Astımla İlgili Bilmek İsteyecekleriniz

Astımlı olmak nasıl bir duygudur?

Kağıt yapımında kullanılan samanların arasında, burnunuz kapalı olarak nefes aldığınızı hayal edin. Milyonlarca insan, astım atağı sırasında nasıl nefes aldıklarını böyle tarif ediyor. Şimdi günlük yaşamınızda, bu samanların arasında nefes aldığınızı düşünün. Sağlıklı ve canlı olmanın, egzersiz yapmanın, evde ve işyerinde üretken olmanın ne kadar zor olduğunu anlayabilirsiniz. Bu nedenle, doğru teşhis ve doktorunuzun yazdığı ilaçları gerektiği gibi kullanmak, bu çok yaygın akciğer hastalığı ile birlikte iyi bir yaşam sürmek için öncelikleriniz olmalıdır. Astımı tetikleyen maddelerden veya astıma neden olan şeylerden uzak durarak ve doğru astım ilacını kullanarak astımınızı kontrol altına alabilirseniz, öksürük, göğüs sıkışması ve hırıltılı nefes gibi astım belirtileri olmadan, aktif bir hayat sürebilirsiniz.

Güldüğüm zaman, öksürük ve hırıltı başlıyor. Gülme, astım atağı belirtilerini neden tetikler?

Gülme ve ağlama gibi güçlü duygular astımı tetikler. Hatta bazı kişilerde seks bile, astım belirtilerine yol açabilir. Güldüğünüz veya ağladığınız zaman, akciğerlerinize daha fazla hava çekerseniz, bu da solunum yollarını geçici olarak kurutur. Bu durumda, solunum yollarını çevreleyen küçük kaslar geçici olarak kasılırlar. Bu sıkışmaya bronşit spazmı adı verilir, ancak astım spreyiyle bu rahatsızlığı gidermeniz mümkündür. Öksürük veya hırıltı gibi küçük belirtilerin nefes darlığına dönüşmesini engelleyebilecek şekilde, astımı kontrol altına almanın birçok yolu vardır. Bu sorununuzu doktorunuzla konuşun.

Eşimin alerjisi ve benim de astımım var. Bizim çocuklarımızın astım olma ihtimali nedir?

Eğer eşinizin saman nezlesi ve sizin astımınız varsa, çocuklarınızın hayatları boyunca astım olma ihtimalleri yüzde 50’dir. Alerjiler genellikle ebeveyn veya büyük ebeveynlerden kalıtım yoluyla geçer. Yaklaşık beş astımlıdan üçünün astımı kalıtsaldır. Bu durum çocuk sahibi olmanıza engel değildir. Alerjik astımı olan kişilerin çoğu, birçok terapiyle astımı kolayca kontrol altına alma imkanı bulurlar.

Mide ekşimesi gece astım semptomlarına sebep olabilir mi?

Astımlı kişilerin üçte ikisinde, ayrıca sık mide yanması veya gastroözofageal reflü hastalığı (asitle ilgili mide hastalığı-GERD) görülür. Bu reflü tipinde mide asidi ağıza gelir veya gırtlağa giderek mide ekşimesi, yanması veya göğüs ağrısı, yutma zorluğu veya kronik öksürük gibi başka belirtilere yol açar. Boğazınızda veya ağzınızda acı bir tat, yanma veya ekşime olabilir. Bazen bu reflü astıma neden olur veya astımın kontrol altına alınmasını zorlaştırır. Eğer reflünüz olduğunu ve astımınızı arttırabileceğini düşünüyorsanız, doktorunuzla konuşun.

Astım atağının en belirgin uyarı işaretleri nedir?

