• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Ağız kanseri, ağzı oluşturan bölümlerden herhangi birisinde kanser gelişmesini ifade eder. Ağız kanseri dudaklarda, diş etlerinde, dil, yanakların iç kaplamalarında ve ağzın çatısı ve ağız tabanında meydana gelebilir.

Ağız içinde gelişen kanser bazen ‘oral kanser’ olarak ya da ‘oral kaviti kanseri’ (ağız boşluğu kanseri) olarak da adlandırılır.

Ağız kanseri, kafa ve boyun kanserleri kategorisinde gruplandırılan bir çok kanser türünden birisidir. Ağız kanseri ve diğer baş ve boyun kanserleri çoğunlukla benzer şekilde tedavi edilir.

Belirtileri

Belirtileri

Ağız kanserinin belirti ve semptomları şunlardır:  

• İyileşmeyen bir yara
• Ağzın iç kaplamasında ya da derisinde kalınlaşma ya da kitle oluşması
• Ağzın içinde beyaz ya da kızarık yamalar
• Dişlerde sallanma
• Takma dişlerin ağza oturmasında zorluk
• Dil acıması
• Çene ağrısı ya da sertleşmesi
• Çiğnemede zorlanma ya da çiğnerken ağrı duyulması
• Boğaz ağrısı
• Boğazınıza bir şey takılmış hissi

Doktora Ne Zaman Gidileceği

Eğer iki haftadan fazla süren ve sizi rahatsız eden belirtileriniz varsa, doktorunuzdan ya da diş hekiminizden randevu alın. Doktorunuz muhtemelen öncelikle, belirti ve semptomlarınızın enfeksiyon gibi daha yaygın diğer sebeplerini araştıracaktır.

Sebepleri

Nedenleri

Ağız kanseri, dudaklarınızdaki ya da ağzınızdaki hücrelerin DNA’larında değişiklik (mutasyon) geliştiğinde ortaya çıkar. Bu mutasyonlar, sağlıklı hücreler öldüğünde, kanser hücrelerinin gelişmesine ve bölünmesine olanak sağlar. Ağız kanseri hücrelerinin bir araya toplanması tümör oluşturabilir. Zaman içerisinde bunlar ağzın diğer bölgelerine, baş ve boyunun diğer bölümlerine ve vücudun diğer organlarına yayılabilir.

Ağız kanseri yaygın olarak dudağı çevreleyen ve ağzınızın içindeki düz, ince hücrelerde (skuamöz hücrelerde) başlar. Ağız kanserlerinin çoğu skuamöz hücreli kanser tümörleridir.

Kansere yol açan skuamöz hücrelerdeki mutasyona neyin sebep olduğu net değildir. Ama doktorlar, ağız kanseri riskini arttırabilecek faktörleri belirlemişlerdir.

Ağız Kanseri Türleri

Ağız kanseri, ağzın bütününde ve dudaklarda meydana gelen kanserlerin tamamı için kullanılan genel bir adıdır. Bu tür kanserlerin daha özgül adları şunlardır:

• Avurtların iç bölümünü etkileyen kanser (yanak mukozası kanseri)
• Ağız tabanı kanseri
• Dişeti kanseri
• Dudak kanseri
• Ağız tavanı kanseri (damak kanseri)
• Tükürük bezleri kanseri
• Dil kanseri

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Ağız kanseri riskinizi yükseltebilecek faktörler şunlardır:

• Her türlü tütün kullanımı; sigara, puro, pipo, tütün çiğnemek ve buruna tütün çekmek ve diğerleri dahil. 
• Aşırı alkol tüketimi
• Dudaklarınızın aşırı derecede güneşe maruz kalması
• Seks yoluyla bulaşan human papilloma virüsü (HPV)

Daha önce kafa ve boyun bölgesinde kanser ya da radyasyon tedavisi yapılması

Muayenesi

Doktor Randevusuna Hazırlık

Sizi kaygılandıran belirtileriniz varsa doktorunuzdan ya da diş doktorundan randevu alın. Doktorunuz ya da diş hekiminiz ağız kanseri olabileceğinizi hissederse, ağız dokuları ve diş eti hastalıklarında uzmanlaşmış (peridontist) bir diş hekimine ya da kulak, burun, boğaz hastalıkları konusunda uzmanlaşmış (otolarnolojist) bir doktora havale edeceklerdir.

