• İçindekiler
• Nedir
• Önem
• Doktor Üstünlüğü
• Yarar sağlayıcı veya memnuniyet verici
• Doğruluk ve bilgilendirilmiş onay
• Resmi ya da rahat
• Geçici bakım
• Başka kişilerin varlığı
• Hastaya karşı tutum

Nedir

Doktor hasta ilişkisi sağlık hizmeti uygulamasının merkezindedir ve hastalığın hem teşhisinde hem tedavisinde yüksek nitelikli sağlık hizmeti verilmesi için şarttır. Doktor hasta ilişkisi çağdaş tıp etiğinin temellerinden birini oluşturur. Birçok üniversite, öğrencilerine en baştan, hastanelere ayak basmadan bile önce, hastalarıyla profesyonel bir yakınlık kurması, hastaların şereflerini korumaları ve mahremiyetlerine saygı göstermeleri öğretir.

Önem

Bir hasta doktorunun yeterliliğine inanmalı ve ona güvenebileceğini hissetmelidir. Birçok doktor için, hastalarıyla iyi bir ilişki kurmak önemlidir. Bazı tıbbi uzmanlıklar, örneğin psikiyatri ve aile hekimliği, patoloji veya radyoloji gibi başka uzmanlıklardan daha fazla doktor hasta ilişkisini vurgular.

Doktor hasta ilişkisinin niteliği iki taraf için de önemlidir. Karşılıklı saygı, bilgi, güven, paylaşılan değerler, hastalık ve yaşam hakkındaki bakış açıları ve mevcut zaman açısından ilişki ne kadar iyi olursa hastanın hastalığı hakkında, iki tarafa da aktarılan bilginin miktarı ve niteliği o kadar iyi olur, teşhisin kesinliği kuvvetlenir ve hastanın bilgisi artar.

Bu ilişkinin zayıf olduğu yerde doktorun tam bir değerlendirme yapma becerisi tehlikeye girer, tıbbi tavsiyeyi bilfiil uygulamaya dair rızanın azalmasına neden olarak hastanın teşhise ve önerilen tedaviye güvenmemesi olasıdır.

Böyle durumlarda ve tıbbi görüşlerin gerçek bir ayrılığının olduğu vakalarda başka bir doktordan ikinci bir görüş istenebilir veya hasta başka bir doktora gitmeyi seçebilir.

Doktor Üstünlüğü

Sorunlar

Aşağıdaki sorunlar tam anlamıyla ele alınmazsa doktor hasta ilişkisini karmaşıklaştırabilir veya olumsuz olarak etkileyebilir.

Doktor üstünlüğü

Doktor, bilgi ve referans sahibi olduğu için hastadan üstün görülebilir ve ev sahibi de genelde odur.

Doktor hasta ilişkisi hastanın acısı ve onu kendisinin geçirmesindeki kısıtlı becerisi tarafından da karmaşıklaşır, potansiyel olarak çaresizlik ve doktora bağımlılık durumuyla sonuçlanır.

Doktor, hastayla ilişki kurabilmek ve iletişimi en iyi hale getirmek için en azından bu eşitsizliklerin farkında olmalıdır. Hastanın kendi bakımının en üst sorumluluk derecesini alması yönünde motive edilmesiyle birlikte paylaşılan bir bakım olması doktor hasta ilişkisi için daha da yararlı olabilir.

Yarar sağlayıcı veya memnuniyet verici

En etkili tedavi belirlemenin veya tedaviden kaçınmayla karşılaşılmasının doktorla hasta arasında bir dizi nedenden ötürü anlaşmazlık yarattığı durumlarda ikilem ortaya çıkabilir. Böyle vakalarda, doktorun olumsuz tedavi seçeneklerini ve istenmeyen bilgiyi doktor hasta ilişkisindeki baskıyı en aza indirirken hastanın genel fiziksel sağlığına ve en iyi ilgilerine yarar sağlayacak şekilde sunmanın stratejilerine ihtiyaç duyar.

