Nedir

Nedir?

Böcek sokmaları ve ısırıkları yaygındır. Çoğunlukla yaralanmış bölgede kızarıklık ve şişmeyle sonuçlanır. Bazen böcek sokması yaşamı tehdit eden alerjik bir reaksiyona neden olabilir.

Eklem bacaklılar aslen karada yaşayan ve 6 bacakları olan böceklerdir. Bugünkü kara faunasına hakimdirler. Bilinen hayvan yaşamının yaklaşık dörtte üçünü temsil ederler. Aslında canlı türlerinin gerçek sayısı 5 ile 10 milyon arasında olabilir.

En çok sayıda tür içeren takımlar Coleoptera (kınkanatlılar), Lepidoptera (kelebekler ve güveler), Hymenoptera (arılar, böcekler, eşekarıları) ve Diptera’dır (sinekler).

Sebepler

Böcekler genellikle kışkırtılmadıkça saldırmaz. Çoğu ısırık ve sokma savunma amaçlıdır. Böcekler kovanlarını veya yuvalarını korumak için sokar.

Isırık veya sokma, mağdurda alerjik bir reaksiyonu tetikleyebilen protein ve diğer maddelerden oluşan zehri enjekte eder. Sokma ayrıca sokma bölgesinde kızarıklığa ve şişmeye neden olur.

Arılar, eşek arıları, büyük eşek arıları, yaban arıları ve ateş karıncaları Hymenoptera familyasındandır. Bu türlerin ısırıkları veya sokmaları bunlara alerjileri olan insanlarda ciddi reaksiyonlara neden olabilir. Arı sokmasından ölüm, yılan ısırmasından ölümden 3-4 kat daha yaygındır (daha fazla bilgi için arı ve eşek arılarının sokmalarına bakın). Arılar, eşek arıları ve ateş karıncaları ne şekilde yaraladıkları bakımından farklılık gösterirler.
Bir arı soktuğunda tüm enjeksiyon aletini (iğne) kaybeder ve işlemde gerçekten ölür. Eşek arısı birden çok kez sokabilir çünkü soktuktan sonra enjeksiyon aletini kaybetmez.
Ateş karıncaları zehirlerini mandibülalarını (çenelerinin ısıran kısmı) kullanarak ve vücutlarını döndürerek enjekte ederler. Birçok kez zehir enjekte edebilirler.
Tersine, sivrisinek ısırıkları ‘vektör’ yani bu sivrisineklerin gerçekten içinde yaşayan mikroorganizmaları taşımıyorlarsa genelde önemli hastalıklara neden olmazlar. Örneğin, sıtmaya yaşam döngüsünün bir kısmını belirli bir sivrisinek türü içinde geçiren bir organizma neden olur. Batı Nil virüsü, sivrisineğin yaydığı bir başka hastalıktır.
Diğer böcek, ısırık ve hastalık türleri
Bitler spiroketlerin neden olduğu epidemik tekrarlayan ateşi bulaştırabilirler.
Leişmanya protozoanının neden olduğu Leişmanyaz, tataracık tarafından taşınır.
İnsanlarda uyku hastalığına ve Afrika’da yaygın olan nagana diye bilinen bir grup büyük baş hayvan hastalığına tsetse sineklerinin ısırıklarıyla geçirilen trypanosomes protozoanı neden olur.
Sağlıksız koşullarda adi karasinek insan yiyeceğini kirleterek insan bağırsak enfeksiyonlarının yayılmasında rastlantısal bir rol oynayabilir.
Tularemi bir çeşit at sineğiyle, hıyarcıklı veba pirelerle ve epidemik tifüs bitler tarafından riketsiyayla yayılabilir.
Çeşitli sivrisinekler viral hastalıklar yayar (örneğin at ensefaliti, insanlarda ve diğer hayvanlarda dengue humması ve sarı humma)
Keneler ısırık veya sokmalarıyla Lyme hastalığı ve diğer hastalıkları bulaştırabilirler.
Pire ve akar gibi diğer böcekler genelde kendi kendiyle sınırlı lokal kaşıntı ve şişmeye neden olurlar.
Böcek olmayan örümceklerin ciddi ısırıkları karadul veya kahverengi keşiş örümceğinden olabilir.