Doktor Randevuları kısa olabileceğinden ve ele alınacak birçok konu olduğundan, randevunuza iyi hazırlanmak önemlidir. İşte, randevunuza hazırlanmanıza yardım edecek bilgiler ve doktorunuzdan neler bekleyebileceğiniz:

Siz ne yapabilirsiniz:

• Randevu öncesi kısıtlamaların farkında olun. Randevuyu alırken, randevuya gitmeden yapmanız gereken bir şey olup olmadığını sorun; örneğin yemek yemeden gitmek gibi. 
• Yaşadığınız bütün semptomları yazın. Buna, randevu almanıza sebep olan konuyla ilgisi yokmuş gibi görünenleri de dahil edin.
• Önemli kişisel bilgilerinizi yazın. Bunlara önemli sıkıntı ve stresleriniz ile hayatınızdaki değişiklikler de dahil olsun.
• Kullandığınız bütün ilaçların bir listesini yapın, aldığınız vitaminler ve destekleri de listeye ekleyin.
• Bir arkadaşınızdan ya da aile bireyinden sizinle birlikte gelmesini isteyin, eğer mümkünse. Bazen bir randevu sırasında size sunulan bilgilerin tamamının akılda tutulması zor olabilir.  Size eşlik eden birisi, sizin unuttuğunuz ya da atladığınız bir şeyi hatırlayabilir.
• Doktora soracağınız soruları da yazın.

Doktorla geçireceğiniz zaman sınırlıdır, bu nedenle sorularınızın bir listesini önceden hazırlamak, birlikte geçirilen zamanı en iyi şekilde kullanmanıza yardım eder. Zamanınızın yetmemesi ihtimaline karşı, sorularınızı en önemliden en az önemliye doğru sıralayın. Ağız kanseri için doktorunuza sorulabilecek temel sorular şunlardır:

• Semptomlarıma ya da sorunlarıma muhtemelen neler sebep oluyor?
• Sorunlarımın ve semptomlarımın diğer olası nedenleri neler olabilir?
• Ne tür testler yapılmasına ihtiyacım var?
•  Sorunum geçici mi, kronik mi?
• Yapılması gereken en iyi şey nedir?
• Sizin önerdiğiniz öncelikli yaklaşıma alternatif yaklaşımlar nelerdir?
• Benim başka şu sorunlarım da var. Bunları birlikte, nasıl en iyi şekilde idare edebilirim?
• Uymam gereken bir kısıtlama var mı?
• Bir uzmana görünmeli miyim? Bunun maliyeti ne olur ve sigortam bunun maliyetini karşılar mı?
• Bana yazdığınız ilacın muadil alternatifi var mı? Maliyeti ne kadar olacak ve sigortaların çoğunluğu bunları karşılar mı?
• Birlikte götürebileceğim herhangi bir broşür ya da yazılı materyal var mı? Hangi web sayfalarını ziyaret etmemi önerirsiniz?
• Daha sonra, tekrar muayeneye gelip gelmemem gerektiğini neler belirleyecek?

Sormak için hazırladığınız soruların yanında, randevunuz sırasında bir şeyi anlamadığınızda, her an soru sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan Neler Bekleyebileceğiniz

Doktorunuz muhtemelen birçok soru soracaktır. Cevaplara hazır olmak, daha sonra konuşmak istediğiniz konulara daha fazla zaman kalmasına olanak sağlayabilir. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Semptomlarınızı yaşamaya ilk ne zaman başladınız.
• Semptomlarınız sürekli mi, zaman zaman mı meydana geliyor?
• Semptomlarınız ne kadar ağır?
• Semptomlarınızı neler iyileştiriyor gibi görünüyor? (eğer varsa)
• Eğer varsa, semptomlarınızı kötüleştiren şeyler nelerdir? 
•  Tütün kullanıyor musunuz, daha önce hiç kullandınız mı?
• Baş ya da boyun bölgenize radyasyon tedavisi aldınız mı?

