutarsınız. Baryum yemek borusu ve midenin çeperini kaplayarak bir dizi röntgen görüntülemesinde ayrıntılı olarak çıkmasını sağlar. Görüntüler yemek borusu veya başka yerlerde olup belirtilere sebep yol açabilecek tümörler, başka anormallikler gibi yapısal değişiklikleri tespit etmede yardımcı olur.

Endoskopi
İşlem sırasında bir uzman, ucunda küçük bir kamera (endoskop) olan uzun bir tüpü midenize ve yemek borunuza indirir. Doktorunuz, cihazı kullanarak yemek borusundaki düzensizlikleri görüp test için küçük doku örnekleri alabilir. Yemek borusunun görünümü iltihaplanmanın nedeni hakkında ipuçları sunabilir. Örneğin yemek borusu ilaç veya reflü kaynaklı iltihaplanmalarda farklı görünür.

Laboratuar testleri

Endoskopik inceleme sırasında alınan küçük doku numuneleri test edilmek üzere laboratuara gönderilir. Hastalığın kuşkulu sebebine göre testler şunlar için kullanılabilir:

• Bakteriye, virüse, mantara veya parazite bağlı enfeksiyon teşhisi
• Alerjiyle ilişkili beyaz kan hücreleri olan eozinofillerin yoğunluğunu tespit etmek
• Yemek borusu kanserini veya kanser öncesi değişimleri işaret edebilecek anormal hücreleri tespit etmek

Alerji testleri
Eozinofile bağlı yemek borusu iltihabının nedeni olabilecek alerjenlere veya bir yiyeceğe alerjiniz olup olmadığının tespit edilmesi için alerji testlerinden geçebilirsiniz. Bu testler şunları içerebilir:

• Eleme diyeti: Doktorunuz bazı yiyeceklerin, özellikle alerjen olduğu bilinen yiyecekleri diyetinizden çıkarmanızı tavsiye edebilir. Doktorunuzun yönlendirmesiyle yiyecekleri yavaş yavaş tekrar diyetinize dahil eder ve belirtilerin geri gelip gelmediğine bakarsınız.
• Cilt testi: Testte derinizin yüzeyine alerjen özleri cildinize damlatılır. Bu işlem genellikle kolun ön kısmına uygulanır. Ama sırtın üst kısmına da uygulanabilir. Damla 15 dakika boyunca cildinizde kalır ve bu sürede alerji tepkileri gözlemlenir. Örneğin buğdaya alerjiniz varsa, buğday protein özünün cildinize damlatıldığı yerde kırmızı, kaşıntılı bir yumru gelişir. Söz konusu testin en yaygın yan etkisi kaşıntı ve kızarıklıktır. Belirtiler genellikle otuz dakika içinde kaybolurlar.

Yemek borusu müdahalenin amacı belirtileri hafifletmek, komplikasyonları düzenlemek ve bozukluğun altta yatan sebeplerini tedavi etmektir. Tedavi stratejileri, bozukluğun sebebine bağlı olarak büyük değişiklik gösterir.

Tedavisi

Reflü Özofajit

Reflü özofajit tedavisi şunları içerebilir:

• Proton pompa inhibitörleri, midedeki asit üretimini bloke eder ve hasarlı yemek borusu dokusunun iyileşmesine vakit tanır. Bunu yapan reçeteli ve reçetesiz ilaçlar mevcuttur. Mide bağırsak reflü hastalığının diğer tedavileri de reflü belirtilerini hafifletse de, yemek borusu iltihabı üzerinde genelde pek etkili değildir.  
• Fundoplikasyon, reflü tedavisinde ve diğer müdahaleler işe yaramadığı durumlarda yemek borusunun durumunu iyileştirmek için kullanılabilir. Bu işlemde midenin bir parçası yemek borusu ile mideyi birbirinden ayıran kapakçığın etrafına sarılır. Kapakçığa böylece destek verilir ve asitlerin yemek borusuna çıkması engellenir. Fundoplikasyon ayrıca hiatal herniyle ilgili problemleri düzeltmek için de kullanılabilir.

Eozinofile bağlı özofajit
Eozinofile bağlı özofajit tedavisi, esasen alerjen maddeden kaçınmak ve alerjik tepkiyi ilaçlarla azaltmak üzerine kuruludur.

