Edinilmiş Bağışıklık Eksikliği Sendromu (AIDS) olan kişiler, gıdalarla da bulaşabilen pek çok hastalık yapıcı mikroorganizma ve virüse karşı daha hassastır. Sağlıklı insanlarla karşılaştırıldığında ciddi bir hastalığa yakalanma ve ölme riskleri çok daha yüksektir. Bu hastalığa sahip kişilerin, besinlere dokunurken ve yemek yaparken daha da dikkatli olmaları gerekir. Burada sunulan tavsiyeler, gıdayla bulaşan bakteriyel hastalıklardan korunmak için hazırlanmıştır.

Bakteriler, AIDS Hastaları İçin Neden Bir Tehdittir?

HIV virüsü vücudun bağışıklık sistemine zarar verdiğinde, kişi gıda ile bulaşan bakteri ve diğer patojenlere (hastalık yapıcı mikroorganizma) karşı daha hassas bir hale gelir. Örneğin, akciğerlerdeki bir bakteriyel enfeksiyon nedeniyle oluşan zatürree herkeste görülebilir, ama AIDS''li kişilerde bu oran çok daha yüksektir. Buna ek olarak, zatürreye yakalanan AIDS''li bir kişi hastalığı çok daha ağır geçirir ve bu nedenle çok daha tehlikelidir.

AIDS Hastalarının Gıda ile Bulaşan Hangi Tür Bakterilere Özellikle Dikkat Etmeleri Gerekir?

Bazı hastalık türlerine, gıdaların üstünde üreyen bakteriler neden olur. Bu bakteriler, yiyecekler doğru bir şekilde işlenmediklerinde ya da az pişirildiklerinde, insanlara bulaşabilir. Başka birçok enfeksiyon türünde olduğu gibi AIDS olan kişilerin ciddi bir hastalığa yakalanma ve bu hastalıklardan ölme riskleri çok daha yüksektir. AIDS olan kişilerin özellikle dikkat etmesi gereken üç bakteri türü vardır: Salmonella, Kampilobakter jejunit ve Listeriya monositojenler.

Gıdayla bulaşan hastalıklara en çok neden olan bakteri, Salmonella bakterisidir. Bu bakterilere genelde çiğ ve az pişirilmiş etlerde ve yumurtalarda (hatta daha kırılmadan) rastlanılır. Salmonelloz herkeste görülebilir ama AIDS olan kişilerde neredeyse 100 kat daha sık görülür. Ayrıca, AIDS olan kişilerde görülen Salmonella enfeksiyonlarının tedavisi çok zordur ve daha ciddi yan hastalıklara neden olma olasılığı da daha yüksektir.
Kampilobakter Jejunit hastalığına neden olan bakteri de gıdalarda görülebilir, özellikle de kümes hayvanları ürünlerinde. AIDS olan kişiler, hastalığa, sağlıklı insanlardan 35 kat daha sık yakalanır. Çoğu insan, kümes hayvanları ürünlerini yanlış bir şekilde hazırlayıp pişirerek gıda zehirlenmesinin bu türüne yakalanıyor. Çiğ süt ve kirlenmiş su da Kampilobakter enfeksiyonlarına neden olabiliyor.

Birçok gıdada rastlayabileceğimiz Listeriya monositojenler ise Listeriyoz hastalığına neden olur. AIDS olan kişilerde, Listeriya enfeksiyonları çok daha sık görülür. AIDS olan kişilerdeki Listeriya genelde çok daha ciddidir ve çoğu zaman ölümle sonuçlanır. Listeriya monositojenler, pastörize edilmemiş yumuşak peynirlerin ve sosisli gibi bazı hazır yiyeceklerin dahil olduğu gıdalardan bulaşabilir.

AIDS Hastaları, Gıda İle Bulaşan Hastalıklardan Nasıl Korunabilirler?

Yiyeceklerin satın alınmalarından tüketilmelerine kadar tüm aşamalarda dikkatli olunmalıdır. Dikkat edilmesi gereken en önemli noktalar; kolay bozulan besinleri marketten eve derhal getirmek, hemen güvenli bir şekilde depolamak, bakteri ve diğer patojenleri öldürmek için pişirmek ve kalan yemekleri derhal buzdolabına kaldırmak olabilir.

Kolay Bozulan Gıdaları Satın Alırken Nelere Dikkat Edilmeli?

Kolay bozulan çiğ ve pişirilmiş gıdaları satın alırken uygun bir ısıda saklandıklarından emin olun. Soğutma sistemi olmayan vitrinlerde satılan ve kolayca bozulabilecek gıdalardan uzak durun. Keza parçalanmış ya da yırtık paketlerden uzak durmakta fayda vardır. Çapraz bulaşmaya yol açmamak için çiğ et ve tavuk ürünlerini naylon paketlere koyarak et suyunun, çiğ yenen marul ve meyve gibi gıdalara bulaşmasını engellemiş olursunuz. Buzdolabında saklanan ya da dondurulmuş olan gıdaları alışveriş sepetine en son ekleyin ve derhal eve götürün.