Bu arada neler yapabilirsiniz

Semptomlarınızı ve belirtilerinizi kötüleştirecek şeyler yapmaktan kaçının. Ağzınızda ağrı varsa, daha fazla tahriş edecek baharatlı gıdalardan kaçının. Ağrı sebebiyle besinleri yemekte zorlanıyorsanız, besleyici destek içecekleri içmeyi göz önünde bulundurun. Bunlar, doktorunuzla ya da dişçinizle görüşene kadar ihtiyacınız olan besinleri size sağlayacaktır.

Testleri

Testler ve Teşhis

Ağız kanserini teşhis etmek için kullanılan işlemler ve testler şunlardır:

• Fiziksel muayene. Doktorunuz ya da dişçiniz, anormallikleri araştırmak için dudaklarınızı ve ağzınızı; tahriş olmuş bölgeleri –yara ve beyaz yamaları (lökoplak). – muayene edecektir
• Test için doku alımı. Eğer şüpheli bir alan bulunduysa, doktorunuz ya da dişçiniz, laboratuar testi için biyopsi adı verilen bir işlemle o bölgeden hücre örnekleri alabilir. Olağan dışı hücreler, bir fırça ile kazınabilir ya da cerrah bıçağı ile kesilerek alınabilir. Laboratuarda hücreler kanser ya da ilerde kanser riskini gösteren öncü kanser değişimleri için analiz edilir.

Ağız kanseri aşamaları
Ağız kanseri teşhis edildikten sonra, doktorunuz kanserin evresini ve genişliğini belirlemek için çalışır. Ağız kanseri evrelerini belirleyecek testler şunlardır:

• Boğazınızı incelemek için dürbün kullanımı. Endoskopi adı verilen işlem sırasında, doktorunuz boğazınızdan aşağıya ışıklı bir dürbün indirerek, kanserinizin ağzınızdan daha öteye yayılıp yayılmadığına ilişkin belirtiler  arar.  
• Görüntüleme testleri. Bir çok görüntüleme testi, kanserin ağzınızdan öteye yayılıp yayılmadığını belirlemeye yardım edebilir. Görüntüleme testleri röntgen (x-ray), bilgisayarlı tomografi (CT) görüntülemesi, manyetik rezonans görüntülemesi (MRI) ve pozitron emisyon tomografisi (PET) görüntülemesi ve diğerleridir. Herkesin her bir teste ihtiyacı yoktur. Doktorunuz, hangi testin sizin durumunuza uygun olduğunu belirleyecektir. 

Ağız kanseri evreleri, Roma rakamı kullanılarak I’den IV. Evreye kadar gösterilir. Birinci evre gibi daha düşük sayılı aşama, bir bölgeye özgü daha küçük kanserin olduğunu gösterir. Daha yüksek bir evre, örneğin IV. evre, daha büyük tümörü veya kanserin baş, boyun ile vücudun diğer bölgelerine yayıldığını gösterir. Kanserinizin evreleri, doktorunuzun, sizin için uygulanacak tedavi seçeneklerini belirlemesine yardım eder. 

Tedavisi

Tedavi ve İlaçlar

Ağız kanseri için tedavi, kanserinizin yeri ve evresi kadar, genel sağlık durumunuz ve sizin kişisel tercihinize bağlıdır. Sadece bir türde tedavi almak isteyebilirsiniz, veya kanser tedavilerinin bir karışımını almak isteyebilirsiniz. Doktorunuzla seçenekleri tartışın. 

Ameliyat
Ağız kanseri için ameliyatlar şunları içerebilir:

     .  Tümörü almak için yapılan ameliyat. Cerrahınız tümörü ve onu saran, sınırdaki sağlıklı dokuları keserek alabilir. Daha küçük kanserler, küçük ameliyatlarla alınabilir. Daha büyük tümörler ise daha kapsamlı işlemler gerektirebilir. Örneğin, daha büyük bir tümörü almak, çene kemiğinizin bir bölümünün yada dilinizin bir kısmının da alınmasını kapsayabilir.

