Nedir

Nedir?

Diabetes insipidus, yoğun susuzluk ve büyük miktarlarda idrar çıkarma (poliüri) ile tanımlanan nadir bir bozukluktur. Çoğu vakada vücudunuzun önemli bir hormonu düzgün üretmemesinin, depolamamasının veya salgımamasının sonucudur ama diabetes insipidus (Dİ) böbrekleriniz bu hormona düzgün yanıt vermediğinde de gerçekleşebilir. Nadiren, diabetes insipidus gebelik sırasında gerçekleşebilir (gestasyonel diabetes insipidus).

Diabetes insipidusun yaygın olarak ‘şeker’ olarak bilinen diabetes mellitus ile alakalı olduğunu düşünebilirsiniz. Bozukluklar aynı adı taşısalar ve bazı ortak belirtileri olsa da diabetes mellitus (1. tip ve 2. tip) ile diabetes insipidus alakasızdır.

Susuzluğunuzu gidermek ve idrar üretiminizi normale döndürmek için tedaviler vardır.

Belirtiler

Belirtiler

Diabetes insipidusun en sık görülen belirti ve işaretleri şunlardır:

  • Aşırı susuzluk
  • Aşırı miktarda sulandırılmış idrar çıkarma

Durumun şiddetine bağlı olarak idrar üretimi hafif diabetes insipidusunuz varsa günde yaklaşık 2,5 litreden, durum şiddetliyse ve çok sıvı alıyorsanız günde yaklaşık 15 litreye kadar değişir. Buna karşılık sağlıklı bir yetişkinin ortalama idrar üretimi günde 1,5 litre ile 2,5 litre arasındadır.

Diğer belirtiler arasında idrara çıkmak için gece uyanmak (nokturi) ve altını ıslatmak olabilir.

Diabetes insipidusu olan bebekler ve küçük çocuklarda aşağıdaki belirti ve işaretler olabilir:

  • Açıklanamayan huysuzluk veya yatıştırılamayan ağlama
  • Alışılmadık şekilde ıslak bezler
  • Ateş, kusma veya ishal
  • Soğuk ekstremitelerle kuru cilt
  • Gecikmiş büyüme
  • Kilo kaybı

Doktora ne zaman gidilmeli?

Diabetes insipidusun en sık görülen iki belirtisini, aşırı idrara çıkma ve aşırı susuzluk fark ettiğinizde derhal doktorunuzla görüşün.

Sebepler

Sebepler

Diabetes insipidus, vücudunuz sıvıları idare edişini düzenleyemediğinde gerçekleşir. Normalde böbrekleriniz kan akışınızdan fazla sıvıları uzaklaştırır. Bu sıvı atık, siz idrara çıkmadan önce geçici olarak idrar olarak idrar kesenizde depolanır. Sıvı düzenleme sisteminiz doğru biçimde çalıştığında böbrekleriniz sıvıyı tutmak için, mesela terleme yoluyla vücut suyunuz azaldığında daha az idrar yapar.

Vücut sıvılarınızın hacmi ve kompozisyonu ağızdan alım ve böbrekler aracılığıyla atmanın kombinasyonuyla dengeli kalır. Sıvı alımının oranı büyük ölçüde susuzlukla belirlenir, ama alışkanlıklarınız alımınızı gerekli miktarın çok üzerine çıkarabilir. Böbrekleriniz tarafından atılan sıvının oranı vazopresin adı verilen anti-diüretik hormonun (ADH) üretiminden büyük oranda etkilenir.

Vücudunuz hipotalamusta ADH yapar ve hormonu beyninizin tabanında bulunan küçük bir bez olan hipofiz bezinizde depolar. ADH gerektiğinde kan akışınıza salınır. ADH daha sonra böbrek tüplerini idrarınıza su salgılamaktansa suyu yeniden kan akışınıza emmesi için tetikleyerek idrarı yoğunlaştırır.