Belirtiler

Böcek sokması veya ısırığına tepkiler farklıdır ve çeşitli faktörlere bağlıdır. Çoğu ısırık ve sokma, etkilenmiş bölgede ağrı, şişme, kızarıklık ve kaşıntıyla sonuçlanır. Cilt yırtılabilir ve ısırık bölgesi kaşınırsa enfekte olabilir. Doğru şekilde tedavi edilmezse bu lokal enfeksiyonlar şiddetlenebilir ve selülit olarak bilinen duruma neden olabilir.

Isırık veya sokmaya alerjiniz varsa sokma bölgesinin yakın çevresinin ötesinde şiddetli reaksiyon yaşayabilirsiniz. Bu, anafilaksi olarak bilinir. Şiddetli reaksiyon belirtileri kurdeşeni, hırıltılı solunumu, nefes darlığını, bilinç kaybını, hatta 30 dakika içinde ölümü içerir.

Dildeki bir sokma boğazda şişmeye ve havayolunun tıkanması nedeniyle ölüme neden olabilir.

Büyük eşek arılarının sokması veya birden çok arı sokmasının (yüzlerce veya binlerce) nadiren kas yıkımına ve böbrek yetmezliğine neden olduğu bildirilmiştir.

Ateş karıncası ısırıkları genelde aşırı derecede kaşıntılı ve ağrılı bir püstül, veya sivilce benzeri bir yara oluşturur.

Ne Zaman Tıbbi Yardım İstemeli?

Yalnız ısırık veya sokma bölgesinde olmayan belirtiler yaşamaya başlarsanız (ve şiddetli reaksiyon öykünüz yoksa) tıbbi yardım almalısınız. Bu belirtiler (sistemik belirtiler tüm vücudu etkiler) ölümcül anafilaktik şoka ilerleyebilir.

Kurdeşen en yaygın sistemik belirtidir. Ciltte düzensiz, yükselmiş, kırmızı lekeli bölgeler olarak ortaya çıkar ve çok kaşıntılıdır. Kurdeşen var olan tek sistemik belirtiyse çoğunlukla evde antihistaminle tedavi edilir.

Isırık enfekte olmuş gibi görünüyorsa (irinli veya irinsiz kızarıklık, sıcaklık, ateş veya vücuda doğru yayılan kırmızı iz) doktora görünün.

Sizi neyin ısırdığını bilmiyorsanız enfeksiyon kapmadığından emin olmak için bölgeyi yakından takip etmek önemlidir. Zehirli bir örümcek ısırığını akla getirebilen açık bir yara varsa doktorunuzu arayın.

Şiddetli reaksiyon öyküleri olanlar herhangi bir belirti yaşıyorlarsa ısırık veya sokmadan sonra en yakın hastanenin acil servisine gitmelidirler. Şiddetli reaksiyon öyküsü olmayanlar aşağıdaki belirtilerden herhangi birisini yaşıyorlarsa acil servise gitmelidirler:

Hırıltılı nefes
Nefes darlığı
Göğüste sıkışma veya ağrı
Boğazın kapanması hissi veya konuşmada veya yutkunmada güçlük
Baygınlık veya bitkinlik
Enfeksiyon (Yara enfekte olmuş gibi görünüyorsa ve doktorunuza ulaşamıyorsanız bir hastaneye başvurun.)

Testler

Isırık veya sokmaya reaksiyonun teşhisi genellikle öyküden anlaşılır. Doktor vücudun çeşitli kısımlarında ısırık veya sokmanın etkilerini araştırmak için fiziksel muayene yapacaktır. Cildin, solunum sisteminin, kardiyovasküler sistemin ve ağız boşluğunun muayenesi önemlidir.

