Yumurtalıklar alt karın boşluğunda, rahmin yanlarında bulunan organlar.  Kadınların anne olmasını sağlayan hücreler olan yumurtalar bu organlarda depolanıyor. Ayrıca yumurtalıklardan salgılanan hormonlar da, adet düzenini sağlıyor. Aslında sık karşılaşılan bir sorun olanYumurtalık kistleriiçi genellikle sıvı dolu yapılardır. Hemen hemen her kadında hayatının bir döneminde yumurtalıklarında kist saptanabilir. Bu kistler genellikle bulgu vermezler ve tedavi dahi gerektirmezler. Ancak bazen kistlerin içerdikleri hücre türüne bağlı olarak hormon veya benzeri maddeler salgılayabilir ve bazı şikayet ve bulgulara sebep olabilirler. Çok nadiren yumurtalık kistleri kötü huylu hücreleri de barındırabilir. Kısacası kist diyip boş vermemek gerekir.

Kistlerde en sık rastlanan şikayetler kasık ağrısı, cinsel ilişkide ağrı, karında dolgunluk ve basınç hissi ve adet düzensizlikleridir. Kistin sapı etrafında dönmesi ( torsiyon) ya da patlaması durumunda ise çok şiddetli karın ve kasık ağrısı ortaya çıkabilir. Basit kistlerin en sık nedeni hormonal düzensizliklerdir. Normalde her adet döneminde yumurtalıklarda zaten boyutları 2-2,5 cm'ye kadar ulaşabilen folikül adını verdiğimiz bir basit kistçik oluşur. Sonra bunun çatlaması ile yumurtlama gerçekleşir. Ancak hormonal düzensizliklerde bu yumurta taşıyan sıvı dolu kesecik ya çatlamaz ve sabit kalır ya da büyümeye devam ederekkist şekline dönüşür. Bunlar genellikle tek taraflıdır ve eğer çok fazla büyümezlerse ağrıya neden olmaz ve sıklıkla da kendi kendine kaybolurlar. Yine kistlerin en sık sebeplerinden birisi de psikolojiktir ve aşırı stres de hormonal dengesizlik yaratarak kist oluşumuna yol açabilir.

Eğer kistler 5-6’cm’nin üstüne çıkarlar ise bazı riskler artmış demektir. Ayrıca kistlerin çapları büyüdükçe ve ultrason ile diğer bazı özellikleri de gösteriyorlarsa (her iki yumurtalıkta birden kist görülmesi, çeperinin kalın olması, içersinde katı yapıların izlenmesi, kistin dışına taşan düzensiz yapıların olması, içersinde farklı bölmelerin olması, karın içersinde sıvı toplanması vs. gibi) bu kistlerin kötü huylu olma olasılıkları da arttığından tanının netleşmesi gerekir ve müdahale edilmelerinde fayda vardır. Hekiminiz muayene sonunda bu olasılıktan size bahsedecektir. Eğer müdahele gerekiyorsa operasyonun tipi genellikle laparoskopi şeklinde yapılmaktadır. Böylelikle karın katları kesilmediğinden kişi evine ve işine kısa sürede dönebilecek ve ameliyat sonrası şikayetleri de daha az düzeyde olacaktır. Eğer kistin kötü huylu olma olasılığı belirgin olarak yüksekse o zaman hekim açık operasyonu da tercih edebilir. 

Basit kistlerin dışında özel bazı kistler de vardır. Endometriyozis hastalığı seyrinde gelişen çikolata kistleri ve yine iyi huylu bir tümör olan dermoid kistler de sık görülen kistlerdendir. Çukulata kistlerinin altında yatan sebep olan endometriyosis hastalığının cinsel organlar ile komşu organlar arasında yapışıklıklara neden olabilmeleri de ayrı bir sorundur.Dermoid kist ise çıkarılması nispeten zor bir kisttir ve bazı durumlarda tüm yumurtalık dokusuna yayılım gösterdiklerinden sağlam doku bulunması zor olabilir ve nadiren de olsa kistle beraber yumurtalık dokusunun da çıkarılması gerekebilir.

Çapları 5-6 cm’den küçük olan ve yukarıda bahsedilen özellikleri taşımayan kist veya kistlerin varlığında hekiminiz genellikle doğum kontrol hapı gibi yumurtalıkları baskılayıcı bir tedavi ile kistin küçülüp küçülmediğini  takip edecektir. Eğer küçülme yok ise müdahale kararı tekrar gözden geçirilir. Ayrıca ultrasonografinin yanında tümör belirteçleri denilen kan tahlilleri de kistin doğası hakkında bilgi verebilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki bu belirteçler sadece kötü huylu hastalıklarda değil birçok basit olayda da yükselebilir. Ama özellikle düşük çıkmaları hekimi daha olumlu düşünmeye sevk edecektir.  

En iyisi tüm bu detayları hekiminize bırakmanız ve daha ciddi sorunlarla karşılaşmamak için hekiminizi düzenli aralıklarla ziyaret etmeniz. Unutmayın ki hiç bir şikayetiniz olmasa da sadece yılda bir kez jinekoloğunuza mutlaka gitmelisiniz. 

Sağlıcakla..

Doç. Dr. Selman Laçin 

Medicana International İstanbul Hastanesi