Sisteminizin aksama şekli hangi diabetes insipidusunuz olacağını belirler:

  • Merkezi diabetes insipidus. Merkezi diabetes insipidusun sebebi genellikle en yaygın olarak ameliyat, tümör, hastalık (menenjit gibi), yangılanma veya bir kafa yaralanmasına bağlı olarak hipofiz bezinde veya hipotalamusta hasardır. Bu hasar ADH’nın normal üretimini, depolanmasını ve salınımını aksatır.
  • Nefrojenik diabetes insipidus. Nefrojenik diabetes insipidus böbrek tüplerinde (böbreklerinizde suyun boşaltılması veya yeniden emilmesini sağlayan yapılar) bir kusur varsa gerçekleşir. Bu kusur, böbreklerinizi ADH’ye düzgün yanıt veremez hale getirir. Kusur kalıtımsal (genetik) bir bozukluğa veya kronik böbrek bozukluğuna bağlı olabilir. Lityum ve tetrasislin gibi bazı ilaçlar nefrojenin Dİ’e neden olabilir.
  • Gestasyonel diabetes insipidus. Gestasyonel diabetes insipidus yalnız gebelik sırasında ve plazenta (anne ve bebeği arasında besin maddelerinin ve atık ürünlerin değiş tokuşunu sağlayan kan damarları ve diğer doku sistemi) tarafından yapılan bir enzim annede ADH’yi yok ettiğinde gerçekleşir.
  • Dipsojenik diabetes insipidus. Primer polidipsi veya psikojenik polidipsi olarak da bilinen bu Dİ biçiminde aşırı sıvı alımı ADH’nin baskılanmasına yol açar. Çok fazla sıvı almak susuzluğu düzenleyen hipotalamusta bulunan mekanizmadaki hasarın yol açtığı anormal susamanın sonucu olabilir. Sarkoidoz gibi hastalıklar böyle hasara neden olabilir. Dipsojenik Dİ’ye zihinsel hastalık da neden olabilir.

Bazı diabetes insipidus vakalarında doktorlar asla bir sebep belirleyemezler.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Doğumda var olan veya kısa zaman sonra var olan nefrojenik diabetes insipidusun genellikle böbreklerin idrarı yoğunlaştırma yeteneğini kalıcı şekilde değiştiren genetik bir sebebi vardır. Nefrojenik Dİ genellikle erkekleri etkiler, ama kadınlar geni çocuklarına geçirirler.

Komplikasyonlar

Komplikasyonlar

Dehidrasyon

Çok fazla su tutmanıza neden olan dipsojenik Dİ haricinde diabetes insipidus vücudunuzun düzgün işlemek için çok az su tutmasına sebep neden ve susuz kalabilirsiniz. Dehidrasyon aşağıdakilere yol açabilir:

  • Ağız kuruluğu
  • Kas güçsüzlüğü
  • Düşük tansiyon (hipotansiyon)
  • Yükselmiş kan sodyumu (hipernatremi)
  • Gözlerinizde çökük görünüm
  • Ateş
  • Baş ağrısı
  • Hızlı kalp atımı
  • Kilo kaybı

Elektrolit dengesizliği

Diabetes insipidus elektrolit dengesizliğine de neden olabilir. Elektrolitler kanınızda vücudunuzdaki sıvıların dengesini sağlayan, sodyum, potasyum ve kalsiyum gibi minerallerdir. Elektrolit dengesizliği aşağıdaki belirtilere neden olabilir:

  • Baş ağrısı
  • Bitkinlik
  • Huzursuzluk
  • Kas ağrıları

Su zehirlenmesi

Dipsojenik diabetes insipidusda aşırı sıvı alımı su zehirlenmesine yol açabilir; bu beyninize zarar verebilen kanınızdaki sodyum konsantrasyonuzu düşüren bir durumdur.

Muayene

Muayene

Muhtemelen önce aile hekiminize veya bir pratisyen hekime görünürsünüz. Ama bazı vakalarda randevu almak için aradığınızda endokrinolog adı verilen bir uzmana havale edilebilirsiniz.

İşte randevunuza hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler.

Yapabilecekleriniz

  • Randevu öncesi kısıtlamaları öğrenin. Randevuyu alırken önceden yapmanız gereken herhangi bir şey olup olmadığını sormaya dikkat edin. Doktorunuz bir gece önceden sıvı içmeyi bırakmanızı isteyebilir- bunu yalnız doktorunuz sizden istediyse yapın.
  • Yaşadığınız herhangi bir semptomu yazın, randevu alma sebebinizle alakasız görünen herhangi bir şey dahil. Ne sıklıkta idrara çıktığınız ve her gün ne kadar su içtiğiniz ile ilgili belirli sorulara cevap vermeye hazırlıklı olun.
  • Önemli herhangi bir stres veya yakın tarihli yaşam değişiklikleri dahil kişisel bilgileri yazın.
  • Önemli tıbbi bilgilerinizin bir listesini yapın, yakın tarihli cerrahi işlemler, aldığınız bütün ilaçların isimleri ve yakın zamanda tedavi gördüğünüz diğer durumlar dahil. Doktorunuz ayrıca kafanızda yakın geçmişte yaralanma olup olmadığını da bilmek isteyecektir.
  • Bir aile üyesini veya arkadaşınızı mümkünse yanınıza alın. Bazen bir randevuda size sunulan bütün bilgileri almak zor olabilir. Size eşlik eden biri sizin atladığınız veya unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
  • Doktorunuza sormak için sorular yazın.