• Boyuna yayılan kanseri almak için yapılan ameliyat. Eğer kanser hücreleri boynunuzdaki lenf nodüllerine yayıldıysa, cerrahınız boyundaki kanserli lenf nodüllerinin ve onlara bağlı dokuların alınmasını içeren bir prosedür önerebilir (boyun diseksionu).
• Ağzın eski haline getirilmesi ameliyatı. Kanserinizi almak için yapılan ameliyatın ardından, cerrahınız yüzünüzün görünüşünü düzeltmek ya da konuşma ve yeme kabiliyetlerinizi yeniden kazanmanız için, eski haline getirme (rekonstrüktif ) ameliyatı önerebilir. Cerrahınız yüzünüzü yeniden şekillendirmek için, vücudunuzun başka bölgelerinden deri, kas ve kemik nakli aşıları yapabilir. Diş implantları da doğal dişlerinizin yerine konulabilir.

Ameliyat kanama ve enfeksiyon riski taşır. Ağız kanseri için yapılan ameliyat, çoğunlukla konuşma, yeme ve yutma becerilerinizi olduğu kadar, yüzünüzün görüntüsünü de etkiler. Doktorunuz sizi,  bu değişikliklerle başa çıkabilmenize yardım edebilecek bir uzmana yönlendirebilir.

Radyasyon terapisi

Radyasyon terapisi kanser hücrelerini öldürmek için, x-ray gibi yüksek güçlü enerji ışınları kullanır. Radyasyon terapisi vücudunuzun dışındaki bir makineden alınabilir, (External radiation beam), yada kanserinize yakın bölgeye yerleştirilen radyoaktif kaynak ve kablolardan verilebilir (brakiterapi).

Eğer ağız kanseri erken evrede teşhis edilmişse radyasyon terapisi aldığınız tek tedavi olabilir. Radyasyon tedavisi ayrıca, ameliyat öncesi ve ameliyat sonrasında da kullanılabilir. Diğer durumlarda, radyasyon tedavisi kemoterapi ile birlikte kullanılabilir. Bu karışım radyasyon tedavisinin etkinliğini artırır, ancak yaşayabileceğiniz yan etkileri de arttırır. Ağız kanserinin ilerlemiş vakalarında, radyasyon terapisi, kanserin yol açtığı ağrı gibi belirti ve semptomları hafifletmeye yardım edebilir.

Radyasyon terapisinin ağzınıza yaptığı yan etkiler; ağız kuruluğu, diş çürümesi, ağız yaraları, dişeti kanaması, çene katılaşması, yorgunluk ve yanık benzeri, kırmızı cilt reaksiyonlarıdır.

Kemoterapi

• ·         Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için kimyasallar kullanır
• ·         Kemoterapi ilaçları yalnız başlarına veya diğer ilaçlarla birlikte ya da diğer kanser tedavileriyle birlikte verilebilir
• ·         Kemoterapi radyasyon tedavisinin etkinliğini arttırır, bu nedenle çoğunlukla ikisi birlikte uygulanır.
• ·         Kemoterapinin yan etkileri, hangi ilacı aldığınıza bağlıdır. Yaygın yan etkileri mide bulantısı, kusma ve saç dökülmesidir.  

 Hedeflenmiş ilaç tedavisi

Ağız kanserinin hedeflenmiş ilaç tedavisi, kanser hücrelerinin büyümelerini destekleyen belli yönlerinin değiştirilmesidir. Cetuximab’ın, belli durumlardaki boyun ve baş kanserlerinin tedavisinde kullanılması onaylanmıştır. Cetuximab, sağlıklı hücrelerin bir çoğunda bulunan bir proteinin etkinliğini durdurur, ancak bu protein belli kanser türlerinde daha yaygındır.