Astım atağının en belirgin uyarıları aşağıdakilerdir:

• Nefes alıp verirken hırıltı
• Geçmeyen öksürük
• Hızlı nefes alma
• Göğüs ağrısı veya basıncı
• Göğüs ve ense kaslarının gerilmesi -buna sıkışma adı verilir.
• Zor nefes alma
• Konuşma zorluğu
• Endişe ve panik hissi
• Solgun ve terli yüz
• Mavi dudaklar veya tırnaklar
• Astım ilaçlarını kullanmanıza rağmen belirtilerin daha kötüye gitmesi

Astım belirtileri ortaya çıktığında ve belirtiler astım ilaçlarıyla düzelmediğinde, astım doktorunuzla hemen görüşün veya acil servise gidin.

Haftalardır öksürüyorum. Astım veya daha ciddi bir sorunum olabilir mi?

Bazen öksürük astımın tek belirtisidir. Öksürüklü astımın, ya da ‘gizli astımın’ teşhisi genelde atlanır ve yanlış tedavi edilir. Gizli astımın en bilinen tetikleyicileri, diğer astım tetikleyicileriyle aynıdır. Bunlara soğuk algınlığı ve nezle gibi solunum yolu enfeksiyonları ve egzersiz de dahil edilebilir. Eğer senelerce süren saman nezleniz, kronik öksürüğünüz varsa (öksürük 6 haftadan fazla sürüyorsa), solunum yollarının kurumasının veya gizli astımın nedeni bu öksürük olabilir. Eğer sigara içiyorsanız, kronik bronşit nedeniyle astım başlayabilir.

Farklı astım tipleri var mı?

Evet var. Astım tetikleyicileri ve astım belirtileri büyük farklılıklar gösterir. Bazı insanlarda yalnızca öksürük, bazılarında göğüs sıkışması veya nefes darlığı, diğerlerinde astımları kontrol altına alınamadığında hırıltı görülür.

Bazı astım tipleri ve nedenleri şunlardır:

• Alerjik astım polen, küf, hayvan tüy ve derileri gibi alerjenlerle tetiklenir.
• Spor astımının tetikleyicisi egzersizdir.
• Öksürüklü astımda hırıltısız kuru öksürük görülür.
• Meslek astımı ki, bu astımın tetikleyicileri işyerinde bulunur.
• Gece astımının belirtileri sabahın erken saatlerinde ortaya çıkar.

Son zamanlarda astımım beni geceleri uyutmuyor ve bütün gün uykulu geziyorum. Ne yapmalıyım?

Gece astımının belirtileri olan göğüs sıkışması, nefes darlığı, öksürük ve hırıltı, geceleri yetersiz uykuya ve vücudun tam dinlenmemesine neden olabilir. Bu durum, gündüzleri yorgunluk ve halsizliğe yol açar. Geceleyin görülen astım belirtileri, astımın iyi kontrol altına alınmadığının işaretidir. Çünkü, gündüzleri astım ilaçlarının yeterli miktarda alınmaması, gece astımına neden olur. Bununla beraber gece astımının tetikleyicileri:

• Solunum yolu tıkanması -Ki, bundan dolayı hasta ağızdan nefes alır.
• Asit buharlaşması veya reflü
• Toz akarlarına karşı alerji

Eğer tedaviniz akşam belirtilerinizi azaltmıyorsa, doktorunuz astım ilaçlarınızı değiştirebilir. Yeni doz veya ilaçların gece astımının belirtilerini iyileştirme ihtimali yüksektir. Böylece geceleri daha iyi bir uyku çekebilirsiniz.

Astım belirtilerim yokken doktora gidersem, doktor benim astım hastası olduğumu nereden anlar?

Astım belirtileri, belirli durumlarda görülür ve kaybolurlar. Bundan dolayı hastaların doktor ziyareti esanasında astım belirtilerinin olmaması çok sık görülen bir durumdur. Bir hafta boyunca öksürüp, hırlayabilirsiniz. Ama doktoru ziyaret ettiğinizde astım belirtileriniz olmayabilir. Bu durum astımın teşhisini zorlaştırır, fakat hekime siz yardımcı olabilirsiniz. Astım günlüğü tutarak, solunum yolları şikayetlerinizi yazabilirsiniz. Doktorunuz günlüğünüzü inceler, sorular sorar, sizi muayene eder ve belki akciğer fonksiyon testi ister. Doktorunuz genellikle astım teşhisi doğru yapar.