Diabetes insipidus için doktorunuza sorabileceğiniz bazı temel sorular şunlar olabilir:

  • Belirtilerimin veya durumun sebebi ne olabilir?
  • Başka olası sebepler neler?
  • Ne çeşit testlere ihtiyacım var?
  • Durumum geçici mi yoksa kronik mi?
  • En iyi davranış biçimi nedir?
  • Tedavimin işe yarayıp yaramadığını nasıl izleyeceksiniz?
  • Beslenmemde veya yaşam tarzımda değişiklikler yapmam gerekiyor mu?
  • İlaç alıyorsam hala çok fazla su içmeye ihtiyaç duyacak mıyım?
  • Diğer sağlık sorunlarım bunlar. Bunları birlikte nasıl yöneteceğim?
  • Uymam gereken herhangi bir kısıtlama var mı?
  • Reçete ettiğiniz ilacın muadili var mı?
  • Eve götürebileceğim broşür, çıktı veya tavsiye edebileceğiniz web siteleri var mı?

Randevunuz sırasında herhangi bir zamanda soru sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan bekleyecekleriniz

Doktorunuz size muhtemelen aşağıdakiler dahil bazı sorular soracaktır:

  • Belirtileri yaşamaya ne zaman başladınız?
  • Normalden ne kadar fazla idrara çıkıyorsunuz?
  • Her gün ne kadar su içiyorsunuz?
  • Gebe misiniz?
  • Başka bir sağlık sorunu için tedavi oluyor musunuz veya yakın zamanda oldunuz mu?
  • Yakın geçmişte bir kafa yaralanması veya sinir ameliyatı geçirdiniz mi?
  • Ailenizde herhangi birisine diabetes insipidus teşhisi kondu mu?
  • Varsa, belirtilerinizi iyileştiriyor gibi görünen nedir?
  • Varsa, belirtilerinizi kötüleştiriyor gibi görünen nedir?

Bu arada yapabilecekleriniz

Randevunuzu beklerken gerekli sıklıkta, susuzluğunuz geçene kadar sıvı alın. Susuzluğa sebep olabilecek, fiziksel zorlamalar veya sıcakta zaman geçirme gibi faaliyetlerden kaçının.

Testler

Testler

Diabetes insipidusun belirtilerine ve işaretlerine diğer durumlar neden olabileceğinden doktorunuz bir dizi test yapacaktır. Doktorunuz diabetes insipidusunuz olduğunu belirlerse hangi tip diabetes insipidusunuz olduğunu belirlemesi gerekir çünkü tedavi her bir hastalık biçimi için farklıdır.

Doktorların diabetes insipidusun tipini ve bazı vakalarda sebebini belirlemek için yaygın olarak kullandıkları testlerin bazıları şunları içerir:

  • Susuz bırakma testi. Bu test, diabetes insipidusun sebebini belirlemeye yardım eder. Sizden testten iki veya üç saat önce sıvı almayı bırakmanız istenir böylece doktorunuz sıvılar tutulduğunda vücut ağırlığınız, idrar üretimi ve idrar kompozisyonu değişikliklerinizi ölçebilir. Doktorunuz ayrıca bu test sırasında ADH’nin kan seviyelerini de ölçebilir. Susuz bırakma testi çocuklarda ve gebe kadınlarda, bu test sırasında vücut ağırlığının yüzde 5’inden fazlasının kaybedilmediğinden emin olmak için, yakın gözlem altında yapılır.
  • İdrar analizi. İdrar analizi idrarın fiziksel ve kimyasal analizidir. İdrarınız daha az yoğunsa (boşaltılan su miktarı yüksek ve suyla atık konsantrasyonlar düşük), bu diabetes insipidusa bağlı olabilir.
  • Manyetik Rezonans Görüntüleme (EMAR). Başın EMAR’ı beyin dokularının ayrıntılı resimlerini oluşturmak için güçlü manyetik ve radyo dalgaları kullanan invaziv olmayan bir işlemdir. Doktorunuz hipofiz bezinde veya yakınında anormallikler olup olmadığına bakmak için EMAR isteyebilir.