Diğer hedeflenmiş ilaçlar, klinik deneylerde çalışılmaktadır. Hedeflenmiş ilaçlar, kemoterapi ya da radyasyon terapisi ile birlikte kullanılabilir.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı ve Ev Çareleri

Tütün kullanımını bırakın
Ağız kanseri, sigara, pipo, puro, tütün çiğnemek ve tütün çekmek dahil, tütün kullanımıyla yakından ilişkilidir. Ağız kanseri teşhisi konulan herkes tütün kullanıcısı değildir. Ama eğer kullanıyorsanız, şu an bırakma zamanıdır, çünkü:

• Tütün kullanımı tedavinizin etkinliğini azaltır
• Tütün kullanımı, ameliyattan sonra vücudunuzun iyileşmesini zorlaştırır
• Tütün kullanımı gelecekte başka kanserlere yakalanma riskinizi arttırır

Sigarayı ya da tütün çiğnemeyi bırakmak çok zor olabilir. Ancak kanser teşhisi gibi stresli bir durumla başa çıkmaya çalışmak da, bir o kadar çok zordur. Doktorunuz, sigarayı bırakmanız için ilaçlar, nikotin takviyesi yapan ürünler ve danışmalık gibi tüm seçeneklerinizi sizinle tartışabilir.

Alkolü bırakın

Alkol kullanımı özellikle tütün kullanımıyla birlikte olursa ağız kanseri riskini çok büyük oranda arttırır. Eğer alkol kullanıyorsanız, şimdi bırakın. Bu ikinci bir kanser riskinizi azaltabilir. İçkiyi bırakmak ayrıca, ağız kanseri tedavinizi daha iyi tolare etmenize de yardım edebilir.

Alternatif Tıp

Hiçbir tamamlayıcı ya da alternatif tedavi, ağız kanserini tedavi edemez. Ama tamamlayıcı veya alternatif tıp tedavileri ağız kanseriyle ve kanser tedavisinin yan etkileriyle başa çıkmanıza yardımcı olabilir.   

Yorgunluk için alternatif tedaviler:

Kanser tedavisi için radyasyon terapisi alan birçok insan yorgunluk yaşar. Doktorunuz yorgunluğun altında yatan sebebi tedavi edebilir ama tedavilere rağmen yıpranmışlık hissiniz devam edebilir. Tamamlayıcı terapiler yorgunlukla baş etmenize yardım edebilir. Doktorunuza şunları denemeyi sorun:

• Egzersiz. Haftanın çoğu günü 30 dakika hafif egzersiz yapmaya çalışın. Orta düzeyde egzersizler, örneğin tempolu yürüyüş, kanser tedavisi süresince ve sonrasında yorgunluğu azaltır. Egzersize başlamadan önce, sizin için güvenli olduğundan emin olmak için doktorunuzla konuşun.
• Akupunktur. Akupunktur, birçok ince iğnenin, vücudunuzun belli noktalarındaki derinize batırılması işlemini kapsar. Akupunktur, sertifikalı bir uygulayıcı tarafından yapıldığında güvenlidir ama sizin için iyi olduğundan emin olmak için önce doktorunuzla gözden geçirin. Doktorunuzdan bulunduğunuz bölgede gidebileceğiniz bir uygulayıcı tavsiye etmesini isteyin.
• Masaj. Masaj sırasında, masaj terapisti ellerini kullanarak, cildinize ve kaslarınıza basınç uygular. Bazı masaj terapistleri, kanser hasalarıyla çalışmak için özel olarak eğitilmişlerdir. Doktorunuza, bulunduğunuz bölgede size hizmet verebilecek bir masaj terapisti sorun.
• Rahatlama. Kendinizi rahatlamış hissedeceğiniz aktiviteler, rahatsızlığınızla baş etmenize yardım edebilir. Müzik dinlemeyi ve bir yayına yazı yazmayı deneyin.

