• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Boğmaca

Boğmaca son derece bulaşıcı bir solunum yolu enfeksiyonudur. İleri aşamalarında, şiddetli öksürük ve ardından haykırışa benzeyen tiz bir sesle nefes alış şeklinde kendini gösterir.

20. yüzyılın ilk yarısında, boğmaca çocukluk hastalıklarının ve ölüm sebeplerinin önde gelenlerinden biriydi. Ama bir aşı bulunmasının ardından, vaka sayısı giderek düştü ve 1970’li yılların ortalarında çok düşük bir sayıya ulaştı.

Ancak o zamandan beri boğmaca vakalarının oranı, aşıları henüz tamamlanmamış küçük çocuklar ve bağışıklık sistemi zayıflamış genç ve yetişkinler arasında giderek artıyor.

Belirtileri

Belirtiler

Boğmaca bulaştıktan sonra belirtilerin görülmesi 3 ila 12 gün sürer. Genellikle hafif olarak başlar ve şu soğuk algınlığı belirtilerine benzer:

• Burun akıntısı
• Burun tıkanıklığı
• Hapşırma
• Kızarık ve sulanmış gözler
• Hafif bir ateş
• Kuru öksürük

Bir ya da iki hafta sonra, belirtiler daha da kötüleşebilir. Şiddetli ve uzun süren öksürük atakları şunlara neden olabilir:

• Yoğun balgam çıkarma
• Kusma
• Yüzün kızarması ya da mavileşmesi
• Aşırı yorgunluk
• Bir sonraki nefesi alırken tiz bir haykırış sesi çıkarma

Ancak, birçok kişi (özellikle bebekler, gençler ve yetişkinler) hastalığa özgü haykırış sesini çıkarmaz. Bazen, genç ve yetişkinlerde ısrarcı bir öksürük boğmacanın tek işaretidir.

Doktora ne zaman gidilmeli?
Geçmeyen öksürük nöbetleri aşağıdakilere yol açarsa bir doktora gidin:

• Kusma
• Yüzün kızarması ya da mavileşmesi
• Haykırış sesi çıkararak nefes alma

Sebepleri

Sebepler

Boğmacaya bakteriler neden olur. Bakteriyi taşıyan biri öksürdüğü ya da hapşırdığı zaman, çok küçük mikrop dolu tanecikler havaya saçılır ve yakınlardaki herhangi biri tarafından nefes yoluyla akciğerlere çekilir.

Solunum yollarına ulaştıktan sonra bakteriler çoğalır ve toksinler üreterek akciğerlerin mikropları ortadan kaldırma becerisini engeller. Akciğerlerde yoğun mukus birikir ve kontrol edilemeyen öksürüğe neden olur.

Bakteriler aynı zamanda iltihaplanmaya yol açarak akciğerlerdeki hava geçitlerini daraltır. Bu daralma bir öksürük nöbeti sırasında sizi nefessiz bırakır ve nefes alırken tiz haykırış sesi çıkmasına neden olur.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Boğmacanın iki ana nedenden dolayı gitgide arttığı düşünülüyor. Çocukken olduğunuz aşı giderek etkisini kaybediyor ve bir salgın sırasında gençlerle yetişkinleri enfeksiyona karşı daha savunmasız hale getiriyor (salgınlar belli aralıklarla devam ediyor). Buna ek olarak, çocuklar en az 3 doz aşı olmadan boğmacaya karşı tam bağışıklık kazanmıyor, dolayısıyla 6 aylık ve daha küçük olanlar enfeksiyonu kapma riskiyle karşı karşıya kalıyor.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

İnsanların çoğu hiçbir sorun yaşamadan iyileşir. Komplikasyonlar yorucu öksürüğün yan etkileri olma eğilimindedir, örneğin:

• Bereli veya kırık kaburga
• Karın fıtığı
• Deride ya da göz akında kan damarı yırtılması

Bebekler
Bebeklerde, özellikle de 6 ayın altındakilerde boğmaca komplikasyonları çok daha ciddidir ve şunları içerebilir:

• Kulak enfeksiyonları
• Zatürre
• Nefes yavaşlaması veya kesilmesi
• Sıvı kaybı
• Nöbetler
• Beyin hasarı

Bebekler ve küçük çocuklar boğmaca komplikasyonları açısından daha yüksek risk altında olduğundan, daha ihtimalle hastanede tedaviye gereksinim duyarlar. 6 aydan daha küçük bebekler için komplikasyonlar hayati tehlikeye neden olabilir.

Muayenesi

Muayene

Kendinizin ya da çocuğunuzun boğmaca olduğunu düşünüyorsanız, aile doktorunuzdan veya bir çocuk doktorundan randevu alın. Şiddetli belirtiler bir acil bakım merkezi veya hastanenin acil servisine yapacağınız ziyareti garanti edebilir.

Yapabilecekleriniz
Şunları içeren bir liste yapabilirsiniz:

• Belirtilerin detaylı açıklamaları
• Geçmiş tıbbi sorunlar hakkında bilgiler
• Anne baba ya da kardeşlerin sağlık sorunları hakkında bilgiler
• Doktora sormak istediğiniz sorular

Doktorunuzdan bekleyecekleriniz
Doktorunuz genel bir muayene yapacak ve akciğerleri stetoskopla yakından dinleyecektir. Doktorunuz soracağı sorular şunlar olabilir:

• Öksürük ne zaman başladı?
• Bir öksürük krizi genellikle ne kadar sürüyor?
• Öksürüğü tetikleyen bir şey var mı?
• Öksürük kusmaya ya da kusacak gibi olmaya neden oldu mu?
• Öksürük yüzün kızarması ya da mavileşmesine neden oldu mu?

