• İçindekiler
• Nedir
• Sebepler
• Belirtiler
• Risk Faktörleri
• Testler
• Tedavi
• Önleme

Nedir

Nedir?

Assit, karın boşluğunda genellikle açık sarı ve berrak serum sıvının toplanmasıdır. Karın boşluğu göğüs boşluğun altındadır ve ondan diyaframla ayrılır. Assit sıvısının karaciğer hastalığı, kanserler, konjestif kalp yetmezliği veya böbrek yetmezliği gibi birçok nedeni bulunabilir.

Sebepler

Sebepler

En yaygın assit nedeni, ilerlemiş karaciğer hastalığı veya sirozdur. Assit rahatsızlığının yaklaşık %80’inin nedeninin siroza bağlı olduğu düşünülmektedir. Assiti ortaya çıkaran mekanizma tam olarak anlaşılmamış olsa da, karaciğer kan akışında artan tansiyondan şüpheleniliyor. Temel prensip vücudun başka yerlerinde ortaya çıkan ödem oluşumuna benzer. Dolaşım içi (yüksek basınç sistemi) ile dışarıdaki (örneğin karın boşluğundaki) basınç (alçak basınç) dengesizliği gibi. 

Tuz ve su birikmesi gibi diğer faktörler de assite katkıda bulunabilir. Assit oluşumu kanda belli bir sıvı hacmi kaybına neden olduğu için karaciğerdeki sensorlar dolaşımda olan kan miktarını olduğundan az algılayabilir. Bu durumda böbreklere, kaybolan hacmi telafi etmesi için daha fazla su ve tuz alma sinyali gönderilir.

Assitin diğer sebepleri arasında vücutta genel su tutulumuna neden olan ilerlemiş böbrek yetersizliğiyle doğuştan kalp yetersizliği bulunur.

Nadir durumlarda organa kan girişindeki tansiyon, giriş damarının içindeki veya dışındaki bir engelden kaynaklanabilir, bu durumda siroza bağlı olmayan bir kapı yüksek tansiyonu oluşur. Karın boşluğunda bulunan organların kapı damarlarına dışarıdan baskı yapan bir tümör veya kapı damarlarını tıkayan bir kan pıhtı oluşumu buna örnektir.

Kötücül assit denilen ve kanserlerin sonucu olan assit oluşumları da vardır. Bu tür asitler karın boşluğunda bulunan organlarda ilerlemiş bir kanser belirtisidir. Örneğin kalın bağırsak kanseri, pankreas kanseri, mide kanseri, meme kanseri, lenfoma, akciğer kanseri veya yumurtalık kanseri. 

Kronik (uzun dönemli) pankreas iltihabı yaşayan insanlarda pankreas asitleri görülebilir. Kronik pankreas iltihabının en yaygın nedeni uzun süreli alkol istismarıdır. Pankreas kökenli asitlere ayrıca akut pankreas iltihabı veya pankreasa gelen darbeler de neden olabilir.

Belirtiler

Belirtiler

Assit hafifse (yetişkinlerde 100 ile 400 ml’den azsa) herhangi bir assit belirtisi görülmeyebilir. Daha fazla sıvı birikince bu artan sıvının yarattığı çıkıntı görülür. Karın ağrısı, rahatsızlık, şişkinlik gibi belirtiler ortaya çıkar. Diyaframda artan basınca bağlı olarak veya sıvının diyafram boyunca hareket etmesinden kaynaklı nefes sığlığı da oluşabilir. Bu ikincisi plevral efüzyona (akciğerler etrafında sıvı birikmesine) neden olabilir. Assit kaynaklı, kozmetik şekil bozukluğuna neden olan büyük bir karın da bazı hastaların önemli bir derdidir.

Assit konusunda doktoru ne zaman aramalıyım?

Assiti olan insanlar uzmanları veya doktorları tarafından düzenli takip edilmelidir. Mide bağırsak hastalıklarında uzman gastroenterologlarla karaciğer uzmanları hepatologlar assit hastalarına bakarlar. Assit’in altta yatan sebeplerine bağlı, başka doktorlar da tedaviye dahil olabilir. Uzmanlar genellikle assitin artması durumunda önce aile hekimlerine başvurulmasını tavsiye ederler. Eğer assit nefes darlığı, karınsal rahatsızlıklar, yürümek gibi normal günlük aktiviteleri zorlaştıran belirtiler gösterirse, aile hekimine haber verilmelidir. 

Risk Faktörleri

Risk faktörleri

Assitin en yaygın nedeni karaciğer sirozudur. Assite ve siroza neden olan birçok risk faktörü aynıdır. En yaygın risk faktörleri arasında, hepatit B, hepatit C ve uzun süreli alkol istismarı bulunur. Diğer potansiyel risk faktörleri hastalığın altında yatabilecek doğuştan kalp yetmezliği, habis tümörler veya böbrek hastalığıdır. 

Testler

Testler

Assit başka hastalıkların belirgin olmayan işaretlerinden biri kabul edildiği için fiziksel muayene dışında, altta yatan diğer olası nedenleri bulmak için ayrıntılı medikal geçmişe bakılır. Assit sıvısı 500 ml’nin üzerindeyse, karnı inceleyen doktorun sıvı dalgalanmaları fark etmesiyle teşhis edilebilir. Daha küçük miktarlardaki sıvı birikimleri karın ultrasonuyla tespit edilebilir. Assit nadiren başka hastalıklar için yapılan CT taraması veya ultrasonlar sırasında keşfedilir.