Mücadele ve Destek

Doktorunuzla ağız kanseri tedavi seçeneklerini tartışırken, kendinizi bunalmış hissedebilirsiniz. Yeni teşhis ile uzlaşmaya çalışırken, ayrıca da tedavi kararı vermenin baskısını yaşadığınız, kafa karıştıran bir zaman olabilir. Yapabileceklerinizle ilgili kontrolü ele alarak, belirsizliklerin üstesinden gelin. Örneğin şunları yapmaya çalışın:

• Tedavi seçeneğinizi belirlemek için ağız kanseri hakkında yeterli bilgi edinin. Gelecek randevunuzda doktorunuza soracağınız soruları yazın. Yanınızda bir kayıt cihazı ya da not tutmanıza yardım etmesi için bir arkadaş götürün. Doktorunuzdan kitaplar veya başvurabileceğiniz web sitelerini isteyin.  Kanseriniz ve tedavi seçenekleriniz hakkında ne kadar çok bilginiz olursa, tedavi kararlarınızı verirken o kadar daha çok emin olursunuz.
• Ağız kanserini yenerek hayatta kalanlarla konuşun. Yaşamınızda neler olduğunu anlayacak insanlarla bağlantı kurun. Doktorunuzdan bulunduğunuz bölgedeki kanser hastaları için destek gruplarını sorun.
• Kendinize zaman ayırın. Her gün kendinize bir zaman tahsis edin. Bu zamanı zihninizden kanserinizi çıkarmak için kullanın ve sizi ne mutlu ediyorsa onu yapın. Testlerle ve görüntülemelerle dolu bir günün ortasında kısa bile olsa rahatlamak, mücadelenize yardım eder.
• Aile ve arkadaşlarınızla yakınlığı koruyun. Arkadaşlar ve aileler, tedaviniz süresince hem duygusal hem de pratik yaşamda destek sunarlar. Aileniz ve arkadaşlarınız muhtemelen, sizin için ne yapabileceklerini soracaklardır. Onların önerilerini kabul edin. Onlardan yardım istemenin yollarını düşünün. Bir arkadaşınızdan ya da ailenizden haftada bir kez sizin için yemek hazırlamasını istemeyi veya aileden birisine, konuşmaya ihtiyacınız olduğunda yanınızda olmasını istemeyi düşünün.

Önleme

Önleme

Ağız kanserinden korunmanın kanıtlanmış bir yolu yoktur. Ancak, eğer aşağıdakileri yaparsanız ağız kanseri riskinizi azaltabilirsiniz.

• Tütün kullanmayı bırakın ya da başlamayın. Eğer tütün kullanıyorsanız bırakın. Eğer kullanmıyorsanız başlamayın. Dumanı çekilerek veya  çiğneyerek olsun, tütün kullanmak, ağzınızdaki hücreleri tehlikeli kanser yapıcı kimyasallara maruz bırakır.
• Eğer hiç değilse bile, az alkol tüketin. Sürekli fazla alkol tüketmek ağzınızdaki hücreleri tahrip edebilir ve onları ağız kanserine karşı dayanıksız hale getirir. Eğer alkol almayı seçtinizse, kendinizi, eğer kadınsanız günde bir, erkekseniz günde iki kadehle sınırlayın. 
• Çeşitli sebze ve meyveler yiyin. Sebze ve meyveden zengin bir diyet seçin. Meyve ve sebzelerde bulunan antioksidanlar ağız kanseri riskinizi azaltmaya yardım edebilir.
• Dudaklarınızı aşırı güneşe maruz kalmaktan koruyun. Cildinizi ve dudaklarınızı, mümkün olduğunca gölgede tutarak güneşten koruyun. Ağzınız dahil yüzünüzü etkin şekilde gölgeleyecek geniş kenarlı şapka giyin. Günlük olarak aldığınız güneşten korunma önlemlerinizin bir parçası olarak, güneş koruyuculu dudak ürünleri kullanın.
• Diş doktorunuza düzenli olarak görünün. Rutin diş muayenelerinin bir parçası olarak, doktorunuzdan ağız kanseri ya da kanser öncüsü gösterge olabilecek anormal bölgeler için, ağzınızın tamamını incelemesini isteyin.