Doktorum bana astım belirtilerim hakkında neler sorabilir?

Doktorunuz ailenizin alerji geçmişini, sigara içip içmediğinizi, işyeri şartlarınızı, saman nezlesini ve astım belirtilerinizi tetikleyen faktörleri sorabilir.

Doktorunuzun sorabileceği sorular aşağıdadır:

• Astım belirtilerinizi tanımlayınız?
• Bu belirtiler ne zaman başladı?
• Ailenizde alerjisi veya astımı olan var mı?
• Bronşite çok sık yakalanır mısınız?
• Daha önce astım teşhisi konuldu mu ve buna uygun bir tedavi gördünüz mü?

Astımınız hakkında açık sözlü olmanız çok önemlidir; şüphelendiğiniz astım nedenleri, doktorunuzun kesin teşhis koymasına yardımcı olacaktır.

Akciğer fonksiyon testi, doktorumun teşhis koyması için hangi bilgileri verir?

Doktorunuz birkaç test yaparak astımı teşhis eder. Buna akciğer fonksiyon testi de dahildir. En yaygın kullanılan akciğer fonksiyon testi, içinize ne kadar hava çektiğinizi ölçer. Bu testler, solunum yollarını astım tedavisiyle düzelecek testleri onaylayıcı sonuçlar verebilir. Mesela doktorunuz spirometri denilen akciğer fonksiyon testiyle, akciğerlerinizden ne kadar havayı ne kadar hızla attığınızı ölçer. Bu test, astım spreyi veya bronkilatör kullanımından önce ve sonra yapılır. Solunum yolları genişleyip daha fazla havanın rahatca dolaşımını sağlar. Astım, solunum yolları belirtileri sebebiyle olur.

Alerji için yapılan deri testleri alerji aşısından önce mi yapılır?

Astımlı çocukların onda dokuzunda, yetişkinlerin yarıdan fazlasında alerji vardır. Burnu etkileyen alerjenler genelde ot, tohum veya ağaç gibi açık alan alerjenleridir. Akciğerlerdeki solunum yollarını etkileyen kapalı alan alerjenleriyse toz akarları, küf, hamaböceği dışkısı, kedi veya köpek olabilir.

Bazı alerji tesleri, doktorunuzun astımın sebebini belirlemesine ve nefes alma problemlerini engellemek için en uygun tedaviyi bulmasına yardımcı olur. Alerji testleri, teşhis için tek başına yeterli değildir. Bu test sonuçları alerji yapan maddelere reaksiyonunuzla birleştiğinde, doktorunuz astım belirtilerini bastıracak tedaviyi bulmakta daha iyi bir fikre sahip olur. Doktorunuzdan alerji aşısı isteyin ve bu aşının astımı kontrol altına almaya yardımcı olup olmayacağını sorun.

Astım spreyini düzgün kullanıyor muyum?

Bronkilatör, akciğerlerindeki bronşların kaslarını gevşetir. Nefes alırken ciğere daha fazla oksijen çekilmesine imkan verir. Astım spreyi öksürük, hırlama ve göğüs sıkışması gibi astım belirtilerinde daha çabuk etki eder.

Spreyi düzgün kullanmak için:

• Yavaşça nefes verip ciğerlerinizi boşaltın.
• Cihazınızın ağızlığını dişinizin arkasına yerleştirin.
• Çok yavaşça nefes alarak spreye bastırın.
• Ağır ağır 5 saniye nefes alın.
• Nefesinizi 5 saniye tutun.

İkinci dozda bu beş adımı tekrarlayın. Bronkodilatörün etkisini 5 dakika içinde hissedebilirsiniz.

Steroid tehlikeli midir?

Bazı atletlerin performanslarını arttırmak için kullandıkları yasaklanmış, anabolik steroidi düşünüyor olabilirsiniz. En sık kullanılan astım ilacı olan ve nefes yoluyla alınan kortikosteroid, solunum yollarındaki tahrişi azaltır, tahriş azalınca solunum yolları daha az kaşınır ve astım tetikleyicilerine daha az reaksiyon gösterir. Bu, astımınız ve hayatınız üzerinde yeterince kontrolünüz olduğunun işaretidir.