Genetik tarama

Doktorunuz diabetes insipidusun kalıtımsal bir biçiminden şüpheleniyorsa ailenizde poliüri öyküsüne bakabilir ve genetik tarama önerebilir.

Tedavi

Tedavi

Diabetes insipidusun tedavisi hangi biçime sahip olduğunuza bağlıdır. Diabetes insipidusun en yaygın tiplerinin tedavi seçenekleri aşağıdakileri içerir:

 

  • Merkezi diabetes insipidus. Bu diabetes insipidus biçiminin sebebi diüretik önleyici hormonun (ADH) eksikliği olduğundan tedavi genellikle desmopressin adlı sentetik hormonla yapılır. Desmopressini burun spreyi olarak, oral tabletler olarak veya enjeksiyonla alabilirsiniz. Sentetik hormon idrara çıkmada artışı ortadan kaldıracaktır. Durumun bu biçimine sahip olan çoğu insanda desmopressin güvenli ve etkilidir. Duruma hipofiz bezinde veya hipotalamusta bir anormallik (mesela bir tümör) neden oluyorsa doktorunuz önce anormalliği tedavi edecektir.

Desmopressin alırken ancak susadığınızda sıvı alın. Çünkü ilaç aşırı sıvı çıkarmayı önler, bunun anlamı böbreklerinizin daha az idrar yaptığı ve vücut sıvılarındaki değişikliklere daha az duyarlı olduğudur.

Merkezi diabetes insipidusun hafif vakalarında yalnız su alımınızı artırmanız gerekebilir. Doktorunuz doğru hidrasyonu temin etmek için belirli bir miktar su alımını, genellikle günde yaklaşık 2,5 litreden fazlasını önerebilir.

  • Nefrojenik diabetes insipidus. Bu durum böbreklerinizin ADH’ye düzgün yanıt vermemesinin sonucudur, bu yüzden desmopressin bir tedavi seçeneği değildir. Bunun yerine doktorunuz böbreklerinizin yaptığı idrar miktarını azaltmaya yardımcı olması için düşük tuzlu bir beslenme önerebilir. Ayrıca dehidrasyonu önlemek için yeterince sıvı almanız gerekecektir.

Yalnız veya başka ilaçlarla kullanılan hidroklorotiazid ilacı belirtileri iyileştirebilir. Her ne kadar hidroklorotiazid diüretikse de (genellikle idrar çıktısını artırmak için kullanılır) bazı vakalarda nefrojenik diabetes insipiduslu insanlarda idrar çıktısını azaltabilir.

Nefrojenik diabetes insipidusdan belirtiler aldığınız ilaçlara bağlıysa bu ilaçların durdurulması yardımcı olabilir; ama önce doktorunuza danışmadan herhangi bir ilacı almayı bırakmayın.

  • Gestasyonel diabetes insipidus. Gestasyonel diabetes insipidusun çoğu vakasının tedavisi sentetik desmopressin hormonu iledir. Nadir vakalarda durumun bu biçiminin sebebi susuzluk mekanizmasındaki bir anormalliktir. Bu nadir vakalarda doktorlar desmopressin reçete etmezler.
  • Dipsojenik diabetes insipidus. Dİ’nın bu biçimi için belirli hiçbir tedavi yoktur. Ama duruma akıl hastalığı neden oluyorsa akıl hastalığının tedavi edilmesi dipsojenik Dİ’yi iyileştirebilir.

Yaşam Tarzı

Yaşam tarzı

Diabetes insipidusunuz varsa:

  • Dehidrasyonu önleyin. Doktorunuz susuz kalmaktan sakınmanız için ne kadar sıvı almanız gerekeceğini önerebilir. Sıvıların kolayca bulunamadığı bir durumdaysanız gittiğiniz her yere suyunuzu yanınızda taşıyın. Bebeklerde ve küçük çocuklarda gündüz ve gece her iki saate bir su teklif edin.
  • Tıbbi uyarı bilekliği takın veya cüzdanınızda tıbbi uyarı kartı taşıyın. Tıbbi bir acil durumunuz varsa sağlık uzmanı sizin özel tedavi ihtiyacınızı hemen anlayacaktır.
İLGİLİ MAKALE

Langerhans Hücreli Histiositoz