• Oral steroidler. Kortikosteroitler alerjik reaksiyonla ilişkili iltihaplanmayı azaltarak yemek borusunun iyileşmesine izin verir. Bununla birlikte uzun dönemli oral steroid kullanmanın yan etkileri şiddetli olabilir. Kemik yoğunlunun yitirilmesi, çocuklarda yavaş gelişim, diyabet hastalıkları, akne ve ruh hali bozuklukları bu yan etkiler arasındadır.
• Soluma yoluyla alınan steroidler. Bu ilaçlar astımın idaresi için kullanılır. Bazı araştırmalar bu ilaçları kullanmanın eozinofile bağlı yemek borusu iltihabını da tedavi edebileceğini göstermiştir. Doktorunuz size, steroid içeriği yemek borusunu kaplaması için solumak yerine nasıl içeceğinizi gösterecektir. Steroidlerin bu şekilde alınması ciddi yan etkilere nadiren sebep olmaktadır.
• Diyet sınırlandırması. Testler yiyeceklere alerjiniz olduğunu gösterirse, doktorunuz sorunlu gıdaları diyetinizden çıkarmanızı isteyebilir. Doktorunuz diyetinizi düzenleme ile sağlıklı öğünler planlamada sizi bir diyetisyene sevk edebilir. Eğer alerjileriniz besin seçeneklerinizi ciddi bir biçimde sınırlıyorsa, doktorunuz vitamin ve katkı ilaçları tavsiye edebilir.

İlaç kaynaklı özofajit

İlaç kaynaklı özofajit tedavisi mümkün olduğu yerde sorun yaratan ilaçtan kaçınma ve daha iyi hap alma alışkanlıklarıyla riski azaltmaya dayanır. Doktorunuz şunları tavsiye edebilir:

• İlaç kaynaklı özafajite neden olma ihtimali daha az olan alternatif bir ilaç almak.
• İlacı mümkünse sıvı halde almak.
• Hapla birlikte koca bir bardak su içmek.
• İlacı aldıktan sonra en az 30 dakika boyunca ayakta durmak veya dik oturmak.

Bulaşıcı özofajit

Doktorunuz bulaşıcı özofajite neden olan bakteri, virüs, mantar veya parazite bağlı enfeksiyonu tedavi etmek için bir ilaç reçete edebilir. 

Yaygın komplikasyonların tedavisi
Bir gastroenterolog yemek borusunu genişletmek için bir işlem yapabilir. Tedavi daralmanın çok şiddetli olup yiyeceklerin yemek borusunda tıkandığı durumlarda uygulanır.

Bu işlem yemek borusundan geçirilen bir veya daha fazla endokskopik cihaz, küçük dar tüplerle yapılır.

Yaşam Tarzı

Hayat Tarzı ve Ev Tedavileri

Yemek borusu iltihabının tipine bağlı olarak şu adımları takip etmekle belirtilerinizi azaltabilir veya sorunların tekrar yaşanmasını engelleyebilirsiniz.

• Yiyecek alerjenlerinden kaçınmak. Alerjiniz olan yiyeceklerden uzak durmak için ürünlerin etiketlerini iyi okuyun. Dışarıda yemek yerken dikkatli olun. Yemeğin içindekileri ve nasıl hazırlandığını mutlaka sorun.
• Reflüyü artırabilecek yiyeceklerden kaçınmak. Gastroözafajit reflü belirtilerinizi kötüleştiren yiyeceklerden uzak durun. Bunlar alkol, kafein, turunçgiller, domates veya baharatlı yemekler olabilir.
• Hap alma alışkanlıklarını geliştirmek. Hapları her zaman bol suyla alın. Hap aldıktan sonra en az 30 dakika yatay pozisyona geçmeyin.
• Kilo verin. Kilo vermenize ve sağlıklı bir kiloyu korumanıza yardım edecek uygun bir diyet ve egzersiz rutini için doktorunuzla görüşün.
• Sigara içiyorsanız, bırakın. Sigara alışkanlığından kurtulmak için yardıma ihtiyacınız varsa konuyu doktorunuzla görüşün.