Eğer çocuğuma okulda astım atağı gelirse ne olur?

Birok çocuğa astım teşhisi konmuştur ve bu çocukların çoğu okulda astım belirtileriyle karşılaşabilir. Spor ve açık havada yapılan diğer aktiviteler, egzersizle gelen bronş spazmına neden olur. Sınıfların çoğunda astımı tetikleyen maddeler vardır. Çocuklardan çocuklara solunum yolu hastalıkları bulaşır. Bu nedenle, okul saatlerinde astım belirtileri gelişebilir. Bu yüzden de okulun çocuğunuzun astımına müdahale etmesi gerekir.

Çocuğunuzun astımı hafif bile olsa, öğretmenle ve diğer okul çalışanlarıyla el birliği yapmak, çocuğunuzun astım belirtilerinin kötüye gitmeden kontrol altına alınması için önemlidir. Ayrıca çocuğunuzun da astım belirtilerini, astım tetikleyicilerini ve astım tedavisini anlaması önemlidir. Çocuğunuzun astım spreyi ve nefes akımölçeri okulda bulunmalıdır. Öğretmenine çocuğunuzun astım planının fotokopisini verin.

Astımın doğal yollarla tedavisi hakkında okuduğum bilgiler gerçekten işe yarar mı?

Doğal yiyecek satan bazı dükkanlarda ve internet sitelerinde astım tedavi ilanları var, ancak astımın tedavisi yoktur. Bazı doğal terapiler astıma yardımcı olabilir; örneğin karından derin nefes alma, adale gevşetme, güdümlü görüntüler ve biyolojik geribildirim, stresi ve küçük çaplı astımların etkilerini azaltabilir. Fakat bunlar astım tedavisi değildir, geçici olarak astım belirtilerini veya geleneksel astım ilaçlarının kullanmını azaltan bir etki gösterebilirler. Doğal terapinin nasıl yapıldığını öğrenmek için zaman ve para harcamanız gerekir.

Nefes akımölçeri ne zaman kullanmalıyım?

Nefes akımölçer, değişimleri önceden fark ederek, astımın kötüleşmesine engel olmanızı sağlar. Astım atağı sırasında solunum yolundaki kaslar kasılarak, solunum yollarının daralmasına neden olur. Nefes ölçerden alınan bilgiler, nefes darlığı ve göğüs sıkışması gibi astım belirtilerinin yolda olduğunu saatler, hatta günler öncesinden haber verebilir.

Nefes ölçer, bronş spazmı dolayısıyla oluşan solunum yolu belirtilerini tespit etmekte kullanılabilinir. Doktorunuzdan astım tedavi planı isteyin ve nefes ölçerin nasıl kullanıldığını, yeşil, sarı ve kırmızı bölgelerin nasıl belirlendiğini sorun.  

Astım belirtileri için uygulayabileceğim bir diyet var mı?

Solunum yollarındaki tahrişi azaltarak, astımı kontrol altına alan bir astım diyeti bilmiyoruz. Mesela süt ürünlerinden uzak durmak, astımı kontrol altına alır diyemeyiz. Bununla birlikte, koyu bir, kahve içindeki kafein nedeniyle hafif bir bronkodilatör görevi görerek bir iki saatlik bir rahatlama sağlar. Fakat astım spreyi, astım belirtilerinin geçici tedavisinde çok daha etkilidir.

Yüksek miktarda vitamin C ve E beta koratine, magnezyum, selenyum ve Omega3 yağ asitleri tüketen kişilerde astım olma oranının düşük olduğunu gösteren bazı araştırmalar vardır. Bu maddelerin çoğu antioksidan içerir. Bu da hücreleri korur. Bir çalışmanın sonuçlarına göre, Akdeniz diyeti yapan ve bol elma, ananas, üzüm gibi meyveler tüketen, fındık fıstık yiyen kişilerde astım olma riski diğerlerine nazaran daha azdır. Diğer taraftan bazı margarin ve işlenmiş yiyeceklerde bulunan omega6 yağları ve trans yağlar astımı kötüleştirir.