Doğruluk ve bilgilendirilmiş onay

Doktorların hastanın mevcut durumunu hastaya nasıl sunması gerektiği zamanla değişmiştir. Paternalizm, yani “doktor en iyisini bilir”den hastalar bakımlarının karşılanmasında seçenek sahibi olmalı ve tıbbi süreçlerde bilgilendirilmiş onay verme hakkı sağlanmalı fikrine geçiş yapıldı. Doktor hasta ilişkisinde bilgilendirilmiş onayın, örneğin durumları hakkına bilgi sahibi olmak istemeyen hastaların nasıl ele alınacağına dair sorunlar olabilir.

Plasebo kullanımına veya plasebo vermenin doktorla hasta arasındaki güveni sarsıp sarsmadığına ve hastayı kendi yararına kandırmanın saygılı ve izin temelli doktor hasta ilişkisiyle uyumlu olup olmadığına dair etik kaygılar vardır.

Resmi ya da rahat

Doktorla hasta arasında doktor hasta ilişkisinin ne kadar resmi ya da rahat olması gerektiğine dair görüş farklılıkları olabilir.

Örneğin, bir İskoç çalışmasına göre, hastalar mevcut durumdakinden daha fazla isimleriyle hitap edilmek istiyor. Bu çalışmada hastaların çoğu isimleriyle hitap edilmeyi ya seviyordu (223) ya da isimleriyle hitap edilmeyi umursamıyordu (175). Yalnızca 77 kişi bunu sevmiyordu, bu kişilerin çoğu 65 yaşın üzerindeydi. Diğer yandan, birçok hasta doktora adıyla hitap etmek istemiyordu.

Doktorla biraz tanışıklık hastaların cinsel konular gibi bazı mahrem konuları konuşmasını genelde daha kolaylaştırır ama bazı hastalar için çok yüksek tanışıklık derecesi hastanın böyle mahrem konuları açıklamakta isteksiz kılabilir.

Geçici bakım

Hastaların sağlık hizmeti çalışanları arasında geçişi, uygun doktor hasta ilişkilerini yeniden kurmak için geçen zamanda bakımın kalitesini azaltabilir. Genel olarak, doktor hasta ilişkisi uzman personele göre bakımın devamıyla kurulur. Çoklu sağlık çalışanlarının yer aldığı durumlarda, örneğin yatay bütünleşmede (benzer bakım düzeylerini, mesela çeşitli profesyonellerden oluşan bir ekibi birleştirmek) ve dikey bütünleşmede (farklı bakım düzeylerini, mesela ikincil ve üçüncül bakımları birleştirmek), özel bütünleşik bakım stratejileri gerekebilir.

Başka kişilerin varlığı

Doktor hasta karşılaşmasında başka insanların iletişimlerine etki edebileceği bir örnek, anne babadan birinin veya her ikisinin reşit olmayan bir çocuğun doktorla randevusunda bulunmasıdır. Bunlar hastaya psikolojik destek sağlayabilir ama bazı vakalarda, doktor hasta ilişkisini tehlikeye atabilir ve hastanın rahatsız veya mahrem konuları açıklamasını engelleyebilir.

Bir sağlık uzmanını cinsel sorunlardan dolayı ziyaret ederken çiftteki iki partnerin de bulunması genelde gereklidir ve çoğunlukla iyi bir şeydir ama bazı konuların açıklanmasını da engelleyebilir ve bir rapora göre, stres düzeylerini artırır.

Hastaya karşı tutum

Hastaya karşı iyi bir tutum genelde, teşhis hakkında dürüst olurken hastaya güven veren ve onu rahatlatan bir tavırdır. Ses tonları, vücut dili, açıklık, mevcudiyet ve tavrın gizlenmesinin hepsi hastaya karşı tutumu etkileyebilir. Hastaya karşı kötü tutum hastanın hoşnutsuz, endişeli, korkmuş veya yalnız hissetmesine neden olur. Hastaya karşı tutum, bir sağlık uzmanı hastaya olumsuz bir teşhisi açıklarken ama hastanın paniklememesine uğraşırken zorlaşır.

Vücut dilinin hastanın bakım algısını nasıl etkilediğine dair bir örnek, acil serviste hastayla geçirilen zamanın, karşılaşma süresince doktor oturursa daha uzun algılanmasıdır.