• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Muayene
• Tedavi
• Önlem
• Hastalığın Seyri

Nedir

Parmak Kırıkları

Parmaklar günlük faaliyetlerle kolayca sakatlanabilir, parmak sakatlanmaları acil servise gelen en sık sakatlanmadır. Yaralanma ve sakatlama basit morarma ve ezilmeden kırık kemiklere ve eklem çıkıklarına kadar büyük çeşitlilik göstermektedir. Elin ve parmakların temel anatomisini anlamak farklı parmak yaralanmaları ile parmak kırıklarını anlamak ve bazı tedavilerin diğerlerinden nasıl ayrıldığını görmek için faydalı olur.

• El üç kısma ayrılır: bilek, avuç içi ve parmaklar. Bilekte sekiz kemik vardır, bunlar çok çeşitli hareketleri sağlamak için birlikte hareket ederler. Avuç içi, el ayası, metakarpal kemiklerden yapılmıştır. Metakarpal kemiklerde her bir parmağı bileklere bağlayan köprü görevlerini gören kaslar vardır. Bu kemikler bir nesnenin ezmesi veya en yaygın kaza olarak delinme gibi travmayla zedelenebilir.
• Parmaklar elde en sık yaralanmaların olduğu bölgedir. Parmaklar lijamentler (bir kemiği diğerine bağlayan güçlü bağ doku), tendonlar (kasları kemiğe bağlayan bağ dokular) ve falanj denilen üç kemikten ibarettir.  Parmaklarda kas yoktur.  Parmaklar ön kol kasarının tendonları çekmesiyle hareket eder.
• Her parmaktaki üç kemik de aynı şekilde işler. Parmak kemikleri elle ilişkilerine göre isimlendirilmiştir.  Örneğin ilk kemiğe proksimal (yakın) falanj denir. İkinci kemik orta falanjdır. Elden en uzak ve en küçük olan parmak kemiği distal (uzak) falanjdır.  Başparmak en kısa parmaktır ve orta falanj kemiği yoktur.
• Elin arkasındaki oynak kemikler el parmaklarının eklemleridir. Bunlar ele gelen travmalarla çok sık olarak sakatlanır ve çıkar. Her eklemin yerine ve kemiğine bağlı olarak farklı bir ismi vardır.
• İlk ve en büyük eklem avuç içi kemikleri ile parmaklar arasındaki eklemdir. Tıbbi açıdan bu eklem metakarpal ve falanj eklemidir. Bu eklem yumrukla yapılan faaliyetlerde çok sakatlanır ve bu alandaki kırığa boksör kırığı denir.
• Parmak ucuna yakın olan bir sonraki eklem ele en yakın olan eklemle kemikleri arasında olan eklemdir. Buna proksimal orta falanjal eklem (PIP) denir. Bu eklem bir top veya nesne ele doğrudan çarptığı zaman yerinden çıkabilir.
• Parmaktaki en uzak eklem distal inter falanjal eklemdir (DIP). Bu eklem sakatlanmaları genelde ya kırıktır ya tendon yırtılmasıdır.

 

Belirtileri

Belirtiler

Travma sonrasında kırık parmaklarda genelde ani bir ağrı olur, bazen eklemlerden birinde parmak deforme olabilir (çıkabilir). Eğer şekil bozukluğu yoksa ağrı tam sakatlanan yerde olur.

• Bazen parmağın kırık olup olmadığından emin değilseniz, parmağı eğersiniz. Gerçek bir kırık genelde ağrılıdır, fakat hareket edebilen ve parmağın geneline yayılan bir ağrı olan parmakların da sizi yanıltmasına izin vermeyin. Parmakların sağlamlığına bağlı olarak bazı kırıklar diğerlerinden daha fazla ağrı yapabilir.

• Zaman geçtikçe genellikle 10 ila 15 dakika arasında parmak şişer ve morarır ve kırık parmağı hareket ettiremezsiniz. Şiş ağrı gibi illa da kırığın olduğu yerde olmayabilir, yan parmakları da etkileyebilir.

• Eğer kırık şiddetliyse deri altında boşalan kanın neden olduğu morarma hemen görülür.

• Nihayet çok şiş varsa parmaktaki sinirler sıkıştığı için uyuşma olabilir.

Doktora başvurma vakti

Doktor kırık parmak kemiklerinin pozisyonlarını görmek için bir röntgene ihtiyaç duyacaktır. En iyi tıbbi bakım şartlarına acil serviste rastlanır, çünkü röntgenler ve kırık tahtaları vardır.

Çok nadiren parmağı eski haline getirmek için ameliyat gerekebilir. Ameliyatın komplikasyonu enfeksiyondur. Enfeksiyon işaretleri ateş, kızarma şiş, parmakta şiddetli ağrı ve hatta cerahat akıntısı ve ameliyat yapılan yerde kötü kokudur. Eğer bu belirtileri görürseniz hemen tıbbi değerlendirme için cerrahınızı veya acil servisi arayın.