Egzersizden sonra görülen hırıltıyı nasıl engelleyebilirim?

Astımı olan hemen hemen herkesin, özellikle kışın dışarda ağır egzersiz yaptıktan sonra bronşlarında spazm oluşur. Bununla birlikte, astımlı kişilerin hemen hepsinde astım belirtileri engellenebilir. Eğer belirtileriniz ağırlaşırsa, doktorunuzla konuşarak, ilaçlarınızı değerlendirip rahat nefes almanızı ve spor yapmanızı sağlayacak doğru tedaviyi bulun. Voleybol, jimnastik, basketbol ve güreş gibi devamlı hareket gerektirmeyen kısa süreli sporlar, ilaçlarını almaları koşuluyla astımlı kişiler tarafından da yapılabilir. Haftada 4-5 defa ve en az 30 dakika boyunca astım atağı olmadan yapabileceğiniz egzersizleri, doktorunuzla birlikte belirleyin.

Ani stresin astım belirtilerini azdırdığını fark ettim. Bu normal mi?

Evet, stres bilinen bir astım tetikleyicisidir. Astımınız ve stresiniz olduğu zaman nefes darlığı, endişe ve panik hissedersiniz. Buna işyerinde ve evde yaşanan stresi de eklediğinizde, astım belirtileriniz daha da kötüleşir. Sebebi ister faturalar, ister işle ilgili problemler, ister çocukların sorunları olsun, stres seviyesi yükseldiğinde astım tetiklenir. Hırıltı ve öksürük kötüye gittinde, sağlığınız için endişe edeceğiniz bir neden daha ortaya çıkmış olur. Astım, stres ve endişe birbirini tamamlayan zincirleme bir döngüdür. Semptomlar hızla kötüleşebilir.

Stresinizi ve astım belirtilerinizi kontrol altına almanız için basit tavsiyeler:

• Düşüncelerinizi değiştirin; vücudunuz beyninizin ne söylediğini bilsin. Pozitif düşünün.
• Stres yapan şeyleri azaltın. Ana problemlerinizi belirleyin ve bunları çözmeye çalışın. Eğer desteğe ihtiyacınız olursa terapiste gidin.
• Stresi önlemeye çalışın ve zamanınızı iyi hesaplayıp işlerinizi acele etmeden yapın.
• Günlük egzersizlerle stresin etkilerini yok edin.
• Geceleri bol bol uyuyun.

Sigara içmem çocuğumun astımını arttırabilir mi?

Kesinlikle! Hayatınızda yapmanız gereken değişikliklerin en başında sigarayı bırakmak gelmelidir. Sigara içmek, zaten başlı başına ölümcül bir alışkanlıktır. Aynı zamanda pasif içicilik, astımlıların belirtilerini arttıran güçlü bir tetikleyicidir. Çocuklar tütün dumanı soluduğunda, solunum yolu yüzeyine tütün dumanında bulunan tahriş edici madde yerleşir. Solunum sistemindeki bu yanma, astım atağına sebep olur ve birkaç gün veya haftalarca sürebilir. Pasif içicilik ayrıca çocuklarda sinüs ve kulak enfeksiyonuna da sebep olur.

Sigara dumanı solumak, solunum yolundaki tüylere zarar verir. Normalde tüyler, solunum yolunda toz ve balgamı temizler. Tütün içmek solunum yolundaki tüylü dokuya zarar verir. Bundan dolayı çalışamaz ve solunum yollarında balgam ve toz birikir. Bazı araştırmacılar pasif içiciliğin sigara içmekten daha zararlı olduğunu iddia ederler. Havadaki dumanın içinde bulunan zararlı maddeler (katran, karbon monoksit, nikotin ve diğerleri) sigaranın dumanını içine çekmekten daha da zararlıdır. Çocuğunuzun astımına faydalı olmak için, doktorunuzla konuşup sigarayı bırakmayı planlayın.