Testleri

Testler

Boğmacayı erken safhalarında teşhis etmek zor olabilir çünkü belirtileri, soğuk algınlığı grip ya da bronşit gibi diğer yaygın solunum yolu hastalıklarını andırır.

Bazen, doktorlar sadece belirtiler hakkında soru sorarak ve öksürüğü dinleyerek boğmacayı teşhis edebilir. Teşhisi doğrulamak için tıbbi testler gerekebilir. Bu testler şunları içerebilir:

• Bir burun veya boğaz kültürü testi. Doktorunuz burun veya boğazdan bir örnek alır. Örnek sonra bir laboratuvar gönderilip çoğaltılır ya da boğmaca bakterileri olup olmadığı test edilir.
• Kan testleri. Kan örneği alınıp beyaz kan hücresi sayısının kontrolü için laboratuvara gönderilebilir. Beyaz kan hücreleri vücudun boğmaca gibi enfeksiyonlarla mücadele etmesine yardım eder. Yüksek beyaz kan hücresi sayısı genellikle enfeksiyon veya iltihap varlığını işaret eder. Ancak bu boğmacaya özel değil genel bir testtir.
• Göğüs röntgeni. Doktorunuz akciğerlerde iltihap ya da zatürre boğmacaya ve diğer solunum yolu enfeksiyonlarına yol açtığı zaman oluşan sıvı birikimi olup olmadığını kontrol etmek için röntgen filmi isteyebilir.

Tedavisi

Tedavi

Bebekler tedavi için genelde hastaneye yatırılır, çünkü boğmaca o yaş grubu için daha tehlikelidir. Çocuğunuz yeme ve içmesini kontrol altında tutamıyorsa, damar yoluyla sıvı verilmesi gerekebilir. Bazı durumlarda, reçete sakinleştiriciler çocuğunuzun dinlenmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca, enfeksiyonun yayılmasını önlemek için çocuğunuz diğerlerinden ayrı tutulacaktır.

Büyük çocuklar ve yetişkinler için tedavi genellikle evde sürdürülebilir.

İlaçlar

• Antibiyotikler. Antibiyotikler boğmacaya neden olan bakterileri öldürerek iyileşmeyi hızlandırır. Aile fertlerine de koruyucu antibiyotik verilebilir.
• Öksürük kesici. Ne yazık ki, öksürük rahatlatmak için kullanılabilecek fazla ilaç yoktur. Örneğin reçetesiz öksürük ilaçlarının boğmaca üzerinde çok az etkisi vardır ve tavsiye edilmez.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı

Aşağıdaki boğmacayla başa çıkma tavsiyeleri evde tedavi gören herkes için uygundur:

• Bol bol dinlenin. Serin, sessiz ve karanlık bir yatak odası rahatlamanıza ve daha iyi dinlenmenize yardımcı olabilir.
• Bol sıvı alın. Su, meyve suları ve çorbalar iyi birer seçimdir. Özellikle çocuklarda, kuru dudaklar, ağlarken gözyaşı gelmemesi ve az idrara çıkma gibi sıvı kaybı işaretlerine dikkat edin.
• Küçük öğünler yiyin. Öksürük sonrası kusmayı önlemek için, büyük öğünler yerine daha küçük ve sık yemek yiyin.
• Odayı nemlendirin. Akciğerleri rahatlatmaya ve solunum yolu salgılarını gevşetmeye yardımcı olmak için bir nemlendirici kullanın. Nemlendirici kullanıyorsanız temiz tutmak için yönergeleri uygulayın. Eğer nemlendiriciniz yoksa ılık bir duş veya banyo da geçici olarak akciğerleri açmaya ve solunumu kolaylaştırmaya yardımcı olabilir.
• Havayı temizleyin. Evinizi, sigara dumanı ve şömine dumanı gibi öksürük nöbetlerini tetikleyebilen tahriş edicilerden arındırın.
• Bulaşmasını önleyin. Öksürürken ağzınızı kapayın ve sık sık ellerinizi yıkayın; eğer başkalarının yakınında olmanız gerekiyorsa maske takın.

Önleme

Önleme

Boğmacayı önlemenin en iyi yolu, doktorların genellikle iki diğer ciddi hastalık, difteri ve tetanos aşılarıyla birlikte verdiği boğmaca aşısıdır. Doktorlar aşılamaya bebeklik döneminde başlamayı öneriyor.

Aşı genellikle beş enjeksiyondan oluşan bir dizi şeklinde verilir, tipik olarak şu yaşlarda verilir:

• 2 ay
• 4 ay
• 6 ay
• 12 ila 18 ay
• 4 ila 6 yaş

Aşının yan etkileri
Bir aşının yan etkileri, ateş, huysuzluk veya enjeksiyonun yapıldığı bölgede ağrı olabilir. Nadiren de olsa, aşağıdaki ciddi yan etkiler ortaya çıkabilir:

• Üç saatten fazla süren ağlama
• Yüksek ateş
• Nöbetler, şok veya koma

Güçlendirici aşılar

• Ergenler. Boğmaca aşısının kazandırdığı bağışıklık 11 yaş itibarıyla azalmaya başladığı için doktorlar boğmaca, difteri ve tetanostan korumak için bu yaşlarda bir ek aşı öneriyor.
• Yetişkinler. 10 yılda bir yapılan bazı tetanos ve difteri aşısı çeşitleri boğmacaya karşı da koruma sağlar. Boğmacaya karşı sağladığı korumaya ek olarak, bu aşı hastalığı bebeklere bulaştırmanız riskini de azaltacaktır.