Kişide assit gelişiminin nedenlerini anlama gerekliliğinden dolayı altta yatan hastalıkların teşhisi çok önemlidir. Tıbbi geçmiş altta yatan hastalıklara ipucu sağlar ve doktor genelde daha önce karaciğer hastalığı, virüse bağlı hepatit enfeksiyonuyla alkol istismarı, ailede karaciğer hastalığı, kalp yetmezliği, kanser geçmişi veya eskiden kullanılan ilaçlar gibi diğer risk faktörlerine dair sorular sorar.

Kan taramaları assitin nedenini belirlemede önemli bir rol oynar. Eksiksiz bir metabolik panel karaciğer zedelenmesini, böbreğin ve karaciğerin durumunu, elektrolit seviyelerini tespit eder. Ayrıca altta yatan sebepleri anlamada tam kan sayımı da önemli ipuçları sağlar. Pıhtılaşma panel anormallikleri karaciğer disfonksiyonu veya pıhtılaşma proteinleri üretimi yetersizliği nedeniyle anormal çıkabilir.

Bazen assitin olası nedeni tıbbi geçmiş, muayene ve laboratuar verilerinin ve görüntülü taramaların değerlendirilmesi sonucunda bulunamaz. Bu durumda teşhise veri oluşturmak için karın içindeki sıvının incelenmesi gerekebilir. Parasentez denilen bu işlem eğitimli doktorlar tarafından gerçekleştirilir. Bu işlemde karını bir kısmı sterilize edilir ve ultrason yardımıyla karın boşluğunda bir iğne batırılarak analiz edilmek üzere sıvı çekilir.

Teşhis için küçük miktar (örneğin 20 cc) sıvı yeterli olacaktır. Karındaki su tutmasının neden olduğu belirtileri hafifletmek için büyük miktarda da (birkaç litreye kadar) sıvı çekilebilir.

Alınan sıvı hemen laboratuara götürülür. Genellikle laboratuarda beyaz ve kırmızı kan hücrelerinin bileşenleri ve sayıları (hücre sayımı), albümin düzeyi, olası organizmalar için kültür, amilaz seviyesi, glikoz, toplam proteine ve sitoloji (habis, yani kanserli hücreler) için analizler yapılır. Sonuçlar bundan sonra tedaviyi üstlenen doktor tarafından değerlendirilir. 

Tedavi

Tedavi

Assitin tedavisi büyük ölçüde altta yatan sebebe bağlıdır. Örneğin karın kısmına yayılmış olan kanserler veya kötü huylu tümör durumunda kanserin ameliyatla alınması veya kemoterapi yoluna başvurulabilir. Öte yandan kalp yetmezliğine bağlı gelişen assit yönetimi kalp yetmezliği tedavisiyle ve hasta rejime sokularak yapılabilir.

Karaciğer sirozu assitin ana nedeni olduğu için ana odaklanma noktası burası olacaktır.

Beslenme

Sirozu olan hastalarda assit yönetimi genellikle soydum alımı ve müshil ilaçlarıyla yapılır. Beslenmeyle gelen tuzun alınımını günde 2 gramdan daha aşağı çekmek çok başarılı olmuştur ve assit olan hastalara sık tavsiye edilir. Tuzu kesmek tek başına yeterli olmadığı için vücuttan su atılmasını kolaylaştıran ilaçlar da kullanılır. Günlük tuz alımını azaltmakta bir diyetisyenle çalışmak faydalı olur.

İlaçlar

Müshil ilaçları böbreklerin daha fazla tuz ve su atmasına neden olur. Bu ilaçların genelde sabah alınması tavsiye edilir ki gece sık idrara çıkma yaşanmasın.

Tedavi amaçlı parasentez

Yukarıdaki rejime iyi yanıt vermeyen veya bu rejimi yerine getiremeyecek hastalarda, büyük miktarlarda sıvı almak için karın bölgesine iğne sokularak boşaltma işlemi sık yapılabilir. Bu işlemde her seferinde büyük miktarlarda, 4 ila 5 litre sıvı hiçbir tehlike yaratmadan alınabilir. Kötücül tümörlere bağlı assit vakalarında bu işlem müshil kullanımına göre daha başarılı olabilir. 

Önleme

Önleme

Assitin önlenmesi büyük ölçüde assite yol açan hastalıklar risk faktörlerinin önlenmesiyle ilgilidir.

İlerlemiş karaciğer hastalığı ve herhangi bir nedenden kaynaklanın sirozu olan hastalarda alkolden kaçınmak assit oluşumunu ciddi bir biçimde azaltır. Sirozlu hastalarda steroid olmayan iltihap kurutucu ilaçlar sınırlandırılmalıdır. Çünkü bu ilaçlar böbreklere kan akışını azaltarak su ve tuz atılımını sınırlandırabilir. Assiti azatlamanın basit ve etkili bir yolu da beslenmede alınan tuzun azaltılmasıdır.