İnternette astım hakkında destek alabileceğimiz herhangi bir grup var mıdır?

Destek grupları, birbirleriyle tecrübelerini paylaşırlar. Astım destek grubu, ebeveynlere yeni yöntemler öğretip astımın tedavisine katkıda bulunurlar. Birçok kişi, astım ve astım ilaçlarıyla ilgili yıllarca edindikleri bilgi birikimini sizinle paylaşmak ister. Ayrıca kendinizin veya çocuğunuzun astımını kontrol ederken, kazanımlarınızı diğer kişilerle paylaşabilirsiniz. Üstelik bu zorluklarla karşılaşan tek insanın sizin olmadığınızı anlayıp, teselli bulursunuz.

Astım atağında ne zaman acil servise gitmeliyim?

Şiddetli astım atağı ürkütücü ve hayati tehlike yaratabilen bir durumdur. Astım spreyi ve ilaçları kullanılmasına rağmen, astım belirtileri devam eder. Şiddetli astım veya anaflaksi koması bir uyarıyla başlar ve hemen akabinde boğulmaya kadar gidebilir. Belirtiler arasında, dinlenirken bile nefes alamamak, fazla endişe, nefes alıp verirken hırıltı, şiddetli nefes darlığı, göğüs sıkışması ve konuşma esnasında cümleleri tamamlayamama da vardır. Bu belirtiler baş gösterdiğinde, hemen 112’yi arayıp ambulans çağırın. Ambulansta size hemen oksijenle ve bronkalitörle müdahale edilir. Ayrıca (oksimetre kullanılarak) kanınızdaki oksijen miktarı ve (ECG monitörüyle) kalp atışları gözlenmelidir. Yanı sıra, hastabakıcılar hastaneye giderken doktoru arayıp, hayatınızı nasıl kurtaracaklarını öğrenebilirler. Doğrudan hastanenin acil servisine giderseniz, bu acil tedavileri bulamayabilirsiniz.

Hamileliğim esnasında astımım kötüleşir mi? Hangi astım ilaçlarını kullanmalıyım?

Hamileyseniz ve astımınız varsa, astımı kontrol altına almak çok önemlidir. Bazı kadınlarda astım, hamilelik esnasında kötüleşebilir. Bazı kadınlarda ise, bir değişiklik yaşanmaz. Astımlarının hamilelik esnasında iyileştiğini söyleyen kadınlar da vardır. Yapabileceğiniz en iyi şey doktorunu görmektir. Alerji doktorunuzu ve ebenizi gebelik sırasında düzenli olarak görmenizde fayda vardır. Ayrıca bütün astım tetikleyicilerinden uzak durmanız önemlidir; buna sigara dumanı da dahildir. Yazılı astım planına uyun. Süt verirken ve doğum sırasında, astım tedaviniz için tedavi planı hazırlatın. Astım ilaçları çocuğunuza zararlı değildir. Fakat yine de doktorunuza danışın.

Astım neden işyerinde kötüleşir?

Meslek astımı geliştirmiş olabilirsiniz. Yani işyerinizdeki alerjenler, astıma sebep olmuş veya astımı daha beter hale getirmiş olabilir. İşyerinde bulunan yüzlerce madde astımı kötüye götürebilir. Meslek astımından muzdarip olma ihtimali olanlar sağlık işçileri, temizleyici ve çözücü maddelerle uğraşanlar, kimyasal maddelerle çalışanlar, inşaatçılar, kaynakçılar, oto boyacıları, izosiyanat köpük kullananlar ve hayvan bakıcılarıdır.

Doktorunuzla veya astım uzmanlarıyla, meslek astımınız hakkında konuşun. İşyerinizde karşılaştığınız alerjenleri tespit etmek ve bu maddelerle temastan kaçınmak için işverenle nasıl konuşmanız gerektiğini doktorunuza sorun.