 

Muayene

Muayene ve Testler

Parmak kırıklarını teşhis etmenin ana yolu bir röntgen filmi çekmektir. Tahtaya almak, buz, ve ağrı kesiciler destekleyici tedavilerdir. Tedaviye kırığın tipi karar verir. Her kırık şeklinin özel olarak ele alınmayı gerektiren kendine has bir yapısı vardır.

• Basit bir kırık varsa doktorunuz sakat parmağı kırık tahtasına alır. Bütün el dinlendirilebilir ve rahatlık sağlaması için alçıya veya kırık tahtasına alınabilir.

• Daha karmaşık sakatlanmalarda doktor bir ortopedi uzmanının ve el cerrahının fikrini alabilir.

 

Tedavi

Tedavi

Evde bakım

• Bir kırık tahtası yapın (parmağı sabitleyin - bunun için parmağın etrafına kalemler koyup sarabilirsiniz de).

• Acil servise giderken sakat parmağa buz uygulayın. Buzu doğrudan cildin üzerine uygulamayın. Parmak ve buz arasında bir havlu olsun.

Tıbbi Tedavi

Kırık kemiklerin tedavisi kırığın türüne ve parmakta sakatlanmış olan kemiğin hangisi olduğuna bağlıdır. Bir acil servis doktoru veya ortopedi cerrahı kırık kemiğin durumuna karar verir.

• Eğer kırık kemikler yerindeyse tedavi yaklaşık dört hafta boyunca parmağın komşu parmakla birlikte kırık tahtasına alınmasını gerektirir, tahta çıkarıldıktan sonraki altı hafta parmak zorlanmaz.
• Kırık kemikler yerinden çıkmışsa sakat parmağın sabitlenmesi gerekir. Sabitleme çeşitli şekillerde yapılabilir.
• En basitinde kemikler yerine oturtulduktan sonra bir kırık tahtası uygulanır. Eğer bu şekilde kemikler yerine oturmazsa ameliyat gerekebilir.
• Cerrahlar bu amaç için tel, çivi, vida, plaka gibi çok çeşitli yardımcı araçlar kullanabilir.  Cerrah en iyi prosedürün ne olduğuna karar vermek için hastayla konuşur.

Sonraki adımlar

Takip ziyaretleri

Hasta büyük ihtimalle aynı gün hastaneden elinde bir alçı veya kırık tahtasıyla ayrılır.  Kırık tahtasını bozmamak çok önemlidir. Tahta kırık kemikleri iyileşmeleri için doğru konumda tutar. Şişi azaltma için sargınızı yukarıda ve temiz tutun.

• Elle yapılan faaliyetler sakatlanmayı kötüleştirerek ağrıyı artırır, bu yüzden bir el uzmanına kontrol muayenesine gitmeden önce elinizi kullanmamaya çalışın.

• Bir uzman hastayı sakatlanmanın ardından bir hafta geçtikten sonra görmek isteyebilir, kırık kemikler yerinde mi diye röntgen çekilir. Bu randevuya gitmek son derece önemlidir. Kemikler doğru bir biçimde hizalanmamışsa parmağın iyileşmesi etkilenerek kalıcı sakatlık oluşabilir.

 

Önlem

Önlem

Parmak kırıklarını önlemeye yönelik en iyi strateji emniyettir. Birçok parmak kırığı makinelerle çalışmaktan veya spor sakatlanmalarından kaynaklanır. Bu yüzden elinizle ilgili sakatlığa neden olabilecek faaliyetlerde bulunurken her zaman emniyet ekipmanları kullanın. Bütün önlem ve çabalara rağmen sakatlanmalar meydana gelebilmektedir, sakatlanma mümkün olduğunca çabuk bir şekilde tıbbi değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.

 

Hastalığın Seyri

Hastalığın Seyri

Kemikler yerine oturtulup sabitlendikten ve dört haftalık iyileşme evresinden sonra kemiğin yapışması ve tam iyileşmesi, parmaklarda harikadır.

• Parmak sakatlanmalardaki kırık tedavisinden sonra karşılaşılan en büyük problem eklem katılığıdır. Parmaklar sabitlenince eklemdeki kapsül ve eklem etrafındaki doku bir kabuk doku oluşturur. Eklem çok sertleşmeden ve hareketi azaltmadan önce kırık kemiğin iyileşmesi adeta bir yarıştır.

• Birçok insan hareket kabiliyetini arttırmak için (tercihen bir el terapistinden) fizik terapi alır. Bu yüzden katılaşma veya şiş büyük bir derttir ve sakatlanmadan çok uzun zaman sonra da devam edebilirler. Hareket kabiliyetinin tam olarak eski haline gelmesi bazen bir yıl kadar sürdüğü için tedaviye devam etmek şarttır.