Hazır Gıdalar

Hazır yemek bölümünden yemek satın alırken, görevli kişinin çiğ gıdalara dokunduktan sonra pişirilmiş gıdalara dokunurken ellerini yıkadığından ya da yeni plastik eldivenler kullandığından emin olun. Çiğ gıdalarla temas eden ya da aynı kap içinde sunulan pişirilmiş hazır yiyecekleri satın almayın. Hazır yiyeceklerin oluşturduğu sağlık riski nispeten daha düşük olsa da risk grubunda olanlar bu yiyeceklerden uzak durmayı ya da tekrar ısıtarak yemeyi tercih edebilir.

Raf Ömrü Uzun Olan Gıdalar

Darbe almış, sızdıran ya da şişmiş konserve kutularıyla çatlak cam kavanozları ya da paketi parçalanmış gıdaları satın almayın. Güvenlik mühürlerine dokunulmamış olmalıdır. Metal kapakların güvenlik kolları aşağıda olmalı ve itildiğinde hareket etmemeli ya da "klik" diye bir ses çıkarmamalıdır.

Son kullanma tarihi geçmiş ürünleri de asla kullanmayın! En yüksek seviyede kalite ve güvenlik sağlamak için ürün etiketi üstünde bulunan hazırlama ve işleme talimatlarına uyun.

Gıdaların Evde Saklanması

Kolay bozulan gıdaları eve getirdikten sonra derhal buzdolabına ya da derin dondurucuya koyun. Buzdolabının 4,5 derece ya da daha altında; derin dondurucunun ise -18 derece seviyesinde soğutma yaptığından emin olmak için bir termometre kullanın.

Buzdolabında. Buzu çözülen et ve tavuk sularının diğer gıdalar üstüne damlamadığından emin olun. Yumurtaları buzdolabı kapağına yerleştirmeyin, kendi karton kutuları içinde muhafaza edin. Buzdolabını temiz tutun. Kıymayı, tavuk etini ve balığı en fazla 1 ya da 2 gün; diğer kırmızı etleri ise en fazla 3-5 gün saklayın. Pişirdikten sonra 3-4 gün içinde tüketin ya da daha uzun saklamak için derin dondurucuda muhafaza edin.

Derin dondurucuda. Sürekli olarak -18 derecede saklanan ürünler her zaman güvenlidirler. Sadece kalitelerinden ödün verirler. Dondurulmuş bir ürünün son kullanma tarihinin geçmesinin bir önemi yoktur. Dondurmak, gıdaların hem bozulmasını hem de gıdayla bulaşan hastalık yapıcı mikroorganizmaların üremesini engelleyerek gıdaların güvenli bir şekilde saklanmasını sağlar. Buzu çözülen gıdalardaki mikroplar tekrar aktive olduğundan, buzları çözülen gıdaları kolay bozulan gıdalar olarak görmek gerekir.

Kilerde. Konserveleri ve diğer uzun ömürlü gıdaları serin ve kuru bir yerde saklayın. Hiçbir zaman fırının üstüne, lavabonun altına, nemli bir garaj ya da bodrum katına ya da yüksek ya da düşük sıcaklık aralıklarının olduğu yerlere koymayın. Domates ve meyve gibi yüksek asitli gıdaları en fazla 18 ay saklayın; et ve sebze gibi düşük asitli gıdaları ise 2 ila 5 yıl arasında saklayabilirsiniz.

Gıdaların Evde İşlenmesi

Gıdaların evde doğru bir şekilde hazırlanmaması ya da işlenmemesi, gıdayla bulaşan hastalıklara neden olabilir. Çiğ et, tavuk ya da balıkla temas eden mutfak eşyalarını, konserve açacaklarını ve tezgahı, kullanımın öncesinde ve sonrasında sıcak sabunlu su ile temizleyin. Mutfak havlularını ve örtülerini sık sık çamaşır makinesinde sıcak suyla yıkayın. Yemeklere dokunmadan ve dokunduktan, tuvalete gittikten, bebeğinizin altını değiştirdikten ya da ev hayvanlarına dokunduktan sonra ellerinizi sıcak sabunlu suyla yıkayın.

Dışarıda Yemek Yemek

Gıda ile bulaşan hastalıklar en çok restoranlardaki gıdalardan, sıcak yemeklerin paket halinde satıldığı yerlerdeki gıdalardan ve hazır gıdalardan bulaşır. Risk grubunda olan kişiler dışarıda yemek yerken, evde yiyecekleri şekilde yememelidirler. Dışarıda yenen et, tavuk ve balık iyi pişirilmiş olmalıdır; yemekler az pişirilmiş ise geri gönderilmelidir.

Doğrama Tahtaları

Araştırmalara göre plastik, mermer, dayanıklı cam ve piroseramik gibi gözeneksiz yüzeyler tahtadan daha kolay temizleniyor. Tahta yüzeyi gözenekli olarak görülür.