Tedavi

Tedavi, reaksiyonun türüne bağlıdır. Yalnız ısırık bölgesinde kızarıklık ve ağrı varsa buz uygulamak yeterli tedavidir. Bölgeyi sabun ve suyla temizleyerek bazı böceklerin (örneğin sivrisinekler) geride bıraktıkları kirli partikülleri uzaklaştırın. Bu partiküller uzaklaştırılmazlarsa daha sonra yarayı kirletebilirler. Kaşınmaktan kaçının çünkü bu cildin yırtılmasına ve enfeksiyon oluşmasına neden olabilir.

Isırık bölgesinde kaşıntıyı krem veya hap şeklinde difenhidramin gibi reçetesiz antihistaminlerle tedavi edebilirsiniz. Kalamin losyon da kaşıntının hafifletilmesine yardımcı olur.

Isırıklara veya sokmalara şiddetli reaksiyon öyküleri olan insanlara anafilaksi kiti verilmiş olabilir. Kit bir epinefrin enjektörü (kendinize enjeksiyon yaparsınız), turnike ve bir antihistamin içerir. Kit doktorun talimatlarına uygun kullanılmalıdır.

İlaçlar

Şiddetli reaksiyonlar epinefrinle difenhidramin gibi bir antihistamin enjeksiyonuyla tedavi edilir. Steroidler (kortizon ailesindeki ilaçlar) da genellikle verilir. Enfekte ısırık yaraları için oral antibiyotikler verilebilir. Ciddi şekilde hasta insanlar için damar içi enjeksiyona başlanır, oksijen verilir ve belirtiler iyileşene kadar kalp monitörü kullanılır.

Önleme

Sonraki Adımlar

Acil tedaviden sonra antihistaminler 3-5 gün gibi kısa bir süre alınır. Steroidler (kortizon tipi ilaçlar) da reçete edilebilir.

Takip

Acil serviste size şiddetli reaksiyonu önlemek için ileride sokma halinde acil kitin nasıl kullanılacağı hakkında talimat verilebilir. Anafilaksi kiti bir epinefrin enjektörü, turnike ve bir antihistamin içerir.

Duyarsızlaştırma tedavisi için bir alerji uzmanına havale edilebilirsiniz. Hangi zehre duyarlı olduğunuzu belirlemek için test yaptıktan sonra doktor, zaman içinde enjekte edilen zehir dozunu derece derece artıracaktır. Duyarsızlaştırma genellikle ilerideki sokmalara şiddetli reaksiyonları önlemede etkilidir.

Önleme

Faaliyet veya davranış kalıplarınızı değiştirerek böcek ısırıklarına maruz kalışımızı azaltabilirsiniz.

Bazı vektör sivrisinekler gün doğumuyla batımında alacakaranlıkta veya gece daha aktiftirler, bu yüzden bu zamanlarda dışarıda faaliyetlerden kaçının.
Açıkta kalan cilt bölgelerini azaltmak için uzun kollu gömlekler, uzun pantolonlar ve şapkalar giyin. Gömlekler içeri sokulmalıdır.
Böcek kovucu kullanın. Kıyafetlere, ayakkabılara, çadırlara, sivrisinek cibinliklerine ve diğer ekipmana uygulanan böcek kovucular korunmayı artıracaktır.
Permetrin içeren kovucular kıyafetler, ayakkabılar, cibinlikler ve kamp ekipmanı üzerinde kullanım için tavsiye edilir. Permetrin insektisit/akarisit (kenelere ve akarlara karşı) ve böcek kovucu olarak oldukça etkilidir. Permetrin uygulanmış kıyafetler keneleri, sivrisinekleri ve diğer eklem bacaklıları kovar ve öldürür ve tekrarlı yıkamadan sonra da bu etkisini korur. Bu şekilde muamele edilmiş kıyafetlerin bunları giyen insanları zehirleme tehlikesinin çok az olduğu düşünülür.
Aktif bileşen olarak DEET (dietilmetatoluamid) içeren böcek kovucular çoğu yetkili tarafından tavsiye edilir. DEET cilde veya kıyafetlere uygulandığında sivrisinekleri, keneleri ve diğer eklem bacaklıları kovar. %35’den az DEET içeren formüller tavsiye edilir çünkü çocuklarda nadir ensefalopati (beyin enfeksiyonu) kayda değer değildir.

İLGİLİ MAKALE