Tahta olsun ya da gözeneksiz bir yüzey olsun, tercih ettiğiniz doğrama tahtasının yanı sıra, taze ürünler için başka çiğ et, tavuk ve deniz ürünleri içinse başka bir doğrama tahtası kullanmaya çalışın. Böylelikle çiğ et, tavuk ve deniz ürünleri için kullanılan doğrama tahtasındaki bakterilerin, pişirilmesi gerekmeyen diğer gıdalara bulaşması engellenmiş olur.

Doğrama tahtalarının temiz tutulmaları önemlidir. Sıcak sabunlu suyla ya da bulaşık makinesinde yıkanmalıdırlar. Masif sert ağaçtan yapılmış olan doğrama tahtalarını güvenli bir şekilde bulaşık makinesine koyabilirsiniz; fakat tahtayla kaplanmış olan doğrama tahtaları bulaşık makinesine koyulmamalıdır.

Doğrama tahtanızı iyice yıkadıktan sonra, 1 çorba kaşığı kokusuz sıvı klorlu beyazlatıcıyı 4 litre suyla karıştırarak dezenfekte edin. Çok kullanılmış ya da temizlenmesi zor yarıkların oluştuğu her tür doğrama tahtası atılmalıdır.

Gıdaların Güvenli Bir Şekilde Pişirilmesi

Çiğ ya da az pişirilmiş et, tavuk, balık ya da yumurta tüketmeyin. AIDS olan kişiler için, gıdaların iç sıcaklıklarının güvenli bir seviyeye geldiğini gösteren gıda termometresi kullanmak çok önemlidir.

Gıdaları aşağıda belirtilen ve bir gıda termometresi ile ölçülen en düşük iç sıcaklık seviyelerine ulaşana kadar pişirin:

• Sığır, dana ve kuzu bifteği, kavurması ve pirzolası en az 63 dereceye kadar pişirilebilir.
• Tüm domuz eti parçaları en az 71 derecede.
• Sığır, dana ve kuzu kıyması en az 71 derecede.
• Yumurtalı yemekler, güveç en az 71 derecede.
• Artan yemekler en az 74 derecede.
• İçi doldurulmuş tavuk tavsiye edilmez. Dolgu maddesini ayrıca en az 74 dereceye kadar pişirin.
• Tüm tavuk ürünlerinin iç sıcaklığı en az 74 dereceyi bulmalıdır.

Yemekleri mikrodalga fırında tekrar ısıtırken üstünü kapayın ve bir ya da birkaç kere karıştırın, ayrıca bir gıda termometresi ile yemeğin farklı noktalarındaki sıcaklığı kontrol edin.

Artan Yemeklerin Güvenli Kullanımı

Bakteriler "tehlikeli bölge" olarak ta bilinen 4,5  (tavsiye edilen buzdolabı sıcaklığı) ila 60 derece arasında hızlı bir şekilde üremeye başlarlar. Bu yüzden oda sıcaklığında bırakılan gıdalar üstündeki bakteriler birkaç saat içinde tehlikeli bir seviyeye ulaşırlar. Artan yemekleri buz dolabında en az 4,5 derecede saklayın ya da mümkün olduğunca hızlı bir şekilde dondurun. Kolay bozulan gıdaları hiçbir zaman 2 saatten, ortam sıcaklığı 32 derecenin üstünde ise 1 saatten daha uzun bir süre buzdolabının dışında bekletmeyin.

Artan yemekleri derin olmayan kaplara bölüştürün. Böylelikle daha hızlı ve dengeli bir soğutma elde edilir. Üstlerini hava geçirmeyen kapaklarla örtün ya da bir naylon paket veya alüminyum folyo ile sarın. Artan yemekleri en geç 3-4 gün içinde tüketin.

Artan Yemeklerin Güvenli Bir Şekilde Isıtılması

Gıdalar güvenli bir şekilde pişirilmiş olsalar bile havadaki ya da insanların ellerindeki bakteriler artan yemeklere bulaşabilir. Artan yemekleri her zaman normal bir şekilde, mikrodalga fırında ya da fırında iyice ısıtın. Yemekleri mikrodalga fırında tekrar ısıtırken, ısıtılma esnasında gıdaların üstünü kapayın ve bir ya da birkaç kere karıştırın. Tümünün en az 74 dereceye vardığından emin olmak için her zaman tekrar ısıtılan gıdaların birkaç yerini, gıda termometresi ile ölçün. Yemek buhar çıkacak kadar sıcak olmalıdır.

Yurtdışında Seyahat Ederken

AIDS olan kişiler yurtdışında seyahat ederken bazı ek önlemler almalıdırlar. Tüm suları kaynatın. Sadece kutulanmış ya da karbonatlı içecekler için ya da kaynatılmış su ile yapılan soğuk içecek ve dondurma tüketin. Pişirilmemiş sebze ve salatalardan uzak durun. Meyvelerin tümü soyularak tüketilmelidir. Tüm gıdalar iyice pişirilmeli ve sıcakken tüketilmelidir.